του Μιχάλη Παναγιωτάκη
Από τη μια τα Χανιά – τουλάχιστον η νεολαία τους – φαίνεται πως “ψήφισαν” μέσα από μια τεράστια για τα δεδομένα της πόλης πορεία υπέρ της κατάληψης
Από την άλλη υπουργοί του κυβερνώντος κόμματος υπερθεμάτισαν υπέρ της διάλυσης της κατάληψης και της εκχώρησης του κτηρίου σε ιδιώτες.
Αν υπάρχει όμως μια δήλωση που αντικατοπτρίζει την λογική του κυβερνώντος κόμματος σχετικά με τις καταλήψεις είναι αυτή της πρώην Υπουργού κ. Ντόρας Μπακογιάννη, η οποία σημείωνε στο twitter πως οι καταλήψεις είναι κάτι που σε “μια σύγχρονη πολιτισμένη κοινωνία… ανήκουν στο παρελθόν.”
Η κατάληψη «Ρόζα Νέρα» έπρεπε επιτέλους να τερματιστεί. Σε μια σύγχρονη πολιτισμένη κοινωνία οι καταλήψεις ανήκουν στο παρελθόν. Το ζήτημα των καταλήψεων λύνεται σιγά-σιγά και τα κτίρια αποδίδονται στους ιδιοκτήτες του. 1/3 #AntDytKritis
— Ντόρα Μπακογιάννη (@Dora_Bakoyannis) September 8, 2020
Μικρή αναζήτηση όμως των όσων συμβαίνουν σε κατά τεκμήριο “πολιτισμένες χώρες” κατά το κοινώς παραδεκτό, κάνει δύσκολη την αποδοχή μιας τέτοιας θέσης. Εμπειρικά δεν ισχύει. Αυτό που ισχύει είναι πως την τελευταία δεκαετία, υπό τις κτηματομεσιτικές πιέσεις, ψηφίστηκαν δρακόντιοι νόμοι σε πολλές χώρες, συνήθως υπό δεξιές κυβερνήσεις (π.χ. Βρετανία, Ολλανδία) αλλά παρ’όλα αυτά υπάρχουν δεκάδες καταλήψεις της μιας ή της άλλης μορφής στις περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις.
Από το ιστοχώρο της συλλογικότητας Squatting Europe Kollective που συγκεντρώνει στοιχεία για καταλήψεις σε ένα μικρό υποσύνολο των Ευρωπαϊκών πόλεων, έχουμε δειγματοληπτικά τα εξής (τα σπιτάκια με τη λωρίδα είναι καταλήψεις που έχουν εγκαταληφθεί ή κλείσει ή εκδιωχθεί, τα σπιτάκια χωρίς τη λωρίδα είναι ενεργές καταλήψεις):
Από το Βερολίνο:
Από το Άμστερνταμ (παρά την ποινικοποίηση):
ή από τη Ρώμη:
Η σχέση της Δυτικής Ευρώπης με τις καταλήψεις κτηρίων και χώρων, είναι μακρόχρονη και ξεκινά την δεκαετία του 1960. Είτε αυτές ήταν καταλήψεις στέγης, είτε ελεύθερων χώρων είτε εναλλακτικών πρωτοβουλιών. Παρότι μέσα στις δεκαετίες που πέρασαν το νομικό οπλοστάσιο εναντίον κάθε λογής καταλήψεων έχει αυστηροποιηθεί (ειδικά καθώς οι τιμές της Γης σε όλες τις μεγαλουπόλεις της ΕΕ εκτινάσσονταν), η σχέση εξουσίας και πρωτοβουλιών από κάτω δεν ήταν μόνο, ούτε καν κυρίως, σχέση βίας. Οι καταλήψεις όπως κάθε πρωτοβουλία εξελίσσονταν. Άλλες έκλειναν μόνες τους, άλλες τις έκλειναν οι ιδιοκτήτες με την αστυνομία, άλλες φορές οι τοπικές κοινωνίες δεν επέτρεπαν την κατάλυση των καταλήψεων και βρισκόταν διάφορες φόρμουλες συνέχισης, άλλες τις επέβαλαν τα δημοτικά συμβούλια με ή χωρίς διαπραγματεύσεις. Άλλες πάλι, έβρισκαν έναν “νόμιμο” τρόπο να συνεχίσουν, αλλάζοντας πολλές φορές χαρακτηριστικά (κλασικό παράδειγμα η πρώην χίπικη κατάληψη / αυτόνομη περιοχή της Κριστιάνια στην Κοπεγχάγη, η οποία έχασε μεγάλο μέρος της αυτονομίας της, υπέστη σταδιακό gentrification και παραμένει σήμερα μια διαφορετική αλλά όχι τελείως εναλλακτική κοινότητα στην οποία ζουν και σήμερα πολλοί από τους αρχικούς καταληψίες της περιοχής.)
Όμως όλη αυτή κοινωνική διεργασία ήταν στοιχείο πολιτισμού. Εκεί που η αστυνομία δεν επέτρεπε καν την διεκδίκηση δημόσιων αστικών κοινών δεν ήταν στις “πολιτισμένες χώρες”. Ήταν ας πούμε στην Τουρκία του Ερντογάν (η εξέγερση του πάρκου Γκεζί ξεκίνησε από κατάληψη δημόσιου χώρου προκειμένου να μην εκχωρηθεί σε κατασκευαστικά συμφέροντα). Η βαρβαρότητα της εμπορευματοποίησης των πάντων και της κατάλυσης των ελεύθερων κοινωνικών χώρων δεν εκπολιτίζει αλλά εκβαρβαρίζει
Όπως κοιτίδα και φάρος πολιτισμού υπήρξε η κατάληψη της Rosa Nera στα Χανιά, με κάθε μέτρο. Για αυτό αγκαλιάστηκε από τα Χανιά. Αυτό το τελευταίο το αναγνωρίζει άλλωστε έμπλεη αγανάκτησης και η εταιρεία που αγόρασε τον χώρο από το πανεπιστήμιο, τοποθετώντας εαυτήν απέναντι σε ολόκληρη την πόλη, όπως αποκάλυψε χθες ο Μάριος Διονέλλης στην Εφημερίδα των Συντακτών:
«είναι εύκολα αντιληπτό ότι η παράνομη κατάληψη έχει αναχθεί όλα αυτά τα χρόνια σε ΘΕΣΜΟ της πόλης των Χανίων, καθώς έχει διαμορφωθεί πλέον μια παγιωμένη κατάσταση αδράνειας εκ μέρους των αρμόδιων φορέων και αρχών, οι οποίοι δυστυχώς τυγχάνουν απλοί παρατηρητές, ανήμποροι να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στην αναχαίτιση της ως άνω παράνομης κατάληψης, ενώ πλέον η τοπική κοινωνία των Χανίων φαίνεται να έχει συμβιβαστεί με αυτή την κατάσταση και να την επικροτεί κιόλας!»
Από την μια μεριά λοιπόν είναι ο πολιτισμός, ο πραγματικός 16 χρόνια τώρα, εστία ακτιβισμού, συζήτησης, εκδηλώσεων, συναυλιών, εκθέσεων ανοιχτών σε όλα τα Χανιά και στους επισκέπτες τους. Οι καταληψίες πήραν ένα κτήριο σε αποσύνθεση, κατ’αρχάς αποτρέποντας την μετατροπή του από δημόσιο σε ιδιωτικό χώρο και έστησαν ένα εργαστήρι πολιτισμού: πολιτισμού της πράξης με ενέργειες αλληλεγγύης και υποστήριξης κάθε είδους κατατρεγμένων, πολιτισμού της σκέψης με ενημερωτικές εκδηλώσεις και συζητήσεις κάθε είδους, πολιτισμού της τέχνης με συναυλίες και εκθέσεις.
Μπορεί να είναι ζήτημα ορισμού αλλά για κάποιους ο πολιτισμός δεν κτίζεται από πάρε δώσε με εργολάβους και με άλλο ένα ξενοδοχείο στο “μπαλκόνι των Χανίων”, κάτι που επισήμαναν καθαρά άνθρωποι που ασχολούνται με τον πολιτισμό και με την πόλη – προσφάτως κιόλας, το 2017.
Σε κάποιες άλλωστε πολιτισμένες χώρες μάλλον πιο “ευνομούμενες” από την δική μας χώρα, οι καταληψίες και οι κάτοικοι των πόλεων απέτρεψαν τα εργολαβικά σχέδια κυβερνήσεων κεντρικών και τοπικών. Η εισβολή στην κατάληψη της Can Vies της Βαρκελώνης αποκρούστηκε το 2014, όπως αποκρούστηκε και η βίαιη προσπάθεια των αρχών του Αμβούργου να κατεδαφίσουν την ιστορική κατάληψη Rote Flora της πόλης.
Έτσι, εν πάσει περιπτώσει, υπάρχει ακόμα πολύς δρόμος για να δούμε πού και πώς θα καταλήξει το ζήτημα με το κτήριο – και αν ιδιοκτήτης του θα παραμείνει τουλάχιστον ο λαός των Χανίων.