Τις σοβαρές ελλείψεις και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις επιχειρήσεις του Λιμενικού Σώματος στην Ελλάδα αναδεικνύει η τελευταία έκθεση της Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) προς την Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η Ελλάδα έχει καταδικαστεί τα τελευταία χρόνια σε τέσσερις υποθέσεις από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή σε επιχειρήσεις διαχείρισης συνόρων: Safi κατά Ελλάδας (Φαρμακονήσι, 2014), Alkhatib κατά Ελλάδας (Ψέριμος, 2014), Almukhlas κατά Ελλάδας (Σύμη, 2015) και F.M. κατά Ελλάδας (Αγαθονήσι, 2018).

Τα περιστατικά αυτά αφορούν αφίξεις μη αξιόπλοων σκαφών που μετέφεραν πρόσφυγες και πρόσφυγισσες, όπου οι επιχειρήσεις του Λιμενικού δεν εξασφάλισαν την προστασία της ανθρώπινης ζωής. Οι συνέπειες ήταν θάνατοι από πνιγμό (υποθέσεις Safi και F.M.) ή από πυροβολισμούς (υποθέσεις Alkhatib και Almukhlas). Επιπλέον, η ποινική διερεύνηση των περιστατικών από τις ελληνικές αρχές κρίθηκε ανεπαρκής. Οι υποθέσεις αυτές είχαν την υποστήριξη των οργανώσεων RSA και PRO ASYL, ενώ η εκτέλεση των αποφάσεων παρακολουθείται από την Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Στην τελευταία της έκθεση, η RSA υπογραμμίζει ότι τα προβλήματα αυτά δεν ήταν μεμονωμένα, αλλά συστημικά και εξακολουθούν να παρατηρούνται μέχρι σήμερα, όπως καταδεικνύει και το ναυάγιο της Πύλου το 2023. Τα βασικά ζητήματα που εντοπίζονται περιλαμβάνουν:

1. Ελλείψεις στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης

  • Πλημμέλειες στις επικοινωνίες του Ενιαίου Κέντρου Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (ΕΚΣΕΔ), όπως έλλειψη διερμηνείας για επικοινωνίες σε ξένες γλώσσες και μη καταγεγραμμένες επικοινωνίες με σκάφη.
  • Ασαφής καθορισμός των φάσεων κινδύνου και καθυστερήσεις στην έναρξη των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης.
  • Διάσωση και έρευνα από σκάφη του Λιμενικού χωρίς κατάλληλο εξοπλισμό.
  • Έλλειψη ψηφιακής καταγραφής των πορειών των σκαφών του Λιμενικού.

2. Εξαιρετικά επικίνδυνες πρακτικές που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή των προσφύγων

  • Αυθαίρετη χρήση όπλων κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων διαχείρισης συνόρων.
  • Εγκατάλειψη ανθρώπων σε ακυβέρνητες φουσκωτές σχεδίες στη θάλασσα.
  • Καταστροφή μηχανών σκαφών ή κατάσχεση καυσίμων.
  • Ρυμούλκηση σκαφών με σκοινί με αποτέλεσμα επικίνδυνους ελιγμούς και δημιουργία κυματισμών που προκαλούν συγκρούσεις με άλλα σκάφη.
  • Στοιχεία που συνδέονται με συστηματική πρακτική παράνομων επαναπροωθήσεων, όπως έχει καταδείξει και το ΕΔΔΑ.

3. Αναποτελεσματική ποινική διερεύνηση

  • Έλλειψη ανεξαρτησίας των ανακριτικών υπαλλήλων, καθώς η προανάκριση περιστατικών με εμπλοκή του Λιμενικού διενεργείται από λιμενικούς υπαλλήλους.
  • Ελλιπής εξέταση μαρτύρων και παράλειψη εξέτασης υπόπτων.
  • Χρόνιες καθυστερήσεις σε αυτοψίες, πραγματογνωμοσύνες και ιατροδικαστικές εκθέσεις.
  • Απουσία ή εξαφάνιση ψηφιακών αποδείξεων.
  • Διακηρύξεις από τις αρχές περί μη ύπαρξης παράνομων πρακτικών, παρά τις αποφάσεις του ΕΔΔΑ.

Η RSA καταλήγει ότι τα προβλήματα στον συντονισμό, την εκτέλεση και τη λογοδοσία στις επιχειρήσεις του Λιμενικού αποτελούν συστημική πρόκληση για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας, ενώ τα περιστατικά θανάτων και παραβιάσεων συνεχίζονται σε πρόσφατες επιχειρήσεις.

Αναλυτικά η έκθεση: 2025-10_RSA_PROASYL_AccountabilityGreekWaters-1