Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Ζήλος

«Θα σηκωθώ να φύγω. Βρήκα δουλειά αλλού. Εδώ δε ζεις. Πέρισυ τέτοιο καιρό ο μισθός μου αντιστοιχούσε σε 1.500 δολλάρια, τώρα αντιστοιχεί σε 150 δολάρια». Ο Α. μιλάει αφού μας έχει σερβίρει μπύρες. Ντόπιες, να δοκιμάσουμε. Κρατάει το μπαρ του ξενοδοχείου, μόνος του, σερβίρει, καθαρίζει, φροντίζει, φέρνει το φαγητό στα δωμάτια όταν ζητάνε οι πελάτες. Τα λέμε μετά τη διαδήλωση, τα δακρυγόνα, πρώτη φορά που μπορούμε να καθήσουμε, να μιλήσουμε, να αφήσουμε τη μέρα να φύγει από πάνω μας, κι εγώ κι ο φωτογράφος μας, ο Κωνσταντίνος Ζήλος. Οταν ο Α. βάζει μπροστά μας τυρί, ψωμί, σαλάμι, οι ώμοι μου χαλαρώνουν, αυθόρμητα φωνάζω ελληνικά: «Τι ωραία!». Έτσι ξεκινάει η κουβέντα, ζητάει να μάθει τι σημαίνει και το επαναλαμβάνει: η πρώτη του φράση στα Ελληνικά.

Δεν κατεβαίνει στις διαδηλώσεις. «Όλο τα ίδια και τα ίδια στο Λίβανο». Δουλεύει καιρό εδώ. Βλέπεις στις κινήσεις του, στην ηρεμία του, στον τρόπο του, πως το’χει. Το ιστορικό μπαρ του ξενοδοχείου, το Duke of Ellington, είναι δημοσιογραφικός σταθμός από δεκαετίες, στη Βηρυττό. Στην καρδιά της Χάμρα, έχει δει από τους ξένους ανταποκριτές του ’70 ως το Ρόμπερτ Φισκ και το μεθυσμένο Αυστραλό συνάδελφο που μου την πέφτει άγαρμπα, να στολίζουν ή ασχημαίνουν τις δερμάτινες καρέκλες του. Ο Α. δε στέκεται καν την ιστορία του χώρου, όταν με ακούει να το αναφέρω. Στέκεται στο μισθό του. Που δεν άλλαξε, σε τοπικό νόμισμα, αλλά η αξία του εξευτελίστηκε μες σε ένα χρόνο. Ετοιμάζεται να φύγει. «Στο Κατάρ, βρήκα δουλειά. Αγαπάω το Λίβανο, έχω την οικογένειά μου εδώ, είναι η πόλη μου η Βηρυττός αλλά δεν πάει άλλο. Φεύγω».

Όλο τα ίδια γίνονται στο Λίβανο. Φεύγει. Με την ανεργία στο 50%, που να μείνει; Η αιμορραγία του Λιβάνου, η φυγή των νέων του που δεν μπορούν να αντέξουν την ανεργία ή τον ευτελισμό της εργασίας, την διαφθορά, την αδυναμία να επιβιώσουν, συνεχίζεται εδώ και 15 χρόνια. Και ξέρω πως μου λέει αλήθεια όταν λέει πως αγαπάει το Λίβανο. Θυμάμαι το κορίτσι που συναντήσαμε πέρισυ στο δρόμο, στις διαδηλώσεις της πλατείας Μαρτύρων, με τον Κώστα Ράπτη, που έρχονταν Σαββατοκύριακο, όταν το επέτρεπαν τα οικονομικά της, από το Ομάν, όπου δούλευε, για να πάρει μέρος στις διαδηλώσεις. Αγαπούν το Λίβανο. Αλλά δεν αντέχουν άλλο.

Όσοι ακόμη αντέχουν να είναι στους δρόμους, είναι στους δρόμους. Το πρωί, με τις σκούπες και τα φτυάρια, να καθαρίζεις τα σημάδια της καταστροφής από τους δρόμους, τα στενά, τις σκάλες, τα εσωτερικά σπιτιών και μαγαζιών. Το απόγευμα στη διαδήλωση. Γιατί και εκείνοι δεν αντέχουν άλλο.

Οι διαστάσεις των πανώ και πως να τις μετρήσετε

Γνώρισα τη Ράνια Μάσρι, καθηγήτρια πολιτικής Οικολογίας και ακτιβίστρια, με αγώνες χρόνων, το φθινόπωρο, με την ιδιότητά της ως μέλος του πολιτικού σχηματισμού Πολίτες για την Πολιτεία. Παρούσα στις διαδηλώσεις. Έχουμε κανονίσει μια συνέντευξη, που μεταφέρεται λόγω της πορείας. Πριν καν φτάσουμε εμείς, πριν καν το ακαδημαϊκό τέταρτο των διαδηλώσεων – το σύνηθες μισάωρο καθυστέρησης -, είναι εκεί. Κάνει ζωντανή μετάδοση, είναι όσο χαρούμενη μπορεί να είναι: ο Λίβανος διεκδικεί πάλι τον Λίβανο που ονειρεύεται.

Το πρωί της Κυριακής, αυτή η χαρά απουσιάζει. Τη ρωτάω, Πως είσαι; Τα μάτια είναι έτοιμα να γεμίσουν, τα βλέπω. Ήταν εκεί. Ένας άνθρωπος που δεν ανήκει στη Χεσμπολλάχ, που όμως θεωρεί απαραίτητο να είναι ισχυρή με κάθε τρόπο η Αντίσταση, αγνός και ακέραιος, όσο την ξέρω κι όσο την ξέρει το κίνημα, από την Βηρυττό ως το Πουέρτο Ρίκο. «Ήταν θέατρο, η πορεία ήταν στημένη. Δεν έχω ελπίδα πια. Μετά τα χτεσινά τόσο χειρότερα». Στην παρέα και ο Τζαμάλ Γκοσν, συνάδελφος της αλ Ακμπάρ, που συμφωνεί. «Πότε επέτρεπαν στα αυτοκίνητα να περνούν μέσα από τις πορείες; Πότε *δεν ήταν περικυκλωμένη η συγκέντρωσή μας; Τώρα είχαν [οι αστυνομικοί] λίγες δυνάμεις μπροστά στο κοινοβούλιο κι αυτό ήταν όλο. Πουθενά αλλού.».

Κι ύστερα ήταν τα δύο πανώ. Όταν «κατελήφθη» το άδειο και ερειπωμένο, μετά την έκρηξη, υπουργείο των Εξωτερικών, το πανώ που κατέβηκε στην πρόσοψη ήταν ακριβώς στο μέγεθος του μπαλκονιού. Ποιός το έφτιαξε σε μια μέρα, στην κατεστραμμένη πόλη, δίγλωσσο και καλομετρημένο, να γράφει «Βηρυττός Πόλη Χωρίς όπλα», όταν πάρα πολλοί από όσους μετείχαν είναι υπέρ μιας οπλισμένης Αντίστασης; Ποιός μιλάει για όπλα στη Βηρυττό;. Μόνον όσοι ονειρεύονται να αφοπλίσουν την Χεζμπολλάχ. Ο κόσμος αντέδρασε, το πανώ κατέβηκε σχεδόν αμέσως. Όχι πριν προλάβουν να βγουν φωτογραφίες όμως. Μπήκε άλλο, που έγραφε «Βηρυττός, Πρωτεύουσα της Επανάστασης».

«Είμαστε εκεί, όλοι.. τόση οργή. Η οργή, αυτή είναι αληθινή. Ομως, πετάει κάποιος μια ιδέα και…». Και, εσύ που το πρωί σκούπιζες την καταστροφή από τους δρόμους, μπορεί να βρίσκεσαι να την δημιουργείς, ξανά, στην τσακισμένη πόλη, άραγε; Να σπας τζάμια, να καις φορτηγά, να μπαίνεις σε υπουργεία και να καταστρέφεις ότι βρεις μπροστά σου; Ότι βρεις μπροστά σου, ή ότι σου έχουν πει να …βρεις επειγόντως; Και ποιοί είναι οι οργισμένοι και ποιοί οι πληρωμένοι ή ακροδεξιοί με ατζέντα;

Η εισβολή μερίδας των διαδηλωτών στο υπουργείο Οικονομικών και στο υπουργείο των Εξωτερικών, πόσο τυχαία μπορεί να είναι στο Λίβανο; Η ερώτηση δίνει και παίρνει στα κοινωνικά δίκτυα, τη βάζω και στο τραπέζι. Η Ράνια συμφωνεί, είναι σημαντικό ερώτημα, όχι τόσο για την κατάληψη ενός κενού κτηρίου όσο για την καταστροφή εγγράφων στο υπουργείο Οικονομικών και στο υπουργείο των Εξωτερικών. Τα δύο υπουργεία στα οποία μπορούν να βρεθούν στοιχεία για τη διαφθορά και για τη διαπλοκή. «Εγώ ξέρω πως, όταν μπεις σε τέτοια υπουργεία δεν καίς και καταστρέφεις τα χαρτιά. Τα βάζεις σε μια βαλίτσα, τα βγάζεις φωτοτυπίες, τα μελετάς». Είναι πολλοί που θεωρούν ότι υπήρχε ομάδα που πήγε στοχευμένα για να καταστρέψει συγκεκριμένες αποδείξεις. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πρόσωπα ταυτίζονται, ύποπτες συμπεριφορές αναδεικνύονται. Και, βεβαίως, μες στα συντρίμμια, η Πρεσβεία των ΗΠΑ στο Λίβανο επιχαίρει με την αγωνιστικότητα των «χιλιάδων» διαδηλωτών και τα αιτήματά τους, ενώ ήταν ήδη γνωστό ότι υπήρχε νεκρός αστυνομικός (δεν μπορώ παρά να σκεφτώ πως αν αυτό συνέβαινε, υπό οιεσδήποτε συνθήκες, στις ΗΠΑ, γιορταστικά μηνύματα θα έστελναν μόνο Αντίφα και Μαύροι Πάνθηρες).

«Από το 2015, είχε προτείνει [μέσω της Ουάσιγκτον Ποστ], ρίξτε χρήμα στο Λίβανο. Το χρημα θα χωρισει το Λαό από την Αντίσταση», Ντέηβιντ Ιγκασιους, 2015

Η πορεία του Σαββάτου έχει ανακοινωθεί ως «αναμενόμενη πολυπληθής», ως «μαζική», πριν γίνει. Την έσπρωχναν τα κανάλια. Τα κανάλια Νιού και MTV διαφήμιζαν διαρκώς την «μαζική» πορεία που θα γινόταν το Σάββατο. Οι τηλεοράσεις του Λιβάνου.. Το ΕλΜπιΣιΙ είπε δημόσια ότι «δε θα καλύπτουν πια τις συνεντεύξεις τύπου μελών της κυβέρνησης και πολιτικών», και δε μετέδωσαν λέξη από το μήνυμα του προέδρου της χώρας, Μισέλ Αούν, που άφηνε ανοικτό το ενδεχόμενο δολιοφθοράς, όπως δε μετέδωσαν λέξη και από το διάγγελμα Νασράλλα. Ομως μετέδωσε την συνέντευξη Τύπου του πρωθυπουργού, που ζητούσε εκλογές άμεσα και του, χριστιανού, ακροδεξιού και καταδικασμένου δολοφόνου των πολιτικών του αντιπάλων και των γυναικών και των παιδιών τους, Σαμίρ Ζάζα.. Ο σεχταρισμός διαδηλώσεις δεν κοιτά, εκτός αν μπορεί να τις απαγάγει. Κι από πάνω, καθημερινά, στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων, έχουν το πεντάλεπτο της πρεσβείας – μία είναι η πρεσβεία.

Είναι βέβαιο ότι στη συγκέντρωση μετείχαν κομμουνιστές, σοσιαλιστές, συμπαθούντες ή μέλη της Χεσμπολλάχ. Όπως και σε τόσες άλλες πορείες. Δεν κρύβουν ποιοί είναι, στο λένε. Όμως δεν ήταν μόνον εκείνοι. Όπως στις πρώτες μας πλατείες. Η συγκέντρωση ήταν διχασμένη. Μπροστά στο κοινοβούλιο κάποιοι φώναζαν ότι «η Χεσμπολλάχ είναι τρομοκράτες», πίσω, τα παιδιά που στηρίζουν την Αντίσταση ζητούσαν Δημοκρατία και Διαφάνεια. Οι εχθροί της Χεσμπολλάχ ήταν αυτή τη φορά ιδιαίτερα οργανωμένοι, πανέτοιμοι. Δεν μπορώ παρά να σκεφτώ ότι η δίκη για τη δολοφονία Χαρίρι, η αναμενόμενη ετυμηγορία της 7ης Αυγούστου, ήταν αυτή για την οποία ετοιμάζονταν. Προετοιμασμένοι πριν την έκρηξη – οι μέρες ήταν κοντινές, τα πανώ ασορτί, η καταστροφή εγγράφων επίσης. Ποιός μπορεί να κλέψει και να χειριστεί τη λαϊκή οργή έτσι; Ποιός μπορεί να θέλει να εκμεταλλευτεί την κατάσταση; Απλές οι απαντήσεις σε αυτά τα μέρη του κόσμου.

Και ποιός μπορεί να μετέχει από δω και πέρα στις όποιες διαδηλώσεις, όταν ξέρει ότι θα τις χρησιμοποιήσουν έτσι; «Νιώθω πάντα ελεύθερη, έχω αίσθηση ελευθερίας και χαίρομαι τις διαδηλώσεις. Όμως τώρα σκέφτομαι την ασφάλεια των ανθρώπων μας. Πως μπορείς να τους ζητήσεις να ξανακατέβουν;». Η ερώτηση αφορά τον πολιτικό της σχηματισμό. Όμως, πως μπορείς, ρωτάω τη Ράνια, να μην τους πεις να ξανακατέβουν, όταν η χώρα ζει τέτοιες ώρες; Δεν απαντάει. Ρωτώ και τους δύο τους, πως ενημερώνονται, πως με τέτοια κανάλια μπορείς να έχεις άλλη ενημέρωση. Με το Whatsapp – που πήγαν να φορολογήσουν κι έτσι ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις πέρισυ, ανακαλώ-, μέσα από προσωπικές καταγραφές… «Και βλέπουμε και κανάλια για να ξέρουμε τι λέει ο εχθρός», που έχει πάρει εκατομμύρια για να κάνει σωστά την μηντιακή του δουλειά.

H Βηρυττός είναι μιάμιση ώρα από την Αθήνα, ναι.