Ρεπορτάζ: Ηλιάνα Ζερβού & Νεκταρία Ψαράκη
«Η κατάσταση είναι παντού τραγική». Με αυτή τη φράση περιγράφει ο δικηγόρος Αλέξης Γεωργούλης την εικόνα που μεταφέρουν οι εντολείς του από τις ελληνικές φυλακές.
Ο ίδιος εκπροσωπεί δεκάδες κρατουμένους και όπως αποκαλύπτει, είκοσι από αυτούς ετοιμάζονται να προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, καταγγέλλοντας απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες κράτησης, ενώ εκατοντάδες άλλοι είναι «σε κελιά τα οποία είναι 10 έως 12 τετραγωνικά καταλήγουν πολλές φορές 6 έως 8 άνθρωποι να διαμένουν μέσα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται», αναφέρει ο Γεωργούλης. Όπως εξηγεί, «χωρίς επαρκή εξαερισμό, με κοινόχρηστα μπάνια σε τραγική κατάσταση και ελάχιστη πρόσβαση σε γιατρούς και φάρμακα, πολλοί κρατούμενοι κοιμούνται ακόμα και στο πάτωμα».
Ο Γεωργούλης ανακοίνωσε ότι έχει ήδη ξεκινήσει ομαδική νομική δράση: «Έχουμε αυτή τη στιγμή εντολή από πάνω από 20 κρατούμενους και προετοιμάζουμε προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στην ομάδα μας συμμετέχουν η Ιωάννα Mπεγιάζη, ο Δημήτρης Χούλης και ο Σπύρος Πανταζής. Θα ζητήσουμε διαπίστωση παραβίασης του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ και, λόγω έλλειψης ενδίκου βοηθήματος, και του άρθρου 13. Θα ζητήσουμε οικονομική ικανοποίηση για κάθε αιτούντα και υποχρέωση της Ελλάδας να λάβει γενικά μέτρα για τη βελτίωση των συνθηκών.»
Παράλληλα, επισημαίνει πως «η χώρα μας έχει ήδη καταδικαστεί στο παρελθόν για αντίστοιχες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κρατουμένων», χωρίς ωστόσο να έχουν υπάρξει ουσιαστικές βελτιώσεις.
Αποτέλεσμα νομοθετικής επιλογής ο υπερπληθυσμός
Αναφερόμενος στον υπερπληθυσμό, τονίζει: «Η επίσημη χωρητικότητα των σωφρονιστικών καταστημάτων είναι 10.775 άτομα, και αυτή τη στιγμή έχουμε ξεπεράσει τους 12.000. Σε ορισμένες φυλακές το over capacity υπερβαίνει και το 150%».
Την ίδια στιγμή, ορισμένα αγροτικά καταστήματα λειτουργούν «μόλις με 20% πληρότητα», κάτι που – όπως λέει – «δείχνει ότι η κατάσταση δεν είναι τυχαία αλλά αποτέλεσμα νομοθετικής επιλογής».
Ο κ. Γεωργούλης αποδίδει μεγάλο μέρος του προβλήματος στις αλλαγές του Ποινικού Κώδικα: «Με την τελευταία τροποποίηση έχουμε αύξηση των ορίων ποινής στην κάθειρξη από 20 σε 25 έτη και στη φυλάκιση από 8 σε 10». Παράλληλα, «η υφ’ όρον απόλυση πλέον απαιτεί να εκτίσει ο κρατούμενος τα 4/5 της ποινής στην κάθειρξη και τα 3/5 στη φυλάκιση, ενώ πριν ήταν 3/5 και 2/5 αντίστοιχα».
«Ταυτόχρονα έχει μειωθεί η δυνατότητα αναστολής των ποινών. Μέχρι 3 έτη ήταν αυτόματα ανασταλτική, τώρα είναι στη διακριτική ευχέρεια του δικαστή», σημειώνει, προσθέτοντας ότι «ουσιαστικά μιλάμε για μη δυνατότητα χορήγησης αναστολής ακόμη και σε πλημμελήματα».
Ο δικηγόρος αναδεικνύει και το ταξικό ζήτημα, λέγοντας ουσιαστικά ότι αυτό που ποινικοποιείται είναι η φτώχεια: «Όταν ένας άνθρωπος δεν έχει να πληρώσει την ποινή του, θα πρέπει να την εκτίσει»,
Ο δικηγόρος αναφέρεται και στην ακραία ποινικοποίηση των προσφύγων που κατηγορούνται για μεταφορά υπηκόων τρίτων χωρών που δεν έχουν δικαίωμα εισόδου στη χώρα, τις λεγόμενες «δίκες μισαώρου», εξηγώντας μάλιστα ότι η αυστηρότητα έχει να κάνει με την εκάστοτε έδρα. «Στο Εφετείο Δωδεκανήσου τα πράγματα είναι πολύ αυστηρότερα σε σχέση με τα δικαστήρια του Αιγαίου», εξηγεί.
Ο Αλέξανδρος Γεωργούλης τονίζει με έμφαση ότι «οι φυλακές παραμένουν αόρατες, αλλά αποτελούν τον καθρέφτη του κράτους δικαίου». «Εκεί αντανακλώνται οι κοινωνικές ανισότητες, η αποτυχία της πρόληψης και η ποινικοποίηση της φτώχειας», ενώ τονίζει: «Όταν οι ποινές γίνονται βαρύτερες χωρίς επαρκείς υποδομές, τότε οι φυλακές δεν απονέμουν δικαιοσύνη, παράγουν αδικία».
«Οι φτωχοί κρατούνται μαζί με τρωκτικά, οι πλούσιοι στις VIP πτέρυγες»
Ταξική ανισότητα υπάρχει και εντός φυλακών. Αναφερόμενος στον Κορυδαλλό, ο δικηγόρος περιγράφει τις κραυγαλέες ανισότητες: «Υπάρχει πτέρυγα που ονομάζεται VIP, όπου κρατούνται οι πιο επιφανείς Έλληνες και αλλοδαποί με οικονομικό υπόβαθρο. Εκεί δεν θα πάνε οι φτωχοί». Στον αντίποδα, «οι μετανάστες και οι φτωχοί καταλήγουν στην πτέρυγα όπου κυκλοφορούν τρωκτικά».
Άθλιες συνθήκες στα ΠΡΟΚΕΚΑ: «Οι πρόσφυγες μου είπαν: “Γιατί μας αθώωσες; Εδώ είναι χειρότερα”»
Η συζήτηση στράφηκε και στις συνθήκες στα προαναχωρησιακά κέντρα. Ο κ. Γεωργούλης θυμάται μια χαρακτηριστική υπόθεση:
«Μετά την αθώωση προσφύγων για τον εμπρησμό της ΒΙΑΛ στη Χίο, οδηγήθηκαν στα κέντρα κράτησης για να ολοκληρώσουν τη διαδικασία ασύλου τους. Μου έστειλαν φωτογραφίες με σκισμένα στρώματα στο πάτωμα και μου είπαν: “Γιατί μας αθώωσες; Εδώ είναι χειρότερα και από τις φυλακές”».
«Αν στις φυλακές δεν πληρούνται τα στοιχειώδη, εκεί μιλάμε για την απόλυτη τιμωρία. Και μάλιστα για ανθρώπους που δεν έχουν διαπράξει καν ποινικό αδίκημα», είπε.
Ο δικηγόρος αποκάλυψε και πρόσφατες υποθέσεις στη Ρόδο: «Συνάδελφός μου ανέφερε ότι δύο ή τρεις αιτούντες άσυλο καταδικάστηκαν σε δύο χρόνια φυλάκιση και για να μην μπουν στη φυλακή, ο δικαστής ζήτησε να δεσμευθούν ότι θα συναινέσουν σε εθελούσια επιστροφή στη χώρα τους».
«Ουσιαστικά τιμωρούμε όλους αυτούς τους ανθρώπους επειδή δεν μπορούμε να τιμωρήσουμε τους πραγματικούς ενόχους της παράνομης μεταφοράς των μεταναστών. Δεν μπορούμε να χτυπήσουμε τον γάιδαρο και χτυπάμε το σαμάρι», εξηγεί.
Ο δικηγόρος υπενθυμίζει: «Οι φυλακές είναι για σωφρονισμό, όχι για εξευτελισμό. Όταν κάποιος ζει σε απάνθρωπες συνθήκες, βγαίνει πιο τραυματισμένος και λιγότερο έτοιμος να επανενταχθεί στην κοινωνία. Η δικαιοσύνη δεν είναι εκδίκηση. Είναι ισορροπία ανάμεσα στην ασφάλεια, την ευθύνη και τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας».
Καταλήγοντας τονίζει: «Ελπίζω πραγματικά να βελτιωθούν οι συνθήκες και να καταλάβουμε όλοι ότι η δικαιοσύνη δεν είναι εκδίκηση. Όταν οι ποινές γίνονται βαρύτερες χωρίς επαρκείς υποδομές, τότε οι φυλακές δεν απονέμουν δικαιοσύνη, παράγουν αδικία, μια αδικία που επιστρέφει στην ίδια την κοινωνία μας».