Ψυχιατρική μεταρρύθμιση στα χαρτιά, φυλακές ψυχών και υποβάθμιση της απεξάρτησης για χάρη των ιδιωτών στην πράξη

Ρεπορτάζ: Νεκταρία Ψαράκη

Στο νομοσχέδιο για τη Δημόσια Ψυχική Υγεία και Απεξάρτηση, εκτός των άλλων, αναφέρεται ότι σκοπός του αποτελεί «τα άτομα που αντιμετωπίζουν προκλήσεις στην ψυχική τους υγεία να τοποθετούνται για πρώτη φορά και κατά τρόπο εμβληματικό, στο επίκεντρο του ΕΣΥ και να αντιμετωπίζονται […] χωρίς διακρίσεις, με απόλυτο σεβασμό στα δικαιώματα και τις ανάγκες τους, καταπολέμηση του κοινωνικού στίγματος και βελτιστοποίηση της ποιότητας ζωής των εξαρτημένων ατόμων[…]».

Ο υφυπουργός Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Δημήτρης Βαρτζόπουλος, αποκαλεί το νομοσχέδιο «Ολοκλήρωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης». Στην πραγματικότητα, όπως καταγγέλλουν οι εργαζόμενοι στην Ψυχική Υγεία στο ΤPP, το νομοσχέδιο αποτελεί μία αντιμεταρρύθμιση, που όχι μόνο δεν αντιμετωπίζει τις διακρίσεις αλλά τις οξύνει, καθώς ανοίγει τον δρόμο στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Όχι μόνο δεν καταπολεμά το κοινωνικό στίγμα, αλλά το επικυρώνει, αφού θα χωρίζει τους ψυχικά ασθενείς σε «ήσυχους και ανήσυχους», σε «αντιμετωπίσιμα» και σε «δυσίατα περιστατικά» που θα μπαίνουν σε μονάδες «μεσαίας» ή «υψίστης ασφαλείας», ενισχύοντας την ασυλοποίηση. Όχι μόνο δεν βελτιστοποιεί την ποιότητα ζωής των εξαρτημένων ατόμων, αλλά τη δυσχεραίνει, αφού τους στερεί μέχρι και τη δυνατότητα να επιλέγουν τα ίδια το πρόγραμμα απεξάρτησης που τους ταιριάζει. Σε περίπτωση που το πρόγραμμα δεν θα τους καλύπτει, θα οδηγούνται στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Ομοίως δυσχεραίνει και τη ζωή των ψυχικά ασθενών. Με συγχωνεύσεις τμημάτων και μετακινήσεις γιατρών εμποδίζει την ομαλή θεραπευτική συνέχεια, με τον εγκλεισμό ενισχύει την ιδρυματοποίηση, με την ανυπαρξία της κοινοτικής θεραπείας τους σπρώχνει στα άσυλα και διακυβεύει τη ζωή μετά τη νοσηλεία τους, οδηγώντας τους φτωχούς ψυχικά ασθενείς στην αστεγία.

Απεξάρτηση

Σε σχέση με την απεξάρτηση, όλα τα προγράμματα και όλες οι δομές, είτε είναι νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου ΚΕΘΕΑ – ΟΚΑΝΑ, είτε δημοσίου δικαίου, όπως οι κλινικές των νοσοκομείων και το 18ανω, καταργούνται. Δημιουργείται ένα ενιαίο πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου το οποίο θα συμπεριλαμβάνει όλες τις δομές και θα έχει τον έλεγχο και την εποπτεία τους, ο Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ). Όλες οι δομές πλέον, σύμφωνα με το νομοσχέδιο, θα βρίσκονται κάτω από την ομπρέλα του ΕΟΠΑΕ. Οι δομές χάνουν την αυτονομία τους, μπαίνει ταφόπλακα στις διαφορετικές προσεγγίσεις. Ομογενοποιούνται όλες οι παρεμβάσεις κάτω από μία πολιτική, μία θεραπευτική προσέγγιση.

Στερούν από τους πολίτες να επιλέξουν την μέθοδο απεξάρτησής τους

Μέχρι τώρα, όλες αυτές οι δομές είχαν η κάθε μία διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση, όπως περιγράφουν οι εργαζόμενοι στην ψυχική υγεία. Οι πολίτες επέλεγαν και δοκίμαζαν διαφορετικές μεθόδους για να αντιμετωπίσουν την εξάρτησή τους και ήταν πολύ κοινό μάλιστα το να εναλλάσουν δομές. Ακόμη, μέχρι τώρα, προωθούνταν νέες μέθοδοι και προσαρμόζονταν στις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. «Υπήρχαν άνθρωποι που δοκίμαζαν για παράδειγμα τα «στεγνά προγράμματα» του ΚΕΘΕΑ, ψυχοκοινωνική προσέγγιση δηλαδή με στόχο την απεξάρτηση και δεν τα κατάφερναν. Εν τέλει τα κατάφερναν στον ΟΚΑΝΑ όπου εφαρμόζονταν προγράμματα μείωσης της βλάβης και χρησιμοποιούνταν τα υποκατάστατα. Άλλοι το αντίθετο, ακριβώς επειδή η μέθοδος απεξάρτησης δεν είναι μία και κοινή για όλους. Μπορούσαν να διαλέγουν ποιο πρόγραμμα θα ακολουθήσουν. Τώρα αυτό τελειώνει», αναφέρει στο TPP ο αντιπρόεδρος του συλλόγου εργαζομένων ΚΕΘΕΑ, Δημήτρης Κολοκάθης.

Ακόμη, δεδομένου ότι πλέον ο οργανισμός θα είναι μονάχα ένας και κοινός, το νομοσχέδιο δίνει δυνατότητα μετακινήσεων των θεραπευτών. «Οι άνθρωποι που θέλουν να αντιμετωπίσουν μία εξάρτηση πρέπει να ακολουθούν μία μονάδα και έναν θεραπευτή. Τώρα θα τους αλλάζουν μονάδες γύρω γύρω. Φανταστείτε να έχετε ένα γιατρό και σε περίπτωση επιπλοκής να σε στείλουν σε άλλο», εξηγεί.

Ένας ενιαίος συντονιστής με υπερεξουσίες που θα αδειοδοτεί ιδιωτικές μονάδες

«Μέχρι τώρα υπήρχαν όλες αυτές οι δομές και μαζί με τον εθνικό συντονιστή υπό τον Πρωθυπουργό έφτιαχναν το εθνικό σχέδιο δράσης. Τώρα, από το 2020 μέχρι σήμερα η κυβέρνηση δεν έχει καταθέσει σχέδιο. Τώρα κάνουν Εθνικό Συντονιστή τον Πρόεδρο του ΕΟΠΑΕ. Άρα θα έχουμε έναν οργανισμό, και έναν Εθνικό Συντονιστή που θα είναι ουσιαστικά ελεγκτής και ελεγχόμενος. Ο Εθνικός Συντονιστής συντόνιζε την εφαρμογή του εθνικού σχεδίου. Όταν έχεις μόνο έναν οργανισμό, δεν έχεις λόγο να κάνεις εθνικό σχέδιο. Για να κρατάς τον εθνικό συντονιστή, ερχόμαστε στο άλλο του νομοσχεδίου: ανοίγει χώρος στον ιδιωτικό τομέα για τις υπηρεσίες της απεξάρτησης. Ανοίγουν ιδιωτικές μονάδες», αναφέρει.

Ουσιαστικά, όπως εξηγεί ο κ. Κολοκάθης, το νομοσχέδιο δίνει τη δυνατότητα στον ΕΟΠΑΕ να αδειοδοτεί ιδιώτες για να παρέχουν υπηρεσίες με τα κριτήρια να παραμένουν άγνωστα. Σήμερα υπάρχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές για τη δημιουργία ιδιωτικών μονάδων που είναι τόσο αυστηρές με αποτέλεσμα να μην έχουν δημιουργηθεί. «Λειτουργούν βέβαια πολλές παράνομα, κάτω από τον μανδύα της συμβουλευτικής», σχολιάζει ο κ. Κολοκάθης.

«Ο ΕΟΠΑΕ είναι γραφειοκρατικός. Δίνει σε έναν υδροκέφαλο συγκεντρωτικό συντονιστή υπερεξουσίες. Δεν μπορεί ένας από την Αθήνα να εποπτεύει επιστημονικά προγράμματα στο Σουφλί. Ο ΕΟΠΑΕ είναι μακριά από τις κοινωνίες. Είναι μία απίστευτή οπισθοδρόμηση. Σε όλο τον κόσμο έχουμε συμμετοχικό σχεδιασμό και ο συντονιστής ελέγχει αν οι οργανισμοί εφαρμόζουν το σχέδιο το οποίο όμως δημιουργούν αυτοί. Τώρα ο πολίτης δεν θα μπορεί να αποφασίσει πού θα πάει, θα διαλέγει ο ΕΟΠΑΕ τι πρόγραμμα θα ακολουθήσει, θα επιτρέπει την ίδρυση ιδιωτικών μονάδων τις οποίες μάλιστα και θα εποπτεύει. Σε περίπτωση που το πρόγραμμα του ΕΟΠΑΕ δεν ταιριάζει στον πολίτη, τότε θα τον στρέφει στον ιδιωτικό τομέα για κάτι εναλλακτικό. Αν η δομή του ΕΟΠΑΕ είναι μία μεγέθυνση του ΟΚΑΝΑ, με προγράμματα συρρίκνωσης βλάβης, τότε οι άνθρωποι που θα χρειάζονται ένα πρόγραμμα «στεγνό» θα στρέφονται στους καινούριους ιδιώτες. Ακόμη, μην ξεχνάμε ότι υποκατάστατα υπάρχουν μόνο για τα οπιοειδή. Υπήρχαν προγράμματα που έχουν πιο ψυχοθεραπευτική προσέγγιση και κυρίως μέσω της τέχνης, όπως το 18 Άνω. Γι’ αυτό υπάρχουν δομές με διαφορετικές προσεγγίσεις. Ακριβώς γιατί καλύπτουν άλλες ανάγκες. Σήμερα δύο είναι τα προβλήματα της χώρας: αλκοόλ και συμπεριφορικές εξαρτήσεις όπως το ίντερνετ και ο τζόγος. Δεν μπορεί η αντιμετώπιση να είναι μία. Στην περίπτωση του τζόγου ας πούμε άλλοι χρειάζονται ατομική και άλλοι ομαδική θεραπεία», περιγράφει ο κ. Κολοκάθης.

«Ένα νέο σύστημα ελέγχου που μέσω αυτού ανοίγουν χώρο για την ιδιωτική πρωτοβουλία»

Οι ιδιωτικές μονάδες, όπως εκτιμούν οι εργαζόμενοι στην ψυχική υγεία, θα πληρώνονται από τον ΕΟΠΠΥ, ανάλογα τους ανθρώπους που θα εξυπηρετούν. Ο κ. Κολοκάθης υποστηρίζει ότι για να λειτουργήσει όλο αυτό που σχεδιάζει η κυβέρνηση, θα χρειαστούν τουλάχιστον 50 υπουργικές αποφάσεις. «Φτιάχνουν ένα κέλυφος και θα το γεμίζουν σιγά σιγά. Προσπαθούμε να καταλάβουμε γιατί διαλύεται ένα δίκτυο δεκαετιών το οποίο δουλεύει. Κάτι που δεν το λέμε εμείς, αλλά η ΕΕ. Το ευρωπαϊκό παρατηρητήριο για τα ναρκωτικά θεωρεί το δίκτυό μας στα πέντε καλύτερα στην Ευρώπη σε χρόνο ανταπόκρισης και σε υπηρεσίες απεξάρτησης. Γιατί διαλύεις ένα από τα πέντε καλύτερα δίκτυα της Ευρώπης; Ποια είναι τα προβλήματα που έρχεται να λύσει ο ΕΟΠΑΕ; Είναι ένα νέο σύστημα ελέγχου, που μέσω αυτού ανοίγουν χώρο για την ιδιωτική πρωτοβουλία. Όταν τα περισσότερα κενά καλύπτονται από δημόσιους φορείς, δεν υπάρχει χώρος για ιδιώτες. Τώρα θα υπάρχει!», καταλήγει.

Ψυχική υγεία

Τόσο ο ψυχίατρος Θεόδωρος Μεγαλοοικονόμου όσο και η ψυχολόγος στο ΓΨΝ Δαφνί Μαρία Μεταξά, οι οποίοι μίλησαν στο ΤPP, συμφωνούν σε μία διαπίστωση: «Τα πράγματα στην ψυχική υγεία είναι ήδη ελεεινά και το νομοσχέδιο έρχεται να τα κάνει ακόμα χειρότερα».

Διοικητικές αλλαγές: Τέλος στην αυτονομία των ψυχιατρικών μονάδων – Δημιουργείται το ΕΔΙΨΥ που ενοποιεί τις σε ένα ενιαίο δίκτυο όλες τις μονάδες ψυχικής υγείας του ΕΣΥ, τα ιδιωτικά ψυχιατρεία, τις ΜΚΟ και τις ΑΜΚΕ

Το νομοσχέδιο, στο κομμάτι που αφορά στην ψυχική υγεία, καταργεί το Δαφνί και το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης ως οργανισμούς, αποκόπτει τις ψυχιατρικές κλινικές των γενικών και των πανεπιστημιακών νοσοκομείων και τα συνδέει απευθείας με την 2η υγειονομική περιφέρεια. Αρμόδιος θα είναι ο περιφερειάρχης ψυχικής υγείας και όλο αυτό θα ονομάζεται εθνικό δίκτυο υπηρεσιών ψυχικής υγείας (ΕΔΙΨΥ) σε σύμπραξη με τον ιδιωτικό, κερδοσκοπικό ή «μη» τομέα.

Πρόκειται για έναν ενιαίο οργανισμό ιδιωτικού δικαίου της 2ης ΔΥΠΕ, η οποία θα είναι το κέντρο και θα έχει στην εποπτεία της τα πάντα. Επιχειρεί να «ενοποιήσει» σε ένα ενιαίο δίκτυο, όλες τις Μονάδες Ψυχικής Υγείας του ΕΣΥ και τις ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές, μαζί με ΜΚΟ και ΑΜΚΕ (Αστικές Μη Κερδοσκοπικές Εταιρείες). Οι ψυχιατρικές υπηρεσίες των νοσοκομείων αποσυνδέονται από τα νοσοκομεία και ανήκουν πλέον στη «μαμά Περιφέρεια», όπως και οι κλινικές των ψυχιατρικών νοσοκομείων. Ο αντιπεριφερειάρχης για θέματα ψυχικής υγείας αποκτά υπερεξουσίες και πλέον έχει δικαίωμα να καταργεί και να συγχωνεύει υπηρεσίες με μία μόνο δική του απόφαση, χωρίς την έγκριση του υπηρεσιακού συμβουλίου. Έτσι, χωρίς να προσλαμβάνεται νέο προσωπικό, το ήδη υπάρχον που ουσιαστικά πλέον θα ανήκει σε μία μονάδα, θα μετακινείται από τη μία υπηρεσία στην άλλη με αποτέλεσμα να καταργείται κάθε έννοια θεραπευτικής συνέχειας.

«Πρέπει να αναγνωριστεί ότι η κατάσταση που ζούμε είναι ήδη αθλια: καταστολή, εγκατάλειψη ανθρώπων, ακούσιες νοσηλείες με αστυνομία, χειροπέδες και εισαγγελικές παρεμβάσεις. Τώρα έρχεται αυτό το νομοσχέδιο και δε λύνει τίποτα. Δυσχεραίνει την κατάσταση. Καταργεί τους οργανισμούς, όπως πχ το Δαφνί. Όλες οι κλινικές που έχει το Δαφνί θα αποτελούν ανεξάρτητα κομμάτια που θα ανήκουν από κοινού με όλες τις δημόσιες ψυχιατρικές υπηρεσίες και δομές σε έναν ενιαίο φορέα: στο Εθνικό Δίκτυο Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΕΔΙΨΥ) το οποίο θα διασυνδέεται μάλιστα και με τους εποπτευόμενους φορείς. Οι εποπτευόμενοι φορείς είναι οι ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές και οι ΜΚΟ οι οποίες ενώ είναι ιδιωτικών συμφερόντων, εποπτεύονται από το κράτος. Μάλιστα, με τον νέο νόμο ανοίγει ο δρόμος για τον μηχανισμό πλοήγησης. Δηλαδή το ΕΔΙΨΥ θα μπορεί να στέλνει περιστατικά στον ιδιωτικό τομέα», εξηγεί ο κ. Μεγαλοοικονόμου.

Κλείνουν τα ψυχιατρεία χωρίς τη δημιουργία κοινοτικών μονάδων

Η Μαρία Μεταξά εξηγεί στο ΤPP ότι όταν ξεκίνησε η ψυχιατρική μεταρρύθμιση, θα σηματοδοτούταν με το κλείσιμο των ψυχιατρείων στο βαθμό που οι πόροι θα είχαν γίνει κοινοτικοί. Στόχος είναι πάντα η αποασυλοποίηση των ασθενών και η πρόληψη της ψυχιατρικής νοσηλείας. «Εμείς ξεκινήσαμε την κοινοτική δουλειά σε ένα τμήμα στο Δαφνί με χρόνια περιστατικά. Χρειαζόταν με έναν τρόπο να κάνουμε την αποασυλοποίησή τους. Έτσι φτιάξαμε στεγαστικές δομές στην κοινότητα και έζησαν οι άνθρωποι σε ξενώνες. Ο μετασχηματισμός των πόρων σημαίνει ότι η περίθαλψη μετακινείται στην κοινότητα», εξηγεί.

«Χαρακτηριστικό παράδειγμα αντιμετώπισης των περιστατικών στην κοινότητα είναι τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας. Πρόκειται για αποκεντρωμένες μονάδες που παρέχουν υποστήριξη στον τόπο κατοικίας του ασθενούς. Έτσι, προλαμβάνεται η ψυχιατρική νοσηλεία. Ακόμη, παρέχεται στον ασθενή παρακολούθηση για να μη χάσει τους δεσμούς με την οικογένειά του, ή την αγορά εργασίας. Έτσι ορίζεται η κοινοτική δουλειά. «Η ψύχωση δημιουργεί χρονιότητα. Αυτό μπορείς να το προλάβεις μόνο με κοινοτική δουλειά. Νοσηλεία μόνο εάν χρειαστεί διότι είναι τραυματική με τον τρόπο που γίνεται. Έρχεται η αστυνομία, παίρνει τον ασθενή με χειροπέδες την ώρα που βρίσκεται ήδη σε άσχημη κατάσταση και τον κρατούν στο αστυνομικό τμήμα σε κρατητήρια μέχρι να βρεθεί κρεβάτι σε κάποια κλινική ενώ εκείνος βρίσκεται σε ψυχωτικό επεισόδιο. Με την κοινοτική δουλειά αυτή η κατάσταση μπορεί να αποτραπεί και να παρέχεται νοσηλεία μόνο εάν χρειάζεται. Μετά τη νοσηλεία φυσικά, θα πρέπει να γίνεται επιστροφή στην κοινότητα. Είτε στο σπίτι, είτε σε ξενώνα, είτε σε οικοτροφείο, είτε σε μονάδα αποκατάστασης και να συνεχίζεται η παρακολούθηση. Το νομοσχέδιο όμως δεν έρχεται να λύσει αυτά τα προβλήματα. Παίρνει πραγματικά ελλείματα και τα επεξηγει με στρεβλό τρόπο. Αντί να φτιάξει υπηρεσίες στην κοινότητα για να προλάβουμε το λίμνασμα μέσα στα ψυχιατρεία, αλλάζει το πρόβλημα μετακομίζοντάς το», λέει.

Θα δημιουργήσουν νέα άσυλα με τη δημιουργία μονάδων «μέσης» και «υψηλής» ασφάλειας για τους… ανήσυχους – «Έτσι μετατράπηκε το ψυχιατρείο Λέρου σε κολαστήριο»

Η Μαρία Μεταξά εξηγεί ότι σήμερα υπάρχουν χρόνια περιστατικά, που παίρνουν χρόνια φαρμακευτική αγωγή και επειδή ακριβώς δεν έχουν που να μείνουν, παραμένουν για μήνες ή ακόμη και για χρόνια στις κλινικές των γενικών και πανεπιστημιακών νοσοκομείων, ή στις μονάδες χρονίων των ψυχιατρικών νοσοκομείων της χώρας. Εκτιμά λοιπόν, ότι το νομοσχέδιο, καταργώντας μάλιστα και την τομεοποίηση, έρχεται να «απαλλάξει» τις κλίνες των γενικών και πανεπιστημιακών νοσοκομείων, «σπρώχνοντας» τους ανθρώπους με πολύπλευρες ψυχοκοινωνικές ανάγκες, περιστατικά δηλαδή που απαιτούν ιδιαίτερες παρεμβάσεις, να κατευθυνθούν στο Δαφνί και στο Δρομοκαϊτειο δημιουργώντας μία νέα Λέρο. «Έτσι μετατράπηκε το ψυχιατρείο της Λέρου σε κολαστήριο», θυμίζει, κρούωντας το καμπανάκι του κινδύνου: «Θα δημιουργήσει νέα άσυλα».

«Το άσυλο ορίζεται ως ένας χώρος που δε λειτουργεί θεραπευτικά, αλλά αντιθέτως, δημιουργεί ιδρυματοποίηση στον ασθενή, όπως συμβαίνει σήμερα στα τμήματα των χρονίων του Δαφνιού, του Δρομοκαΐτειου και της Λέρου. «Η ασυλοποίηση περιγράφει την επιπρόσθετη ψυχολογική επιβάρυνση των ανθρώπων που ζουν σε ιδρύματα για χρόνια, όπως αυτή εκδηλώνεται με την απώλεια λειτουργικότητας, την απώλεια ταυτότητας και το να βιώνει ο ασθενής τη ζωή του ως απλώς έναν νεκρό επαναλαμβανόμενο χρόνο, που τίποτα δεν αλλάζει. Οι ασθενείς στα άσυλα δεν γνωρίζουν από Κυριακές και αργίες, γιορτές, χαρούμενες μέρες, κοινωνική ζωή. Η κάθε μέρα είναι ίδια. Αυτοί ο υποθηκευτικοί χώροι ανθρώπων πάντα θα δημιουργούνται αν η φροντίδα δεν γίνεται με όρους κοινότητας, όπως περιγράψαμε. Η ψυχική νόσος, δημιουργεί ένα ρήγμα. Αυτό αν το αφήσει κανείς, ο ασθενής χάνει το ποιος ήταν. Είχα περιστατικό που είχε να μιλήσει με συγγενείς για περισσότερο από 30 χρόνια», περιγράφει.

Φυλακές ψυχών στη λογική του χαμηλού κόστους

Ο κ. Μεγαλοοικονόμου εξηγεί στο ΤPP πώς το νομοσχέδιο διογκώνει το πρόβλημα της ασυλοποίησης. Το νομοσχέδιο προβλέπει δημιουργία μονάδων μέσης και μεγάλης ασφάλειας. Μονάδες για «δυσίατα περιστατικά». «Το πιο εύκολο για αυτούς είναι να δημιουργήσουν αυτές τις μονάδες μέσης και υψηλής ασφαλείας στα τμήματα του σημερινού Δαφνίου και Δρομοκαΐτείου. Ο όρος “δυσίατα περιστατικά” κατασκευάζεται από την ψυχιατρική. Οι ψυχίατροι στη χώρα μας εκπαιδεύονται στα πλαίσια του βιολογισμού. Αντιλαμβάνονται τον άνθρωπο – διότι έτσι εκπαιδεύτηκαν – ως σεροτονίνη, ντοπαμίνη κλπ. Δεν εξετάζονται άλλοι παράγοντες όπως το τι συμβαίνει με την οικογένεια, με τη δουλειά και άλλους τομείς στη ζωή του ασθενούς. Αν είσαι ανήσυχος, ή δεν πειθαρχείς, αντιμετωπίζεσαι με αυξημένη φαρμακευτική αγωγή και δέσιμο. Όλα αυτά φυσικά στη λογική του μειωμένου κόστους, και τίποτα άλλο. Πρόκειται για ένα σύστημα κατασταλτικό. Δημιουργούνται φυλακές. Μάλιστα το νομοσχέδιο δεν προβλέπει ότι θα κλείνονται σε μονάδες μέσης ή υψηλής ασφάλειας μόνο οι «ακαταλόγιστοι», αλλά και οι άνθρωποι που είναι «δύσκολα διαχειρίσιμοι». Πρόκειται για μία νέα κατάσταση. Η πολιτεία λογίζει τους ψυχικά ασθενείς ως ζωές ανάξειες να ζουν, που κοστίζουν πάρα πολύ και που πρέπει να κατασταλλούν. Όπως ακριβώς συνέβαινε επί Χίτλερ, και δεν χρησιμοποιώ αυτή την έκφραση στην υπερβολή της», σχολιάζει.

Η πραγματικότητα για τους ασθενείς στα άσυλα είναι φρικιαστική: «Οι άνθρωποι είναι δεμένοι όλη την ημέρα. Στο Δαφνί υπήρχαν άνθρωποι 24 ώρες το 24ωρο δεμένοι. Αν πάει κανείς στα βάθη των ιδιωτικών ψυχιατρικών νοσοκομείων, περνάς μία ζωή δεμένος. Παίρνει το επίδομα η κλινική και σε κρατάει εκεί μέχρι να πεθάνεις. Αυτή η κατάσταση έρχεται να δυσχερανθεί. Επικυρώνεται η κουλτούρα της υποστελέχωσης με το γεγονός ότι το ΕΔΙΨΥ θα μπορεί να συγχωνεύει μονάδες αντί να προσλαμβάνει προσωπικό. Υπεύθυνος θα είναι ένας αντιπεριφερειάρχης και το νομοσχέδιο προβλέπει ότι θα μπορούν να κάνουν και μετακινήσεις νοσηλευτικού προσωπικού χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του υπηρεσιακού συμβουλίου. Πρόκειται για ένα σύστημα καθετοποιημένης ιεραρχίας και με τις μετακινήσεις θα χάνεται η θεραπευτική συνέχεια. Κανείς δεν ενδιαφέρεται για προγράμματα κοινωνικής επανένταξης, για τη βοήθεια στο σπίτι, για κατ’ οίκον επισκέψεις. Για την πολιτεία οι ψυχικά ασθενείς είναι κόστος. Όσο λιγότεροι τόσο το καλύτερο. Και για να επανέλθω στην παρομοίωσή μου, επί ναζιστικής Γερμανίας, έλεγαν ότι ένας Γερμανός για να ζήσει θέλει τόσα μάρκα, και ένας ψυχικά ασθενής θέλει άλλα τόσα. Τότε το έλεγαν ξεκάθαρα, με αφίσες», εξηγεί.

Το νομοσχέδιο δίνει τη δυνατότητα της επιλογής περιστατικών – «Έτσι δημιουργούνται τα στρατόπεδα, οι χώροι υποθήκευσης και όχι θεραπείας»

Όπως εξηγεί ο κ. Μεγαλοοικονόμου, η υποβάθμιση των δημόσιων υπηρεσιών ψυχικής υγείας δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Πρόκειται για ένα πανευρωπαϊκό φαινόμενο. «Βλέπουμε ότι και σε άλλες χώρες γίνονται τα ίδια. Στην Αγγλία αυξήθηκαν κατά 50% οι ακούσιες νοσηλείες, ενώ στη Γαλλία – η οποία ήταν νωρίτερα υπόδειγμα – βλέπουμε ότι σημειώνονται άθλιες συνθήκες στα ψυχιατρεία. Το ίδιο και στην Ιταλία και φυσικά αυτή η εξέλιξη έχει να κάνει με την επικρατούσα κοινωνικοπολιτική κατάσταση από την οποία επηρεάζεται η ψυχιατρική. Αντιμετωπίζεται ο ψυχικά ασθενείς ως κάτι κατώτερο από την πρώτη στιγμή. Σε κάθε εφημερία περιμένουν 15-20 περιπολικά έξω από τα ψυχιατρικά νοσοκομεία με ακούσια περιστατικά τα οποία έρχονται με χειροπέδες. Μόλις δείξει το ρολόι 20:00, τα περιστατικά που περισσεύουν τα πάνε στο επόμενο που εφημερεύει. Σαν σκουπίδια που δε χωρούν πουθενά. Και αν δε βρεθεί κλίνη τότε παραμένουν στα κρατητήρια μέχρι να βρεθεί. Μία ασθενής πρόσφατα έκανε απόπειρα. Η αστυνομία την πήγε στο Δαφνί και μετά από μερικές ώρες πήραν την αδερφή της και της είπαν έλα να την πάρεις διότι δεν έχουμε κρεβάτι. Εκείνη αντέδρασε, είπε ότι δεν μπορεί να αναλάβει αυτό το ρίσκο, ότι μπορεί η απόπειρα να επαναληφθεί. Έτσι την πήγαν στο αστυνομικό τμήμα όπου έκατσε στα κρατητήρια για δύο μέρες, ώσπου βρέθηκε κρεβάτι», εξηγεί ο κ. Μεγαλοοικονόμου.

Η κ. Μεταξά αναφέρει ότι ήδη στο Δαφνί και στο Δρομοκαΐτειο «υπάρχει μία προτίμηση στα ακούσια περιστατικά». «Έρχονται περισσότερα στο Δαφνί από ότι στον Ευαγγελισμό ή στο Αττικό. Το νομοσχέδιο τώρα δίνει τη δυνατότητα της επιλογής των περιστατικών. Έτσι δημιουργούνται τα στρατόπεδα. Ήδη ουσιαστικά το εφαρμόζουν άτυπα. Παλιότερα στο Δαφνί έρχονταν τόσα ακούσια σε σημείο μία κλινική των 25 ασθενών να έχει 42. Τους είχαν στρωματσάδα στα πατώματα και αν έπρεπε να δέσουν κάποιον, έβγαζαν κάποιον ασθενή από το κρεβάτι για να μπορεί να δεθεί ο επόμενος. Τώρα με την κατάργηση της τομεοποίησης παρά τις σοβαρές ενστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, (δηλαδή η Αττική πχ θα μπορεί να δέχεται περιστατικά από όλη τη χώρα), θα μπορούν να συγκεντρώνουν πιο εύκολα όπου θέλουν τα – κατά τους ίδιους – “δύσκολα περιστατικά”. Επιλογή περιστατικών ακόμη σημαίνει και η δημιουργία ειδικών μονάδων ψυχιατροδικαστικού περιεχομένου, οι λεγόμενοι 69ρηδες. Πρόκειται για ασθενείς που έχουν προβεί σε αξιόποινες πράξεις και έχουν κριθεί ακαταλόγιστοι με αποτέλεσμα να περνούν την ποινή τους στο ψυχιατρείο αντί στη φυλακή. Αυτούς λοιπόν θα τους στοιβάξουν σε ειδικά τμήματα ενώ μέχρι πριν ήταν με τους υπόλοιπους. Θα δημιουργηθεί ένας χώρος υποθήκευσης και όχι θεραπείας. Ένας χώρος φυλακής, που πολύ αμφιβάλλουμε αν θα έχει την κατάλληλη ιατρονοσηλευτική στελέχωση κρίνοντας από τις υπόλοιπες κλινικές, δεδομένου μάλιστα ότι πλέον ο αντιπεριφερειάρχης ψυχικής υγείας θα έχει τον απόλυτο έλεγχο των κονδυλίων και θα τα μεταφέρει στην κατεύθυνση που επιθυμεί», εξηγεί.

Το νομοσχέδιο έρχεται να αυξήσει και την αστεγία – «ΕΔΙΨΥ σημαίνει καταστολή» – Σιωπή από την Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία

Όπως εξηγεί ο κ. Μεγαλοοικονόμου, το νέο νομοσχέδιο έρχεται να αυξήσει και την αστεγία, όπως ακριβώς έχει συμβεί ήδη στο Λονδίνο. «Με την περιστολή των δαπανών, τις συγχωνεύσεις και τη δυνατότητα του ΕΔΙΨΥ να παραπέμπει στον ιδιωτικό τομέα, οι «ανήσυχοι» θα καταλήγουν στις «φυλακές», όσοι έχουν να πληρώσουν στα ιδιωτικά ψυχιατρεία και οι υπόλοιποι μετά από κάποιο καιρό δημόσιας νοσηλείας θα καταλήγουν στο δρόμο, όπως άλλωστε συμβαίνει ήδη. Ουσιαστικά μόλις δουν ότι ο ψυχικά ασθενής “ησυχάζει” του δίνουν εξιτήριο και του λένε έλα σε 6 μήνες. Αν πάει πήγε, αν δεν πάει καταλήγει στο δρόμο. Όταν περπατάτε και βλέπετε αστέγους να μιλούν με τον εαυτό τους και με τον τοίχο, εκεί θέλεις υπηρεσίες να είναι δίπλα του και να μπει σε θεραπευτική διαδικασία, το ίδιο και για τους τοξικοεξαρτημένους, το μόνο που ενδιαφέρει το νομοσχέδιο είναι να τους δώσει καθαρή σύριγγα να πάρουν τη δόση τους. Στο Λονδίνο, ο πληθυσμός των αστέγων έχει ξεπεράσει κάθε όριο», περιγράφει.

Πραγματική μεταρρύθμιση δεν είναι η ακραία υποστελέχωση, οι συγχωνεύσεις, οι περικοπές και το καλωσόρισμα των ιδιωτικών κλινικών, αλλά η πρωτοβάθμια φροντίδα η κατάργηση των ψυχιατρείων και η δημιουργία ψυχιατρικών υπηρεσιών στην κοινότητα με μονάδες αποκατάστασης, η θεραπεία κατ’ οίκον, παρέμβαση στο σπίτι και πρόληψη και δημιουργία κοινοτικών μονάδων ανά 100.000 πολίτες που θα είχαν. Νοσηλεία μόνο όπου υπάρχει πραγματική ανάγκη και αυτή με όρους θεραπευτικούς και όχι με κατασταλτικούς όπως συμβαίνει σήμερα.

«Το ΕΔΙΨΥ σημαίνει καταστολή. Το χειρότερο βέβαια είναι ότι η ελληνική ψυχιατρική εταιρεία δε λέει τίποτα. Κατακρεουργείται η ψυχική υγεία και εκείνοι κανονίζουν φαντασμαγορικά συνέδρεια σε ξενοδοχεία. Φυσικά επειδή θέλουν τις ιδιωτικές ψυχιατρικές υπηρεσίες ελεύθερες. Βιώνουμε μία τραγική κατάσταση. Πρέπει να δούμε τι δεν κάνουμε τόσο καιρο και να το φτιάξουμε. Το νομοσχέδιο έρχεται μόνο να δημιουργήσει μεγαλύτερα προβλήματα», καταλήγει.

Το νομοσχέδιο Βαρτζόπουλου πέρασε από την αρμόδια Επιτροπή της Βουλής , με τις ψήφους μόνο της Νέας Δημοκρατίας. Τη Δευτέρα, 29η Ιουλίου αναμένεται να ψηφιστεί στην Ολομέλεια. Την ίδια μέρα, Ενώσεις, Σωματεία και φορείς έχουν προκηρύξει Πανελλαδική Πανυγειονομική απεργία.