Οι φυσικές καταστροφές που έπληξαν τη χώρα και σύμφωνα με τα όσα δηλώνουν μέλη της κυβέρνησης «δε θα μπορούσαν να αποφευχθούν, λόγω της ανεξέλεγκτης κλιματικής αλλαγής», με τη Θεσσαλία να είναι ακόμη πλημμυρισμένη, αφήνουν το περιθώριο για απευθείας αναθέσεις έργων και νέες υποδομές.

Συγκεκριμένα, ο Υπουργός ανέφερε ότι «θα κατατεθεί και ψηφιστεί διάταξη με την οποία επιτρέπεται στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών να αναλάβει τον σχεδιασμό, την ανάθεση και την εκτέλεση επειγόντων έργων αποκατάστασης σε περιοχές όπου έχει συντελεστεί φυσική καταστροφή».

«Ο μηχανισμός αυτός, βασίζεται στο εξής δίπτυχο: αφενός στη δυνατότητα ανάληψης σχεδιασμού, ανάθεσης, εκτέλεσης και παρακολούθησης της υλοποίησης έργων, που δεν ανήκουν σήμερα στην αρμοδιότητα του υπουργείου. Με τον τρόπο αυτό η κεντρική διοίκηση έρχεται άμεσα αρωγός επίλυσης ζωτικών προβλημάτων, που αντιμετωπίζουν πρωτίστως οι κάτοικοι των πληγεισών περιοχών. Και αφετέρου, στην επιτάχυνση διαδικασιών που αφορούν στην εκκίνηση και υλοποίηση έργων αποκατάστασης. Η ανάληψη έκτακτων αρμοδιοτήτων θα γίνεται κατόπιν εισήγησης του υπουργού Υποδομών και Μεταφορών, με πράξη υπουργικού συμβουλίου και για έργα που περιγράφονται στην πράξη».

Αναλυτικά όσα είπε ο υπουργός στη ΔΕΘ

Ο υπουργός έκανε λόγο για τρεις άξονες στον σχεδιασμό της αποκατάστασης των ζημιών, βασισμένοι ωστόσο στην απευθείας ανάθεση των έργων σε ιδιώτες και όχι με δημόσια πλάτη, οι οποίοι θα υλοποιηθούν ως εξής: ψήφιση διάταξης με την οποία επιτρέπει στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών να αναλάβει την αποκατάσταση μέσω ιδιωτών, στη συνέχεια συνεργασία με επιστήμονες, ακαδημαϊκούς, θεσμικούς φορείς και δημόσια διοίκηση για την ανακατασκευή και τον επανασχεδιασμό των νέων υποδομών, και τέλος συντήρηση και επιτήρηση των έργων.

Ο πρώτος άξονας αφορά την άμεση αποκατάσταση ζημιών των υποδομών με υλοποίηση στοχευμένων τοπικών παρεμβάσεων και μέτρων έκτακτου χαρακτήρα, για την αποκατάσταση της προσβασιμότητας. Στο πλαίσιο αυτό, είπε, «με αναθεώρηση του Εθνικού Σχεδίου Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης, θα συμπεριληφθούν βραχείας αποκατάστασης έργα υποδομών, ύψους 500-600 εκατ. ευρώ, κυρίως οδικά και σιδηροδρομικά και αποκατάσταση γεφυρών».

Στην ίδια κατεύθυνση, πρόσθεσε, θα συμβάλει η ψήφιση, σήμερα, διάταξης με την οποία επιτρέπεται στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ν’ αναλάβει τον σχεδιασμό, την ανάθεση και την εκτέλεση επειγόντων έργων αποκατάστασης σε περιοχές όπου έχει συντελεστεί φυσική καταστροφή. Ο μηχανισμός αυτός, εξήγησε, βασίζεται στο εξής δίπτυχο: «αφενός στη δυνατότητα ανάληψης σχεδιασμού, ανάθεσης, εκτέλεσης και παρακολούθησης της υλοποίησης έργων, που δεν ανήκουν σήμερα στην αρμοδιότητα του υπουργείου. Με τον τρόπο αυτό η κεντρική διοίκηση έρχεται άμεσα αρωγός επίλυσης ζωτικών προβλημάτων, που αντιμετωπίζουν πρωτίστως οι κάτοικοι των πληγεισών περιοχών. Και αφετέρου, στην επιτάχυνση διαδικασιών που αφορούν στην εκκίνηση και υλοποίηση έργων αποκατάστασης. Η ανάληψη έκτακτων αρμοδιοτήτων θα γίνεται κατόπιν εισήγησης του υπουργού Υποδομών και Μεταφορών, με πράξη υπουργικού συμβουλίου και τα για έργα που περιγράφονται στην πράξη».

Ο δεύτερος άξονας αφορά την υλοποίηση νέων έργων, ακόμα και με εκ βάθρων επανασχεδιασμό ή κατασκευή νέων υποδομών, πιο ανθεκτικών σε δυσμενέστερες καταστάσεις, για να μετριαστούν, στο μέτρο του εφικτού, μελλοντικοί πιθανοί κίνδυνοι.

«Για τον σκοπό αυτό, θα απαιτηθεί η συμβολή ειδικών και επιστημόνων από την ακαδημαϊκή κοινότητα, τους θεσμικούς φορείς και τη δημόσια διοίκηση, ώστε να ενσωματωθεί η κλιματική παράμετρος στην υλοποίηση των έργων υποδομής -και των αντιπλημμυρικών. Θα απαιτηθεί ακόμα η άμεση και αποτελεσματική παρακολούθηση μελετών και έργων σε όλες τις φάσεις τους, μέχρι την ολοκλήρωσή τους. Θα απαιτηθούν τέλος πρόσθετοι χρηματοδοτικοί πόροι, περισσότεροι από ό,τι στο παρελθόν, μέσα και από την αξιοποίηση επιλέξιμων, μελλοντικά, χρηματοδοτικών εργαλείων της ΕΕ και εθνικών πόρων» υπογράμμισε.

Και ο τρίτος άξονας αφορά τον έλεγχο και τη συντήρηση υφιστάμενων έργων, με στόχο την ενίσχυση της ασφάλειάς τους.

Για παράδειγμα, στο «μέτωπο» των γεφυρών, οι οποίες παρότι αποτελούν μόλις το 2-3% των χιλιομέτρων του οδικού δικτύου αντιπροσωπεύουν το 30% του κόστους κατασκευής, «συντάξαμε Εθνικό Μητρώο Γεφυρών, Εθνικό Εγχειρίδιο Επιθεώρησης και Αξιολόγησης και Κανονισμό Επιθεώρησης και Συντήρησης Γεφυρών».

«Στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, σε εφαρμογή νόμου του 2022, θα εκδοθεί υπουργική απόφαση για την έγκριση του Κανονισμού και τη συγκρότηση διοικητικής αρχής γεφυρών, η οποία θα εποπτεύει την εφαρμογή και τήρηση κανόνων σε όλες τις γέφυρες με άνοιγμα μήκους άνω των 6 μέτρων. Μετά την έκδοση της υπουργικής απόφασης, ξεκινά η άμεση εφαρμογή του κανονισμού προς διενέργεια περιοδικών επιθεωρήσεων και αξιολόγησης της υφιστάμενης κατάστασης» σημείωσε και πρόσθεσε ότι με την ενεργοποίηση του εθνικού μητρώου ξεκινά και η καταγραφή τους από τους αρμόδιους φορείς.

«Σημαντικές ζημιές σε οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο» 

Στα οδικά δίκτυα, ο κ. Σταϊκούρας ανέφερε πολύ σημαντικές ζημίες, τόσο στο εθνικό όσο και στο αστικό, επαρχιακό και αγροτικό. Μεταξύ αυτών, έντονες καθιζήσεις οδοστρώματος έως πλήρως αποδόμηση υπόβασης δρόμου, κατολισθήσεις, καταστροφές πρανών επιχωμάτων και ορυγμάτων οδών.

Στις γέφυρες, μεγάλο πλήθος αυτών, επί εθνικού και τοπικού δικτύου πληγεισών περιοχών υπέστη σημαντικές βλάβες ή ολοσχερή καταστροφή.

Σημαντικές είναι οι βλάβες σε αποστραγγιστικά δίκτυα και αντιπλημμυρικά έργα, ενώ σοβαρότατες αναδεικνύονται οι ζημίες στο σιδηροδρομικό δίκτυο, όπου υπάρχουν ζημίες σε σημαντικό εξοπλισμό περίπου 30 ισόπεδων διαβάσεων, σε τμήμα της υποδομής και της επιδομής, στη θεμελίωση μεγάλου αριθμού γεφυρών, σε εξοπλισμό σηματόδοτησης και τηλεδιοίκησης και σε σιδηροδρομικούς σταθμούς.

Οι δημόσιες κτηριακές υποδομές, τέλος, υπέστησαν σημαντικές καταστροφές, η ακριβής έκταση των οποίων διαπιστώνεται μέσω αυτοψιών από τεχνικά κλιμάκια του ΥΜΕ και εποπτευόμενων φορέων που έχουν ήδη ξεκινήσει. Ενδεικτικά ανέφερε ότι ο εποπτευόμενος φορέας ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΑΕ ξεκίνησε ήδη αυτοψίες στα σχολεία των πληγεισών περιοχών.

«Οι πρωτόγνωρες φυσικές καταστροφές οδήγησαν σε ανθρώπινες απώλειες – Είναι η νέα πραγματικότητα»

Ο υπουργός, ξανά στη λογική της αποκλειστικής ευθύνης της κλιματικής αλλαγής, επισήμανε ότι το πλήθος των πρωτόγνωρων φυσικών καταστροφών του τελευταίου διαστήματος, έχει οδηγήσει σε τραγικές ανθρώπινες απώλειες και σε βαρύ κοινωνικό, περιβαλλοντικό, οικονομικό και παραγωγικό αντίτιμο, «ως αποτέλεσμα μιας νέας πραγματικότητας, που πρέπει καταρχάς να αποδεχτούμε και να να αντιμετωπίσουμε με ενσυναίσθηση, ρεαλισμό, σωστό σχεδιασμό και αποφασιστικότητα».

Έκανε μάλιστα τρεις βασικές -όπως είπε- διαπιστώσεις για «τη νέα πραγματικότητα».

«Πρώτον, αυτή συνοδεύεται από πολυάριθμες απειλές, που αφορούν όλον τον πλανήτη. Τουρκία, Βουλγαρία, Ισπανία, Ιταλία, Σλοβενία, Λιβύη, Αυστρία, Καναδάς, Νότια Κορέα, Μεξικό πλήττονται από πολύ σοβαρές φυσικές καταστροφές. Σύμφωνα με επιστήμονες, είπε, προς το τέλος του αιώνα τα ζεστά σήμερα καλοκαίρια θα είναι τα δροσερότερα τότε, ενώ η μέση θερμοκρασία έχει ήδη αυξηθεί κατά 1,2 βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με την προβιομηχανική περίοδο, με αποτέλεσμα τη γενικευμένη κλιματική αστάθεια σε όλες τις περιοχές του πλανήτη, ανάμεσα τις οποίες η Μεσόγειος, το κλιματικό hot spot, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη».

«Δεύτερον», επισήμανε ότι «τα ακραία καιρικά φαινόμενα αλληλοτροφοδοτούνται, με τη συχνότητα εναλλαγής τους να ενισχύεται. Τους ισχυρούς καύσωνες και τις μέγα πυρκαγιές διαδέχονται οι πιο καταστροφικές καταιγίδες και πλημμύρες».

«Τρίτον, ο χρόνος επανάληψης ακραίων φαινομένων πυκνώνει και οι καταστροφές γίνονται μεγαλύτερες. «Με την κακοκαιρία “Ιανός”, πριν από τρία χρόνια, πλημμύρισαν 243.000 στρέμματα, με τον “Daniel”, βάσει στοιχείων προ τεσσάρων ημερών, έχουμε ξεπεράσει τα περίπου 720.000 στρέμματα. Η Ελλάδα βρέθηκε αντιμέτωπη με αυτή τη νέα πραγματικότητα, σε μεγαλύτερη ένταση και έκταση σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, ιδίως η Θεσσαλία και τμήματα της Στερεάς Ελλάδας, με κόστος βαρύ σε ανθρώπινες ζωές, περιουσίες, φυτικό και ζωικό κεφάλαιο και υποδομές, που ακόμα δεν είναι πλήρως καταγεγραμμένο. Στο πεδίο των υποδομών, οι καταστροφές είναι χωρικά και δομικά εκτεταμένες» είπε.