της Δανάης Καρυδάκη
Η πολιτική ανυπακοή της Parks οδήγησε στη σύλληψή της από την πόλη του Montgomery και, κυρίως, στο πιο πετυχημένο ίσως μποϊκοτάζ στην ιστορία της ανθρωπότητας: για πάνω από έναν χρόνο, με την προτροπή και την υλική και ηθική συνδρομή του NAACP (National Association for the Advancement of Colored People) – του κύριου έως τότε φορέα και εκφραστή του κινήματος για την πολιτική και κοινωνική ισότητα των μαύρων στην Αμερική – σχεδόν κανένας Αφροαμερικάνος δεν χρησιμοποίησε τα λεωφορεία της πόλης του Montgomery, οδηγώντας την εταιρία που τα διαχειριζόταν στο χείλος της οικονομικής καταστροφής (οι Αφροαμερικάνοι αποτελούσαν περίπου το 43% της Πολιτείας εκείνη την περίοδο).
Το Montgomery bus boycott, η πρώτη μεγάλη νίκη του civil rights movement, έληξε τον Δεκέμβρη του 1956 μετά την ιστορική απόφαση Browder v. Gayle του Ανωτάτου (ομοσπονδιακού) Δικαστηρίου (ενός ιδιαίτερα αντιδραστικού και συντηρητικού θεσμού ως προς τα δικαιώματα των μαύρων έως και το 1954) που όριζε ότι ο φυλετικός διαχωρισμός στα αστικά λεωφορεία είναι αντισυνταγματικός καθώς παραβιάζει την 14η Τροπολογία του Αμερικανικού Συντάγματος δηλαδή την ίση μεταχείριση/προστασία από τον νόμο. Μέσα από το Montgomery bus boycott αναδείχθηκε ως αυθόρμητος ηγέτης του κινήματος για την πολιτική ισότητα των Αφροαμερικάνων, μια σπουδαία, αν όχι η σπουδαιότερη, μορφή του κινήματος ως προς την επιδραστικότητά του, ένας άσημος έως τότε ιερέας της Βαπτιστικής Εκκλησίας από την Atlanta της Georgia, o Martin Luther King.
Η πράξη της Parks είναι τεράστιας σημασίας όχι μόνο σε συμβολικό επίπεδο, καθώς έγινε το κατεξοχήν σύμβολο της πολιτικής ανυπακοής σε έναν άδικο νόμο, την καλούμενη de jure διάκριση και φυλετικό διαχωρισμό, αλλά και σε πολύ «πραγματικό»: μια μαύρη γυναίκα της εργατικής τάξης με καταγωγή από την αγροτική επαρχία της Alabama ύψωσε το ανάστημά της μέσα σε ένα δίκτυο εξουσιών που παραδοσιακά την καταπίεζαν βάσει της φυλής, του φύλου, της τάξης της. Όμως, η «επίσημη» ιστορία, η ιστορία που βλέπει μια γραμμική πορεία προς μια αναπόφευκτη πρόοδο και ευημερία, ή φιλελεύθερη ιστοριογραφία αν το θέλετε, στην προσπάθεια να θάψει και να στρογγυλέψει τα μελανά της σημεία – και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι νόμοι Jim Crow του Αμερικανικού Νότου που καταργήθηκαν επίσημα μόλις το 1964 αποτελούν ένα τέτοιο μελανό σημείο – έχει πάντα ανάγκη από μεμονωμένους ήρωες, άτομα, μονάδες, προσωπικότητες που μόνοι και μόνες τους τα έβαλαν με το σύστημα και νίκησαν, μια παραλλαγή του Αμερικανικού ονείρου τρόπον τινά.
Ας μην πέσουμε στην παγίδα να θεωρήσουμε ότι η Rosa Parks, μέσα στη γενναιότητα και τη σπουδαιότητά της, τα κατάφερε μόνη της. Ήταν και η ίδια προϊόν ενός πολυετούς ακτιβισμού, διαδικασιών από οργανισμούς και συλλογικότητες που προηγήθηκαν, όπως το NAACP που ιδρύθηκε το 1909, το ASWPL (Association of Southern Women for the Prevention of Lynching) με έτος ίδρυσης το 1930 και το CORE (Congress of Racial Equality) από το 1942, ή ακολούθησαν, όπως το SCLC (Southern Christian Leadership Conference) δηλαδή την οργάνωση που πρωτοστάτησε ο King, τη «σπουδάζουσα νεολαία» SNCC (Student Non-Violent Coordinating Committee) και, φυσικά, τους Μαύρους Πάνθηρες αλλά και τη δράση του Malcom X.
Η Rosa Parks ήταν παιδί των 4 περίπου εκατομμυρίων σκλάβων που απελευθερώθηκαν το 1865 με τη λήξη του Αμερικανικού Εμφυλίου με τη 13η Τροπολογία του Αμερικανικού Συντάγματος που όρισε την κατάργηση της δουλείας. Μιας ελευθερίας που δίνεται αλλά επειδή δεν υπάρχει η οικονομική, κοινωνική και πολιτική ισότητα να την υποστηρίξει, στην πράξη σύντομα οι Αφροαμερικάνοι καταλήγουν να ζούν σε συνθήκες ακόμα χειρότερες και από αυτές της δουλείας. Ήταν παιδί των εκατοντάδων θυμάτων που δολοφονήθηκαν από τους υπερασπιστές της λευκής υπεροχής της Ku Klux Klan, παιδί των χιλιάδων μαύρων που είχαν λιντσαριστεί από όχλους παρουσία μπάτσων που σφύριζαν αμέριμνοι και είχαν κρεμαστεί στα δέντρα του Νότου που βγάζουν αυτό τον παράξενο καρπό που λέει και το τραγούδι.
Ήταν παιδί μιας ιστορικής και παγιωμένης στέρησης πολιτικών δικαιωμάτων που δεν φτάνει ένας Obama (ο οποίος άλλωστε ως γιος λευκής και Αφρικανού από την Κένυα που μεγάλωσε στην Ινδονησία δεν είχε τα κλασικά βιώματα των Αφροαμερικάνων της γενιάς του) στο ανώτατο πολιτικό αξίωμα για να σβήσει. Ήταν παιδί μιας διαρκούς συστημικής πάλης μεταξύ κατάκτησης ίσων πολιτικών δικαιωμάτων (κατάργηση του φυλετικού διαχωρισμού το ’64, δικαίωμα ψήφου χωρίς περιορισμούς το ’65) και κοινωνικής, οικονομικής ισότητας, μιας πάλης που ακόμα δεν έχει τελειώσει, όπως φανερώνουν περίτρανα οι δεκάδες εν ψυχρώ δολοφονίες Αφροαμερικάνων με μόνο κίνητρο τον θεσμικό ρατσισμό και το κίνημα των Black Lives Matter που όλο και γιγαντώνεται.
Αν θέλουμε να τιμήσουμε τη μνήμη της Rosa Parks σήμερα, λοιπόν, ας μην τιμήσουμε μονάχα τη σπουδαία ατομική πράξη της και ας μην κλείσουμε τα μάτια στις τεράστιες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες που συστημικά δημιουργούνται και μόνο συλλογικά καταπολεμούνται.