Ψευδοπολιτική

του Θάνου Καμήλαλη

Στην ψευδοεπιστήμη, όπως και στις θεωρίες συνωμοσίας, χρησιμοποιούνται είτε ψεύτικα, είτε και κάποια πραγματικά στοιχεία-πηγές, ώστε να εξαχθεί ένα μη αληθές, αυθαίρετο αλλά βολικό συμπέρασμα. Μπορείς να υποστηρίξεις για παράδειγμα ότι ή τάδε αλοιφή θεραπεύει τον καρκίνο. «Δεν έχει πεθάνει κανένας από αυτήν, όπως από τις βαριές χημειοθεραπείες» θα πεις. Ότι «δεν ξέρεις κανέναν που νόσησε από κορονοϊό», άρα «κορονοϊός δεν υπάρχει». Και ούτω καθεξής, οι δυνατότητες είναι απεριόριστες.

Στην ψευδοπολιτική λοιπόν, φαίνεται ότι συμβαίνει κάτι παρόμοιο. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας  ασκεί αυτού του είδους τον κομπογιαννιτισμό με μεγάλη συνέπεια. Είτε με τη συχνή αναπαραγωγή fake news, είτε με τη συνήθη κυβερνητική πρακτική της «μισης αλήθειας» είτε με τη βοήθεια της στατιστικής. Έχουμε τα δικά μας πλέον «εναλλακτικά γεγονότα» (alternative facts) έναν όρο που χρησιμοποίησε η σύμβουλος του προέδρου Τραμπ, Κέλιαν Κόνγουεϊ, για το 2017 για να καλύψει τα ψέματα του εκπροσώπου του Λευκού Οίκου, Σον Σπάισερ, για την προσέλευση στην ορκωμοσία του Προέδρου, που κατά την κυβέρνηση «ήταν η μεγαλύτερη στην ιστορία».

Η υπουργός Παιδείας λοιπόν, οχι σε μία τυχαία συνέντευξή της, αλλά σε μία επίσημη παρουσίαση του σχεδίου για το άνοιγμα των σχολείων εν μέσω του δεύτερου κύματος της πανδημίας, προσπάθησε να απορρίψει το αίτημα γονέων και εκπαιδευτικών για μικρότερα, ολιγομελή τμήματα, με βασικό επιχείρημα ότι «ο μέσος όρος μαθητών ανά τάξη στην επικράτεια είναι 17 μαθητές». To στατιστικό ίσως να είναι αληθές, αλλά το λογικό σφάλμα είναι προφανές και προκλητικό επίσης. Ό,τι κι αν υπολογίζει η Υπουργός, είτε μετράει και τα σχολεία σε χωριά, απομακρυσμένα νησιά κλπ, είτε όχι μιλάει για μέσο όρο και όχι μέγιστο αριθμό. Παράλληλα, αποσιωπά ότι εν μέσω του πρώτου κύματος της πανδημίας, είχε την παγκόσμια ίσως πρωτοτυπία να περάσει νομοσχέδιο που προβλέπει την αύξηση των μαθητών ανά τάξη, από τον Σεπτέμβριο, σε δημοτικά και νηπιαγωγεία. Παραπλανεί και προσβάλλει τη νοημοσύνη των πολιτών, των ανθρώπων που με αγωνία παρακολούθησαν τις ανακοινώσεις της. Θα ήταν αστείο (όπως πολλά αστεία γράφονται σχετικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) αν δεν ήταν τραγικό, αν δεν υπήρχε η πανδημία και αν δεν ήταν ένα σύνηθες μοτίβο αυτής της κυβέρνησης.

Πριν μερικές μέρες, ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας, Νίκος Χαρδαλιάς έκανε ακριβώς το ίδιο. Δημιουργική στατιστική, που παράγει ψευδοεπιχειρήματα. «Δεν υπάρχει έξαρση της πανδημίας λόγω τουρισμού γιατί τα εγχώρια κρούσματα είναι 83%» τόνισε. Το ποσοστό ισχύει, αλλά δεν λέει τίποτα. Γιατί παράλληλα, λόγω των δειγματοληπτικών ελέγχων, εισάγαμε κρούσματα κατά εκατοντάδες ή λίγες χιλιάδες και γιατί τις πρώτες μέρες μετά το άνοιγμα των συνόρων τα νούμερα ήταν πολύ διαφορετικά. Ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, το παραδέχθηκε βέβαια μιλώντας στο CNN, αδειάζοντας τον υφυπουργό του. Αλλά τι σημασία έχει; Το «επιχείρημα» δημιουργήθηκε, έπαιξε τίτλος σε όλα τα ΜΜΕ και κάθε μέρα μετράμε τα συνολικά και τα εισαγόμενα, λες και αυτό δείχνει κάτι.

Όταν άρχισαν οι πρώτες κραυγές για τη «λίστα Πέτσα» των 20 εκατ. σε ΜΜΕ, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ήταν το ίδιο… αφοπλιστικός (απέναντι στη λογική). «Δεν υπάρχει τίποτα μεμπτό» υποστήριζε «γιατί δώσαμε και σε ΜΜΕ που μας ασκούν σκληρή κριτική». Αλήθεια, έδωσαν, με την εξαίρεση του Documento (και τη δική μας στο TPP που δεν θα παίρναμε αλλά δεν μας ρώτησε και κανείς). Μόνο που η αναντιστοιχία και τα πολιτικά κριτήρια ήταν κραυγαλέα, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια και στηλιτεύτηκε από διεθνείς οργανώσεις δημοσιογράφων.

Κι αυτά είναι παράδειγμα που, «τουλάχιστον» υπάρχει μια, έστω παραπλανητική, δόση αλήθειας. Σε άλλες περιπτώσεις, το θράσος και η προσβολή των πολιτών είναι ακόμα σε ακόμα μεγαλύτερη ένταση. Στην υπόθεση της τηλεκατάρτισης των επιστημόνων, το «Σκόιλ Ελικικού» ο Βρούτσης είχε πάει να βγάλει τους «ωφελούμενους» τρελούς, λέγοντας αρχικά ότι είναι μόνο «τέσσερα ορθογραφικά σε 10 χιλιάδες σελίδες». Στις πλημμύρες στην Εύβοια ο Χαρδαλιάς υποστήριξε ότι το 112 δεν λειτούργησε «γιατί θα προκαλούνταν πανικός» και γιατί «είναι μόνο για εκκενώσεις». Λίγες μέρες μετά η Πολιτική Προστασία και τα ΜΜΕ αναφέρονταν στην ενεργοποίηση του 112 για την έξαρση του Covid-19, σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός σε επίσημο διάγγελμα του υποστηριξε ότι «αν δεν υπήρχε ο κορονοϊός» ερχόταν η ανάπτυξη. Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ τον διαψεύδουν. Υπουργείο Οικονομικών και ΜΜΕ πανηγύριζαν για τη μικρή ύφεση στην Ελλάδα το πρώτο τρίμηνο, σε σχέση με την Ευρωζώνη, αγνοώντας τις ιδιαιτερότητς της ελληνικής οικονομίας (βλ.τουρισμός).

Τα «fake news» για την κατάργηση καλλιτεχνικών μαθημάτων από τα Λύκεια, τελικά δεν ήταν fake news. Τα fake news για το παιδοκαρδιοχειρουργικό του Νοσοκομείου «Αγία Σοφία» δεν ήταν fake news. Ο Χρυσοχοϊδης μπορεί να πει τα πάντα για να μην αναγνωρίσει αστυνομική αυθαιρεσία και βία. Αρχικά, στην υπόθεση του ξυλοδαρμού του Βασίλη Μάγγου, είπε «κατήγγειλε ότι» και λίγες μέρες αργότερα αποφάσισε ότι του φταίνε τα βίντεο. Και όταν εγκαλούν στο εξωτερικό, μεταξύ άλλων στο Ευρωκοινοβούλιο και μεγάλα διεθνή ΜΜΕ και ερευνητικά κέντρα, την κυβέρνηση για τις παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων κατά χιλιάδες, αλλά και τους θανάτους στον Εβρο, ε δεν θα πιστέψετε τι απαντάνε. «Fake news, τουρκική προπαγάνδα».

Θα πει κάποιος/α εδώ: «Μα καλά, όλες οι κυβερνήσεις δεν λένε ψέματα». Ναι, σε κάποιον βαθμό. Αλλά με αυτήν την κυβέρνηση και σε αυτό το μιντιακό τοπίο, που της ασκεί ελάχιστον έλεγχο, ζούμε πρωτοφανείς καταστάσεις. Δεν γίνεται να μην προκαλείται σάλος από τις αστειότητες που ακούμε κάθε εβδομάδα. Δεν γίνεται να μην τηρείται ούτε η στοιχειώδης σοβαρότητα, ούτε σε περίοδο πανδημίας. Δεν γίνεται η μόνιμη παραπλάνηση της κοινής γνώμης, με ψευδοεπιχειρήματα, άστοχες συγκρίσεις με άλλες χώρες και ατομική ευθύνη μέχρι ο ήλιος να ανατείλει από τη Δύση, χωρίς έλεγχο και σκληρό αντίλογο. Δεν γίνεται μόνο οι μαζικές αντιδράσεις σε ΜΜΕκαι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να σώζουν κάποιες φορές την κατάσταση, όπως έγινε με τις δωρεάν μάσκες, σενάριο που ξόρκιζε η Κεραμέως δύο μέρες πριν υποχωρήσει ο Μητσοτάκης.

Ζούμε σε μια προσβλητική και προκλητική δυστοπία. Όχι μόνο λόγω κορονοϊού. Δίπλα στις ψευδοεπιστημονικές θεωρίες και τις καταγγελίες για «παγκόσμιες συνωμοσίες», έχουμε και τα ψευδοεπιχειρήματα μιας κυβέρνησης που, στο δεύτερο κύμα της πανδημίας και χωρίς τον μπούσουλα της καραντίνας, κινείται στα τυφλά, προσπαθώντας να ισορροπήσει μεταξύ οικονομίας, δημόσιας Υγείας, κοινωνίας και εξυπηρέτησης συμφερόντων. Κανείς δεν είπε ότι είναι εύκολο, κανείς δεν λέει ότι υπάρχουν μαγικές λύσεις. Το «μην μας κοροϊδεύετε μέσα στα μούτρα» και «σοβαρευτείτε, πάρτε μέτρα» είναι μια καλή αρχή.