Η Έκθεση της οργάνωσης ILGA-Europe εξέδωσε τον 14ο «Rainbow Χάρτη» για την πρόοδο σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων σε 49 χώρες, επισημαίνοντας ότι όσο αυξάνεται η ρητορική μίσους κατά των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, τόσο πολλαπλασιάζονται και τα ρατσιστικά εγκλήματα εις βάρος τους. Την Ελλάδα την κατατάσσει στην 7η θέση, συμπεριλαμβάνοντας την στις γενικώς προοδευτικές χώρες αλλά αναφέροντας και μια σειρά εκφοβιστικών και ρατσιστικών πρακτικών εναντίον των έμφυλων υποκειμένων που έλαβαν χώρα κατά το προηγούμενο διάστημα. Για ακόμα μία φορά, συστήνεται στην ελληνική πολιτεία η αναγνώριση της τρανς γονεϊκότητας και η θέσπιση αλλαγής ονόματος χωρίς εμπόδια, συμπεριλαμβανομένου κανενός ηλικιακού περιορισμού.
Η έκθεση Rainbow Map 2025 καταγράφει την πρόοδο και τις τάσεις σχετικά με την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, κατά την περίοδο μεταξύ Ιανουαρίου και Δεκεμβρίου 2024. Όπως επισημαίνει στο εισαγωγικό της κείμενο η ILGA-Europe, επιδιώξει να λειτουργήσει ως εργαλείο για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και πολιτικών και ως ανοιχτή πρόσκληση για ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ κυβερνήσεων και κοινωνίας των ΛΟΑΤΚΙ πολιτών. Πρόκειται για την 14η έκδοση της Ετήσιας Επισκόπησης της Κατάστασης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Λεσβιών, Ομοφυλόφιλων, Αμφιφυλόφιλων, Τρανς και Ίντερσεξ ατόμων στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.
Ρεκόρ στα εγκλήματα μίσους όσο κανονικοποιείται η ρητορική μίσους
Τα σημαντικότερα στοιχεία σύμφωνα με τον χάρτης τη ILGA-Europe είναι τα εξής:
1. Παρατηρούνται αυξανόμενοι περιορισμοί, καθώς σε επτά χώρες έχουν θεσπιστεί ή προταθεί οι λεγόμενοι νόμοι περί «προπαγάνδας ΛΟΑΤΚΙ», οι οποίοι ποινικοποιούν την ορατότητα και περιορίζουν τη συζήτηση για θέματα ΛΟΑΤΚΙ. Παράλληλα, νόμοι περί «ξένων πρακτόρων» που στοχεύουν τις ΜΚΟ έχουν είτε προταθεί είτε θεσπιστεί στη Βουλγαρία, τη Γεωργία, την Ουγγαρία και το Μαυροβούνιο, αναγκάζοντας τις ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεις να δηλωθούν ως οντότητες που χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό.
2. Οι νόμοι αυτοί αξιοποιούνται όλο και περισσότερο στους τομείς της εκπαίδευσης, περιορίζοντας ή εμποδίζοντας εντελώς τη συμπερίληψη ΛΟΑΤΚΙ θεμάτων στα προγράμματα σπουδών και στις πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης. Επιπλέον, προσπάθειες θέσπισης νομοθεσίας που να αποκλείει τα θέματα ΛΟΑΤΚΙ από τη σεξουαλική αγωγή καταγράφηκαν στη Βουλγαρία, την Ουγγαρία, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες, το Λουξεμβούργο, τη Νορβηγία, τη Ρουμανία, τη Ρωσία και τη Σλοβακία.
3. Η κανονικοποίηση της ρητορικής μίσους έχουν σοβαρές συνέπειες στη ζωή των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων. Τα εγκλήματα μίσους έχουν φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ, τροφοδοτούμενα από την κανονικοποίηση της ρητορικής μίσους από πολιτικούς και θρησκευτικούς ηγέτες. Ταυτόχρονα, η κινδυνολογία χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει τους περιορισμούς στην υγειονομική περίθαλψη των τρανς σε χώρες όπως η Γεωργία, η Ουγγαρία, η Ιρλανδία, η Ρουμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
4. Η έκθεση κάνει λόγο για αυθαίρετες απορρίψεις ασύλου. Ειδικότερα, οι κυβερνήσεις εντείνουν την καταστολή τους και τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα αναγκάζονται να διαφύγουν. Ωστόσο πολλές ευρωπαϊκές χώρες -συμπεριλαμβανομένων της Αυστρίας, του Βελγίου και της Ιρλανδίας- απορρίπτουν τις αιτήσεις ασύλου για αυθαίρετους λόγους, με τους αιτούντες να απορρίπτονται επειδή δεν φαίνονται αρκετά «γκέι».
5. Βέβαια, η έκθεση αναγνωρίζει ότι τα δικαστήρια στέκονται πιο σωστά στα ανθρώπινα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ ανθρώπων. Ενώ οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα ως αποδιοπομπαίους τράγους για να προωθήσουν περιοριστικούς νόμους, τα δικαστήρια τόσο στην Ευρωπαϊκή ένωση όσο και σε ολόκληρη την Ευρώπη υποστηρίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ, με σημαντικές αποφάσεις σχετικά με τις διαδικασίες για τους αιτούντες άσυλο ΛΟΑΤΚΙ, τη ρητορική μίσους κατά των ΛΟΑΤΚΙ, την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και της έκφρασης, τη νόμιμη αναγνώριση του φύλου και τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα.
Η Ελλάδα σταθερά στην 7η θέση
(Το πλήρες ραβδόγραμμα αντιπροσωπεύει το 100% και συμπληρώνεται από τη βαθμολογία της κατηγορίας της χώρας. Η χρωματική απεικόνιση χρησιμοποιεί την παλέτα φωτεινών σηματοδοτών, με το πράσινο να αντιπροσωπεύει μια βαθμολογία πιο κοντά στο 100% και το κόκκινο μια βαθμολογία πιο κοντά στο 0%).
Πιο αναλυτικά, από τις 49 ευρωπαϊκές χώρες που μελέτησε η ILGA-Europe, στην κορυφή βρίσκεται για δέκατη συνεχή χρονιά η Μάλτα, με ποσοστό 89%. Στη 2η θέση τοποθετείται το Βέλγιο με 85%, με βάση κυρίως το ισχυρό νομικό του πλαίσιο για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ.
Ακολουθούν η Ισλανδία και η Δανία, δύο χώρες με έντονη την προοδευτική κοινωνική πολιτική τους και την προστασία των τρανς ανθρώπων, ενώ η Ισπανία καταλαμβάνει την 5η θέση και η Φινλανδία την 6. Η Ελλάδα παραμένει σταθερά στην 7η θέση, με ποσοστό 69,18%, αν και σημειώνεται μείωση σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, όπου η βαθμολογία της χώρας ήταν 70,77%.
Ελλάδα και Βία με κίνητρο το μίσος κατά των ΛΟΑΤΚΙ
Ιδιαίτερη μνεία κάνει η Έκθεση στη φρικτή λεκτική και σωματική (εκσφενδονίζοντας αντικείμενα) επίθεση του βίαιου όχλου των περίπου 150 ατόμων κατά δύο τρανς τον Μάρτιο του 2024, στη Θεσσαλονίκη. Όταν τα δύο θύματα της επίθεσης αναζήτησαν καταφύγιο σε εστιατόριο, οι επιτιθέμενοι συνέχισαν την επιθετικότητά τους χτυπώντας τα παράθυρα και χλευάζοντάς τα. Η αστυνομία συνέλαβε αργότερα 21 άτομα, μεταξύ των οποίων 11 ανήλικα.
Ακόμα, επισημαίνει την επίθεση που ακολούθησε την επόμενη ημέρα από ομάδα περίπου 50 μασκοφόρων κατά διαδηλωτών/τριών σε μια διαμαρτυρία που οργανώθηκε για να καταγγείλει το περιστατικό και την εκτεταμένη έκταση της βίας κατά των ΛΟΑΤΚΙ.
Τονίζει, ακόμα, ότι αρκετές συντηρητικές δημόσιες προσωπικότητες, συμπεριλαμβανομένων πολιτικών, καλλιτεχνών και μελών της ελληνορθόδοξης εκκλησίας επιδίδονταν σε προκατειλημμένες ομιλίες κατά του νόμου περί ισότητας στο γάμο πριν από το και κατά τη διάρκεια της συζήτησής του στη Βουλή, αφήνοντας να εννοηθεί μία σύνδεση μεταξύ αυτής της ρητορικής και της ρατσιστικής επίθεσης. Υπενθυμίζεται ότι η ορθόδοξη εκκλησία εξέφρασε την επίσημη αντίθεσή της στην ισότητα του γάμου μέσω της Ιεράς Συνόδου της ιεραρχίας.
Τον Μάιο, τα τρανσφοβικά σχόλια στον ελληνικό δημόσιο διάλογο στόχευσαν τους Nemo και Bambie Thug, τους δύο ανοιχτά μη δυαδικούς διαγωνιζόμενους στον διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision.
Στην κατηγορία με τη βία κατά των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, αναφέρονται ακόμα τα περίφημα «Family Pride» που διοργανώθηκαν στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και τα Χανιά το καλοκαίρι του 2024 ως αντιδιαμαρτυρίες στο Pride, μεταφέροντας ομοφοβικά μηνύματα κατά του δικαιώματος των ομόφυλων ζευγαριών να παντρεύονται και να τεκνοθετούν. Η διαμαρτυρία που αναμενόταν αρχικά στην Αθήνα ακυρώθηκε μετά την αντίδραση του κοινού κατά της και ομάδες πολιτών οργάνωσαν αντιδιαμαρτυρία.
Χαρακτηριστικά τονίζει ότι τον Μάρτιο, το τμήμα νεολαίας της νεοναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής επιτέθηκε στα γραφεία της Colour Youth στην Αθήνα.
Τον Μάιο, δύο ΛΟΑΤΚΙ-φοβικά επεισόδια σημειώθηκαν σε ένα πάρτι δρόμου για το Athens Pride. Αυτόπτες μάρτυρες ανέφεραν ταραξίες που πλησίαζαν τον χώρο και εκτόξευαν μισάνθρωπα σχόλια στους/στις/στα συμμετέχοντες/ουσες/οντα, καθώς και το φτύσιμο κάποιων από αυτούς/ες/α.
Η Έκθεση συμπεριλαμβάνει ακόμα την ομοφοβική φραστική επίθεση του δικηγόρου Αλέξη Κούγια τον Ιούνιο κατά του Στέφανου Κασελάκη, τότε επικεφαλής του κόμματος της αντιπολίτευσης ΣΥΡΙΖΑ, η οποία προκάλεσε την παρέμβαση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου.
Μάλιστα, χαρακτηρίζοντας συντηρητική της εφημερίδα «Εστία» υπενθυμίζει ότι δημοσίευσε ένα άρθρο στο εξώφυλλο αναφερόμενη στα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων ως «προνόμια». Το άρθρο
ερμήνευε το σύνθημα του Athens Pride 2024, «Ένας νόμος δεν είναι αρκετός» (η ισότητα στο γάμο), ως αίτημα για «ειδικά προνόμια».
Όσον αφορά, την κατηγορία αυτή, αναφέρει ως σημαντικό γεγονός ότι λίγο μετά τις αμερικανικές εκλογές, ο υπουργός Υγείας, Άδωνις Γεωργιάδης, κατηγόρησε την «woke agenda» ότι «καθιστά την πολιτική των ΗΠΑ αξιολύπητη» και ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς εξέφρασε μια παρόμοια άποψη.
Σημαντικοί δείκτες και τα ποσοστά της Ελλάδας
Δικαιοσύνη και Καταδίκες
Σχετικά με την δικαιοσύνη και την εφαρμογή του νόμου, η Έκθεση υπενθυμίζει τις υποθέσεις της ακραίας σωματικής βίας που οδήγησε στο θάνατο του Ζακ Κωστόπουλου/Zackie Oh το 2018 και την γυναικοκτονία της τρανς κουβανής Anna Ivankova. Υπενθυμίζει ότι τον Ιούλιο, το Εφετείο Αθηνών καταδίκασε τον κοσμηματοπώλη Σπύρο Δημόπουλο και τον μεσίτη Αθανάσιο Χορταριά, ηλικίας 80 και 65 ετών, που καταδικάστηκαν σε έξι και πέντε χρόνια αντίστοιχα, αποκαλώντας τους «murderers» (δολοφόνους).
Ταυτόχρονα προσθέτει ότι τον Ιούνιο, ο γυναικοκτόνος της Anna Ivankova, μιας τρανς γυναίκας που δολοφονήθηκε στην Αθήνα το 2023, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη χωρίς την αναγνώριση ελαφρυντικών περιστάσεων, χωρίς όμως να αναφέρεται σε «γυναικοκτονία» (femicide).
Ξανά η σύσταση για την αναγνώριση της τρανς γονεϊκότητας
Η Έκθεση επισημαίνει ότι το νομοσχέδιο για την ισότητα στο γάμο δεν περιλαμβάνει διατάξεις για την παρένθετη μητρότητα για τα ομόφυλα ζευγάρια. Επιπλέον, ενώ καταργεί την απαίτηση να είναι κανείς άγαμος για να έχει πρόσβαση στη νομική αναγνώριση του φύλου, δεν περιλαμβάνει καμία διάταξη για την τροποποίηση του ονόματος και του φύλου ενός γονέα στο πιστοποιητικό γέννησης των παιδιών του μετά την νομική αναγνώριση του φύλου.
Αναφέρει ακόμα αδιανότο περιστατικό, όπου μητέρα ενός τρανς παιδιού στερήθηκε την κηδεμονία, αφού τοπικό δικαστήριο έκρινε ότι προσπαθούσε να «ωθήσει το παιδί προς την έκφραση του γυναικείου φύλου» αντί για την «εξουδετέρωση του φύλου» σε μία άκρως συντηρητική θεώρηση.
Τέλος, προκειμένου να βελτιωθεί η νομική και πολιτική κατάσταση των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων στην Ελλάδα, η ILGA-Europe συνιστά:
- Αναγνώριση της τρανς γονεϊκότητας, αναγνώριση της νομικής ταυτότητας φύλου του γονέα και ευθυγράμμιση με τις διαθέσιμες επιλογές φύλου
- Υιοθέτηση ενός λεπτομερούς και πλήρως χρηματοδοτημένου σχεδίου δράσης για την εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής για την ισότητα ΛΟΑΤΚΙ+, συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένων στόχων, χρονοδιαγραμμάτων, κονδυλίων προϋπολογισμού και μηχανισμών παρακολούθησης
- Ανάπτυξη ενός δίκαιου, διαφανούς νομικού πλαισίου για τη νομική αναγνώριση φύλου με βάση μια διαδικασία αυτοπροσδιορισμού και χωρίς καταχρηστικές απαιτήσεις (όπως μια ιατρικοποιημένη διαδικασία για ανηλίκους ή ηλικιακό περιορισμό) και επιτρέποντας την αλλαγή ονόματος χωρίς εμπόδια, συμπεριλαμβανομένου κανενός ηλικιακού περιορισμού.