Ρεπορτάζ: Νεκταρία Ψαράκη

Έξι Σουδανοί πρόσφυγες οι οποίοι μεταφέρθηκαν στα Χανιά προκειμένου να δικαστούν στις αρχές του καλοκαιριού, μετά την καταδίκη τους για «διακίνηση μεταναστών» δεν έχουν επιστρέψει στις φυλακές Αυλώνα και Μαλανδρίνου, ενώ έχουν περάσει τρεις ολόκληροι μήνες. Χθες, Κυριακή 28 Σεπτέμβρη γνωστοποίησαν ότι προχωρούν σε απεργία πείνας, απαιτώντας την επιστροφή τους στα καταστήματα κράτησης που κρατούνταν και καταγγέλλοντας τις απαράδεκτες συνθήκες κράτησης στις φυλακές Χανίων.

Στο πλευρό τους βρίσκεται η ομάδα αλληλεγγύης 50 out of many. Μία γκρούπα από διάφορες συλλογικότητες που άκουσαν ότι τον Μάιο κατηγορούνται ως «διακινητές» 50 νεαροί από το Σουδάν. «Έτσι βγήκε και το όνομά μας, 50 out of many. Τον χειμώνα ξεκίνησε η σταθερή ποινικοποίηση των Σουδανών και έτσι μαζευτήκαμε διάφορες συλλογικότητες, δημιουργήσαμε την ομάδα και αρχικά στέλναμε τηλεκάρτες, είδη πρώτης ανάγκης και γράμματα στους 50 που βρίσκονταν τότε στην Αυλώνα», λέει στο TPP το μέλος της ομάδας, Ειρήνη Τ.

Η ομάδα ενημερώθηκε για την απεργία πείνας στις φυλακές Χανίων από τους ίδιους τους πρόσφυγες. «Πρόκειται για νεαρούς πρόσφυγες που μεταφέρθηκαν στα Χανιά από τις φυλακές Αυλώνα και τις φυλακές Μαλανδρίνου προκειμένου να δικαστούν. Άλλοι δικάστηκαν τον Ιούλιο, άλλοι τον Ιούνιο και αυτή τη στιγμή βρίσκονται ακόμα στις φυλακές Χανίων, χωρίς να υπάρχει απάντηση για το πότε θα επιστρέψουν στις φυλακές από όπου ήρθαν και όπου έχουν όλα τα πράγματά τους, αλλά και όπου οι συνθήκες είναι πολύ ασφαλέστερες για εκείνους, καθώς εκτίουν την ποινή τους με άτομα της ηλικίας τους».

Και συνεχίζει: «Έχουμε πολύ συχνή τηλεφωνική επαφή. Τους επισκεπτόμαστε ακριβώς επειδή προσπαθούμε να σπάσουμε αυτή την απομόνωση, καθώς δεν είχαν λεφτά για τηλεκάρτες, επαφές για κατάλληλη νομική υποστήριξη και πρόσβαση σε είδη πρώτης ανάγκης. Ήδη από τον Αύγουστο είχαμε παράπονα ότι έχουν ανάγκη από εσώρουχα, κουβέρτες, ενώ παραπονέθηκαν και για την έλλειψη σαπουνιών. Δηλαδή δεν είναι καινούριο, δεν μας το εξέφρασαν τώρα που προχώρησαν σε απεργία πείνας. Το ίδιο παράπονο το έχουν εκφράσει και Σουδανοί πρόσφυγες από άλλες πτέρυγες των φυλακών Χανίων, οι οποίοι δεν έρχονται σε καμία επαφή με τους απεργούς πείνας. Δεν έχουν τρόπο να συνεννοηθούν για να λένε τα ίδια. Σε πρόσφατη επικοινωνία μας μάλιστα δεν ήξεραν καν για την απεργία πείνας», εξηγεί η Ειρήνη.

Το Στέκι Μεταναστών στα Χανιά, σε συνεννόηση με την ομάδα 50 out of many, έχει καταγράψει τις ανάγκες των προσφύγων και έχει συγκεντρώσει τα είδη πρώτης ανάγκης τα οποία χρειάζονται. «Τα παιδιά από το Στέκι έφτιαξαν ένα kit για τον κάθε Σουδανό με ρούχα, κουβερτάκι και σαπουνάκι. Μάλιστα τα έχουν παραδώσει ήδη στη φυλακή. Σε επικοινωνία που είχαν με τη διεύθυνση των φυλακών, αναρωτήθηκαν για ποιο λόγο δεν έχουν διανεμηθεί τα είδη πρώτης ανάγκης και η φυλακή απάντησε ότι έχουν διανεμηθεί τα περισσότερα, ενώ οι υπόλοιποι πρόσφυγες θα τα λάμβαναν σήμερα, Δευτέρα. Μέχρι και αυτή τη στιγμή δεν έχουμε ενημερωθεί ότι τα παρέλαβαν», εξηγεί η Ειρήνη.

Οι απαράδεκτες συνθήκες κράτησης δεν είναι καινούριο φαινόμενο. Η Ειρήνη ασχολείται με την υποστήριξη των προσφύγων στις φυλακές εδώ και 3 χρόνια. «Πέρυσι τον Μάιο θυμάμαι στις φυλακές Αυλώνα, δεν μας άφησαν να τους δώσουμε εκείνες τις ριμάδες τις κουνουπιέρες. Τα κουνούπια ήταν βασανιστήριο και εντελώς ανεξήγητα απλώς δεν μας άφησαν. Ακόμη, έχουμε διάφορες καταγγελίες από παιδιά τα οποία έχουν αποφυλακιστεί και μας εξιστορούν τις δοκιμασίες που πέρασαν. Για παράδειγμα το φαγητό. Οι Σουδανοί πρόσφυγες είναι κυρίως μουσουλμάνοι. Τους έδιναν φαγητό μία φορά την ημέρα και πολλές φορές ήταν χοιρινό! Έμεναν νηστικοί ολόκληρα 24ωρα», εξηγεί.

Διευθυντής Φυλακών Χανίων: Μοναδικό αίτημά τους η μεταγωγή τους, που δεν είναι δική μας αρμοδιότητα

Το TPP επικοινώνησε με τον διευθυντή του Καταστήματος Κράτησης Χανίων, Χαράλαμπο Κιομουρτζή. Ο διευθυντής επιβεβαίωσε ότι αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε απεργία πείνας 6 Σουδανοί πρόσφυγες, ωστόσο τόνισε ότι «μοναδικό τους αίτημα είναι η μεταγωγή τους στο κατάστημα όπου κρατούνται και τίποτα άλλο».

Ερωτηθείς για τις συνθήκες κράτησης, αρνήθηκε ότι στους κρατούμενους δε διανέμονται είδη πρώτης ανάγκης. «Ήδη έχουν αναιρέσει μάλιστα τον ισχυρισμό τους μετά από συζήτηση που κάναμε. Έτσι κι αλλιώς ό,τι δίνουμε γράφεται, και το γραπτό μένει. Σε καμία περίπτωση δεν ισχύει το ότι δεν έχουν σαπούνια. Το πρόβλημά τους είναι η μεταγωγή τους κάτι το οποίο δεν είναι δική μας αρμοδιότητα. Όπως καθυστερούν οι μεταγωγές των νεοαφιχθέντων από την Αγυιά στα camps της υπόλοιπης χώρας, έτσι καθυστερούν και οι μεταγωγές των κρατουμένων», είπε.

Ερωτηθείς για το πότε αναμένεται η ικανοποίηση του αιτήματός τους, ο διευθυντής ξεκαθάρισε ότι δεν είναι σε θέση να δώσει περισσότερες πληροφορίες επ’ αυτού.

200 Σουδανοί πρόσφυγες στις ελληνικές φυλακές – Τα νέα θύματα του νόμου που ποινικοποιεί τους οδηγούς και όχι τους πραγματικούς διακινητές

Η διαδρομή μπορεί να άλλαξε, όμως η αντιμεταναστευτική πολιτική της ποινικοποίησης των οδηγών των βαρκών που αυτομεταφέρονται, και όχι των πραγματικών διακινητών, παραμένει. Αυτή τη φορά, θύματα είναι οι Σουδανοί πρόσφυγες, οι οποίοι είναι οι ταξικά πιο αδύναμοι αλλά και οι πιο ευάλωτοι, κατατρεγμένα θύματα του εμφυλίου πολέμου ο οποίος φουντώνει.

Περισσότεροι από 200 Σουδανοί βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε διαφορετικές φυλακές της χώρας. «Ή τουλάχιστον περισσότερους από 200 γνωρίζουμε εμείς. Ο ένας μας λέει για τον άλλο. Προς το παρόν δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή που να δείχνει πόσοι από όσους είναι υπόδικοι και καταδικασμένοι για διακίνηση είναι Σουδανοί. Συνήθως πρόκειται για νεαρούς πρόσφυγες, ηλικίας από 18 έως 25 περίπου. Οι 102 είναι φυλακισμένοι στα Χανιά, 52 στην Αυλώνα, 42 στις φυλακές Βόλου, 6 στις φυλακές Μαλανδρίνου, 1 παιδί στα Τρίκαλα, κάποιοι και στον Κορυδαλλό», περιγράφει.

«Χαρακτηριστικά, τον Μάιο του 2024, γνωρίζαμε ότι κατηγορούνται μόλις 2 παιδιά από το Σουδάν που βρίσκονταν στην Αυλώνα για διακίνηση, ενώ τον Μάιο του 2025 ο αριθμός εκτινάχθηκε στους 50. Αυτή τη στιγμή, φαίνεται να κατηγορούνται περίπου 200 άτομα που βρίσκονται σε διάφορες φυλακές της χώρας», εξηγεί.

Οι Σουδανοί πρόσφυγες καταλήγουν στη Λιβύη όπου κακοποιούνται. Μαύροι πρόσφυγες και ευάλωτοι, πωλούνται σε σκλαβοπάζαρα ξανά και ξανά. «Εκβιάζονται να αναλάβουν το πηδάλιο κυρίως επειδή δεν έχουν χρήματα, αφού σχεδόν όλοι μεταπωλούνταν σε σκλαβοπάζαρα και δούλευαν αμισθί στη Λιβύη, ενώ πολλές φορές απειλούνται με όπλα για να οδηγήσουν. Άλλες φορές τυχαίνει να τους πιάνουν την ώρα που είναι εκείνοι στο πηδάλιο. Το ταξίδι είναι μεγάλο, οπότε εναλλάσσονται. Συλλαμβάνεται είτε αυτός που θα έχει το GPS, είτε αυτός που οδηγάει, είτε αυτός που βάζει βενζίνη, είτε εκείνος που έδωσε το νερό. Φυσικά όταν συλλαμβάνονται δεν ξέρουν τι έχουν διαπράξει. Είναι τακτική πλέον, σε κάθε καραβιά με Σουδανούς, συλλαμβάνονται δυο τρεις ως διακινητές», εξηγεί.

Ρωτήσαμε την Ειρήνη για τον τρόπο της προανάκρισης. «Κατά δήλωση των προσφύγων, η προανάκριση γίνεται πριν καν πάνε στην Αγυιά. Ένας πρόσφυγας μας είπε ότι έγινε στο λιμάνι της Παλαιόχωρας (σ.σ. μόλις φτάσουν). Πολλές φορές, χωρίς διερμηνεία και υπό την απειλή της απέλασης, ρωτούν τους πρόσφυγες ποιος οδηγούσε και τίποτα άλλο. Φυσικά αυτές οι καταθέσεις είναι στα χαρτιά, μετά δεν μπορείς να ξαναβρείς τους μάρτυρες», περιγράφει.

Όταν ένα φουστάνι είναι σημαντικότερο απ’ τη ζωή ενός πρόσφυγα 

Η Ειρήνη θυμάται χαρακτηριστικά τη δίκη της 7ης Ιουλίου στα Χανιά: «Πήγαμε ως ένδειξη αλληλεγγύης σε 4 παιδιά. Τελικά είχε 16 δίκες, οι 13 για διακίνηση! Δηλαδή 30 άτομα σύνολο. Θυμάμαι οι άλλες τρεις υποθέσεις ήταν για κλοπή. Η μία για κλοπή ενός φουστανιού. Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ότι πιο πολύ κράτησε η δίκη για το φουστάνι παρά για τη διακίνηση. Πλέον στα δικαστήρια των Χανίων γίνονται κυρίως ποινικές διαπραγματεύσεις μεταξύ δικηγόρου και εισαγγελέα».

Τη Δευτέρα 1 Σεπτεμβρίου στα δικαστήρια των Χανίων δικάζονταν 23 υποθέσεις διακίνησης. «Πήγαμε νομίζοντας ότι οι 18 είναι Σουδανοί, εκ των οποίων ο ένας ανήλικος. Εν τέλει ήταν περισσότεροι. Εκείνη τη μέρα μαζευτήκαμε πολλοί. Η αίθουσα γέμισε με αλληλέγγυο κόσμο, αλλά και πολλούς μάρτυρες. Οι δύο εξ αυτών (σ.σ. εννοεί των Σουδανών κατηγορουμένων) ήταν γονείς, και ήρθαν να καταθέσουν οι σύζυγοί τους οι οποίες βρίσκονταν ήδη σε camp της Βόρειας Ελλάδας και της Μαλακάσας με τα παιδάκια τους. Εν τέλει η δίκη αναβλήθηκε για τον Δεκέμβριο», εξήγησε.

Ομοίως, στις 22 Σεπτεμβρίου δικάζονταν στα Χανιά 4 υποθέσεις διακίνησης. «4 υποθέσεις, 13 κατηγορούμενοι Σουδανοί. Καταδικάστηκαν. Στα Χανιά δεν έχουμε δει αθωώσεις. Μόνο στο Ηράκλειο έχουμε δει αθωώσεις στις 3 Σεπτεμβρίου, όταν η έδρα δέχτηκε ότι οι οδηγοί ήταν αυτομεταφερόμενοι και είχαν προσφυγικό προφίλ. Οι δικηγόροι φυσικά χρησιμοποίησαν το δεδικασμένο και στις υποθέσεις των Χανίων, όμως η έδρα επικαλέστηκε άλλες υποθέσεις, στις οποίες τα δικαστήρια δεν το έκαναν δεκτό και απορρίφθηκε» περιγράφει.

Πανταζής: «Ζουν μέσα σε υπερπλήθη κελιά, χωρίς πρόσβαση σε σχολείο, με ελλείψεις σε βασικά αγαθά – Η μεταγωγή δεν είναι προνόμιο»

Ο δικηγόρος πολλών Σουδανών προσφύγων, πολλών εξ αυτών κρατουμένων και στις φυλακές Χανίων, Σπύρος Πανταζής, δηλώνει στο TPP: «Οι Σουδανοί κρατούμενοι είναι άνθρωποι που επέζησαν του πολέμου. Θύματα που έφυγαν από το Σουδάν, κυνηγημένα από τη φρίκη του εμφυλίου, από τη βία, την πείνα και τον θάνατο, αναζητώντας ασφάλεια, αξιοπρέπεια και ειρήνη. Σήμερα, όμως, κρατούνται σε ένα σωφρονιστικό ίδρυμα όπου οι συνθήκες κράτησης είναι απάνθρωπες, όπου η ανθρώπινη αξιοπρέπεια καταρρακώνεται και η ελπίδα χάνεται. Ζουν καθημερινά μέσα σε υπερπληθή κελιά, χωρίς πρόσβαση στο σχολείο, με ελλείψεις σε βασικά αγαθά και φροντίδα, υπό συνεχή φόβο και ανασφάλεια».

«Υπό το φως αυτών των δεδομένων δεν μπορούμε να σωπάσουμε. Το δικαίωμα σε ανθρώπινες συνθήκες κράτησης είναι αδιαπραγμάτευτο. Η μεταγωγή τους δεν αποτελεί βεβαίως κάποιο προνόμιο αλλά συνιστά ύστατο μέτρο προστασίας της αξιοπρέπειάς τους και αναγκαία πράξη ανθρωπιάς», εξηγεί.

Ο δικηγόρος προχωρά και σε ένα γενικό σχόλιο σχετικά με την ποινικοποίηση των Σουδασνών. Όπως αναφέρει, πρόκειται για θύματα του σουδανικού εμφυλίου που περνούν όλη τους τη νεότητα πίσω από τα κάγκελα, απλώς και μόνο επειδή τους στερήθηκαν ευκαιρίες που άλλοι θεωρούν δεδομένες: «Οι υποθέσεις αυτές των νεαρών Σουδανών μας θέτουν αντιμέτωπους με βαθιά ηθικά διλήμματα. Στην καρδιά του ζητήματος βρίσκεται ένα κρίσιμο ερώτημα: μπορεί ο νομικός μας πολιτισμός να αντέξει την επιβολή τόσο αυστηρών ποινών σε άτομα που, από τη λοταρία της τύχης, κατέληξαν να οδηγούν τη βάρκα αντί να παραμένουν ανάμεσα στους άλλους επιβάτες; Είναι δικαιολογημένο θύματα και οι ίδιοι του Σουδανικού εμφυλίου να περνούν όλη τους τη νεότητα πίσω από τα κάγκελα απλώς και μόνο επειδή τους στερήθηκαν οι ευκαιρίες που άλλοι θεωρούν δεδομένες; Την απάντηση στο σουδανικό δράμα δίνει πλήθος κόσμου που συγκινητικά και από το πρώτο λεπτό στέκεται στο πλευρό τους. Αναμένουμε το ίδιο και από τα δικαστήρια».

«Η τέχνη να γίνει η φωνή τους»

Η ομάδα 50 out of many έχει ήδη δρομολογήσει διάφορες δράσεις, προκειμένου μέσω της τέχνης να δοθεί φωνή στους πρόσφυγες που βρίσκονται στις ελληνικές φυλακές. Ήδη έχει ξεκινήσει η πρωτοβουλία Drawing For Justice. «Καταγράφουμε τις εμπειρίες των ανθρώπων, οι οποίες αποτελούν έμπνευση για διάφορους καλλιτέχνες, οι οποίοι στη συνέχεια θα ζωγραφίζουν τα έργα τους τα οποία θα εκθέτουμε. Τον Οκτώβρη θα έχουμε την πρώτη έκθεση, στην οποία θα αναδειχθούν οι ιστορίες και οι φωνές των ανθρώπων που έρχονται και αντί να προστατεύονται φυλακίζονται», εξηγεί η Ειρήνη.

«Στις δίκες, ήρθε μία καλλιτέχνης η οποία σκίτσαρε με αφορμή την ιστορία ενός Σουδανού πρόσφυγα, ο οποίος σπούδαζε γιατρός στο Σουδάν και κατά τον εμφύλιο έφυγε για τη Λιβύη μαζί με την κοπέλα του η οποία ήταν έγκυος. Στη Λιβύη πουλήθηκαν σκλάβοι σε ένα σπίτι και δούλευαν δύο μήνες απλήρωτοι, έως ότου ο άνδρας συνάντησε κάποιον και του μίλησε για τα ταξίδια προς την Ευρώπη. Εκείνος χωρίς χρήματα, δέχτηκαν να μεταφερθεί αρκεί να κρατά το πηδάλιο. 15 άτομα θαλασσοδέρνονταν, φοβισμένοι για τη ζωή τους, μέχρι που έφτασαν και τον έπιασαν. Εκείνος ήταν από τους τυχερούς που αθωώθηκαν στο Ηράκλειο, όμως οι ιστορίες όλων των ανθρώπων είναι παρόμοιες, και μπορούν να εμπνεύσουν κι άλλους καλλιτέχνες», περιγράφει.