Πριν φτιάξει site και ο Πρετεντέρης
Πριν φτιάξει site και ο Πρετεντέρης
του Κώστα Εφήμερου
του Κώστα Εφήμερου
Την ώρα που τα ΜΜΕ περνάνε τη μεγαλύτερη κρίση και τη στιγμή που όλοι συζητάνε για το τέλος του τύπου και ουχί για τη νέα του μορφή (που νομοτελειακά θα υπάρξει) φαίνεται πως η μάχη για το αυτονόητο χάνεται κάθε μέρα που περνάει.
Δεν αναφέρομαι φυσικά στο αυτονόητο του Πρωθυπουργού. Αυτό είναι αυτονόητο μόνο στον ίδιο. Αναφέρομαι στην ανάγκη υιοθέτησης μιας σειράς απλών κανόνων για τη γέννηση ή την αναγέννηση αν θέλετε των ΜΜΕ, μέσω του νέου χαρτιού: του διαδικτύου.
Εδώ και λίγους μήνες τα ειδησεογραφικά portals εμφανίζονται σαν τα σαλιγκάρια μετά από ανοιξιάτικη βροχή. «Μεγάλα ονόματα» του χώρου υπογράφουν την αναπαραγωγή των αναπαραγμένων τηλεγραφημάτων του ΑΠΕ ή δημιουργούν newsroom χωρίς δημοσιογραφική ταυτότητα (η ακόμα και χωρίς δημοσιογράφους).
Οι ιστοσελίδες αυτές φυσικά και θα καλύψουν ένα μέρος της ανάγκης του κόσμου, όσο και ο κόσμος αρκείται στο να καλύπτεται από αυτές. Δεν θα είναι πρώτη φορά που το κίτρινο και το σκανδαλοθηρικό θα επικρατήσουν σε μια κοινωνία. Η Αυριανή και ο Ελεύθερος Τύπος, ο Αδέσμευτος Τύπος και η Ελεύθερη Ώρα, η Απογευματινή και το Καρφί είναι μερικές από τις εφημερίδες που συντρόφεψαν μια μεγάλη μερίδα των πολιτών τούτης της χώρας από το 80 μέχρι και σήμερα.
Κι όμως, αυτό που έχουν όλοι στο μυαλό τους όταν μιλάνε για Τύπο στην Ελλάδα είναι η Ελευθεροτυπία του 90, η Καθημερινή στα καλά της, το ΒΗΜΑ όταν ξεκίνησε κ.ο.κ. Αυτό που λείπει λοιπόν είναι η μεταφορά αυτού του Τύπου στο διαδίκτυο.
Πως όμως μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο χωρίς να υπάρξουν οι ελάχιστες συνεννοήσεις; Ποιος θα επενδύσει στο διαδίκτυο γνωρίζοντας από την αρχή ότι απλώς θα πετάξει τα λεφτά του παρά μόνο αν η επένδυσή του δεν έχει να κάνει με λεφτά;
Ένα από τα λίγα ΜΜΕ του διαδικτύου που ασχολείται με πραγματική ενημέρωση και συχνά είναι 1000 φορές πιο ουσιαστικό και ενημερωτικό από οτιδήποτε άλλο κυκλοφορεί «δανείζεται» κάποια κείμενά του από οποιοδήποτε άλλο site αδιακρίτως. Πίσω από μια δικαιολογία περί ελευθερίας του διαδικτύου και αρκούμενο σε μια αναφορά πηγής αντιγράφει (και δεν παραπέμπει) χωρίς άδεια τα καλύτερα άρθρα και τα δημοσιεύει στην ιστοσελίδα του πραγματοποιώντας κλοπή, αφού το Site έχει εμπορική υπόσταση και πληρώνεται από διαφημίσεις. Κι όμως κανείς δεν αγανακτεί για αυτό. Κανείς δημοσιογράφος δεν θεωρεί τον εαυτό του θιγμένο, μόνο κολακεύεται επειδή επέλεξαν το δικό του.
Πώς θα υπάρξουν λοιπόν τα νέα μέσα και πώς θα δημιουργήσουν οι δημοσιογράφοι αν δεν γίνουν σεβαστοί μερικοί απλοί κανόνες; Πότε το διαδίκτυο θα αναγνωριστεί επιτέλους από το κράτος; Πως ένας δημοσιογράφος που δεν θέλει να κρυφτεί πίσω από ένα blogspot θα μπορέσει να κάνει μια αποκάλυψη όταν σύμφωνα με το νόμο το site στο οποίο γράφει δεν θεωρείται «Τύπος» και ως εκ τούτου δεν εμπίπτει στην κείμενη νομοθεσία; Πότε επιτέλους οι δημοσιογράφοι του διαδικτύου θα γίνουν δεκτοί στην ΕΣΗΕΑ;
Η συζήτηση για το μέλλον του Τύπου δεν αποτελεί προνόμιο. Ίσα-ίσα με το κόλπο των προσφορών και των DVD αλλά και εξαιτίας των πολιτικών συμφερόντων των μεγαλοεκδοτών καθυστερήσαμε κιόλας. Σε πολλά μέρη του πλανήτη μας θεσπίζονται κανόνες δεοντολογίας και περνάνε ειδικοί νόμοι για τη νέα εποχή της ηλεκτρονικής δημοσιογραφίας.
Το internet δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα άλλο σύστημα διανομής της είδησης. Δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα μέσο, κι ως τέτοιο θα πρέπει να λειτουργεί με κανόνες δεοντολογία, με εσωτερικό κανονισμό, με όρους, υποχρεώσεις και δικαιώματα.
Το internet το μόνο που κάνει είναι να παρέχει τη δυνατότητα σε μένα -που ποτέ δε θα μπορούσα να στήσω μια εφημερίδα- να «εκδώσω» την προσπάθειά μου. Όμως για να αποκτήσει σημασία αυτό θα πρέπει να υπάρχει και προστασία. Αν καθένας μπορεί να αντιγράφει ατιμώρητα τα άρθρα των συντακτών, αν η διαφήμιση συνεχίζει να λειτουργεί εντελώς ανορθολογικά, αν δεν υπάρχει ένα πιστοποιημένο επίσημο σύστημα μέτρησης της αναγνωσιμότητας, αν οι δημοσιογράφοι δεν αμείβονται καλά, αν ο νόμος δεν τους προστατεύει για να κάνουν έρευνα (ενώ αντίθετα δίνει τη δυνατότητα στους ενοχλημένους να ασκούν αγωγές ακόμα και για σχόλια αναγνωστών), τότε το πιο φυσικό είναι οι «τηλεπατέρες» και οι μισθωμένοι δημοσιογράφοι (που δε τους νοιάζουν τίποτα από τα παραπάνω) να κατακλύσουν το διαδίκτυο με site που αντικατοπτρίζουν την αισθητική τους.
Αναγνώριση, αμειβόμενη εργασία, δεοντολογία. Η ελάχιστη βάση για την αξιοπρεπή εδραίωση του νέου Τύπου.
Την ώρα που τα ΜΜΕ περνάνε τη μεγαλύτερη κρίση και τη στιγμή που όλοι συζητάνε για το τέλος του τύπου και ουχί για τη νέα του μορφή (που νομοτελειακά θα υπάρξει) φαίνεται πως η μάχη για το αυτονόητο χάνεται κάθε μέρα που περνάει.
Δεν αναφέρομαι φυσικά στο αυτονόητο του Πρωθυπουργού. Αυτό είναι αυτονόητο μόνο στον ίδιο. Αναφέρομαι στην ανάγκη υιοθέτησης μιας σειράς απλών κανόνων για τη γέννηση ή την αναγέννηση αν θέλετε των ΜΜΕ, μέσω του νέου χαρτιού: του διαδικτύου.
Εδώ και λίγους μήνες τα ειδησεογραφικά portals εμφανίζονται σαν τα σαλιγκάρια μετά από ανοιξιάτικη βροχή. «Μεγάλα ονόματα» του χώρου υπογράφουν την αναπαραγωγή των αναπαραγμένων τηλεγραφημάτων του ΑΠΕ ή δημιουργούν newsroom χωρίς δημοσιογραφική ταυτότητα (η ακόμα και χωρίς δημοσιογράφους).
Οι ιστοσελίδες αυτές φυσικά και θα καλύψουν ένα μέρος της ανάγκης του κόσμου, όσο και ο κόσμος αρκείται στο να καλύπτεται από αυτές. Δεν θα είναι πρώτη φορά που το κίτρινο και το σκανδαλοθηρικό θα επικρατήσουν σε μια κοινωνία. Η Αυριανή και ο Ελεύθερος Τύπος, ο Αδέσμευτος Τύπος και η Ελεύθερη Ώρα, η Απογευματινή και το Καρφί είναι μερικές από τις εφημερίδες που συντρόφεψαν μια μεγάλη μερίδα των πολιτών τούτης της χώρας από το 80 μέχρι και σήμερα.
Κι όμως, αυτό που έχουν όλοι στο μυαλό τους όταν μιλάνε για Τύπο στην Ελλάδα είναι η Ελευθεροτυπία του 90, η Καθημερινή στα καλά της, το ΒΗΜΑ όταν ξεκίνησε κ.ο.κ. Αυτό που λείπει λοιπόν είναι η μεταφορά αυτού του Τύπου στο διαδίκτυο.
Πως όμως μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο χωρίς να υπάρξουν οι ελάχιστες συνεννοήσεις; Ποιος θα επενδύσει στο διαδίκτυο γνωρίζοντας από την αρχή ότι απλώς θα πετάξει τα λεφτά του παρά μόνο αν η επένδυσή του δεν έχει να κάνει με λεφτά;
Ένα από τα λίγα ΜΜΕ του διαδικτύου που ασχολείται με πραγματική ενημέρωση και συχνά είναι 1000 φορές πιο ουσιαστικό και ενημερωτικό από οτιδήποτε άλλο κυκλοφορεί «δανείζεται» κάποια κείμενά του από οποιοδήποτε άλλο site αδιακρίτως. Πίσω από μια δικαιολογία περί ελευθερίας του διαδικτύου και αρκούμενο σε μια αναφορά πηγής αντιγράφει (και δεν παραπέμπει) χωρίς άδεια τα καλύτερα άρθρα και τα δημοσιεύει στην ιστοσελίδα του πραγματοποιώντας κλοπή, αφού το Site έχει εμπορική υπόσταση και πληρώνεται από διαφημίσεις. Κι όμως κανείς δεν αγανακτεί για αυτό. Κανείς δημοσιογράφος δεν θεωρεί τον εαυτό του θιγμένο, μόνο κολακεύεται επειδή επέλεξαν το δικό του.
Πώς θα υπάρξουν λοιπόν τα νέα μέσα και πώς θα δημιουργήσουν οι δημοσιογράφοι αν δεν γίνουν σεβαστοί μερικοί απλοί κανόνες; Πότε το διαδίκτυο θα αναγνωριστεί επιτέλους από το κράτος; Πως ένας δημοσιογράφος που δεν θέλει να κρυφτεί πίσω από ένα blogspot θα μπορέσει να κάνει μια αποκάλυψη όταν σύμφωνα με το νόμο το site στο οποίο γράφει δεν θεωρείται «Τύπος» και ως εκ τούτου δεν εμπίπτει στην κείμενη νομοθεσία; Πότε επιτέλους οι δημοσιογράφοι του διαδικτύου θα γίνουν δεκτοί στην ΕΣΗΕΑ;
Η συζήτηση για το μέλλον του Τύπου δεν αποτελεί προνόμιο. Ίσα-ίσα με το κόλπο των προσφορών και των DVD αλλά και εξαιτίας των πολιτικών συμφερόντων των μεγαλοεκδοτών καθυστερήσαμε κιόλας. Σε πολλά μέρη του πλανήτη μας θεσπίζονται κανόνες δεοντολογίας και περνάνε ειδικοί νόμοι για τη νέα εποχή της ηλεκτρονικής δημοσιογραφίας.
Το internet δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα άλλο σύστημα διανομής της είδησης. Δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα μέσο, κι ως τέτοιο θα πρέπει να λειτουργεί με κανόνες δεοντολογία, με εσωτερικό κανονισμό, με όρους, υποχρεώσεις και δικαιώματα.
Το internet το μόνο που κάνει είναι να παρέχει τη δυνατότητα σε μένα -που ποτέ δε θα μπορούσα να στήσω μια εφημερίδα- να «εκδώσω» την προσπάθειά μου. Όμως για να αποκτήσει σημασία αυτό θα πρέπει να υπάρχει και προστασία. Αν καθένας μπορεί να αντιγράφει ατιμώρητα τα άρθρα των συντακτών, αν η διαφήμιση συνεχίζει να λειτουργεί εντελώς ανορθολογικά, αν δεν υπάρχει ένα πιστοποιημένο επίσημο σύστημα μέτρησης της αναγνωσιμότητας, αν οι δημοσιογράφοι δεν αμείβονται καλά, αν ο νόμος δεν τους προστατεύει για να κάνουν έρευνα (ενώ αντίθετα δίνει τη δυνατότητα στους ενοχλημένους να ασκούν αγωγές ακόμα και για σχόλια αναγνωστών), τότε το πιο φυσικό είναι οι «τηλεπατέρες» και οι μισθωμένοι δημοσιογράφοι (που δε τους νοιάζουν τίποτα από τα παραπάνω) να κατακλύσουν το διαδίκτυο με site που αντικατοπτρίζουν την αισθητική τους.
Αναγνώριση, αμειβόμενη εργασία, δεοντολογία. Η ελάχιστη βάση για την αξιοπρεπή εδραίωση του νέου Τύπου.