Όπως μεταδίδει το Αθηναϊκό Πρακτορείο, με το παρόν νομοσχέδιο, αφενός οριοθετείται η διαδικασία αδειοδότητησης και ελέγχου των ακινήτων, αφετέρου τακτοποιείται το θέμα των αυθαιρέτων, με ορισμένες διατάξεις του προηγούμενου νόμου να εξακολουθούν να ισχύουν.
 
Ο υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Σταθάκη υποστήριξε πως το νομοσχέδιο καινοτομεί σε θέματα φιλοσοφίας όσο και στόχευσης, καθώς εισάγει σημαντικές τομές για την συνολική αντιμετώπιση του προβλήματος των αυθαιρέτων και της δόμησης, ενώ η αντιπολίτευση αμφισβήτησε ότι θα υλοποιηθούν οι ρυθμίσεις του.
 
Ο Γ. Σταθάκης ανέφερε ότι το νομοσχέδιο αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου με συγκροτημένα βήματα, στοιχεία και νομοθετήματα για τον χωροταξικό σχεδιασμό, υπογραμμίζοντας πως συναρτάται με την νομοθεσία και την ανάρτηση των δασικών χαρτών και τις νομοθετικές πρωτοβουλίες που συντόμως θα αναληφθούν, για την οριοθέτηση του αιγιαλού, των παραλιών κλπ. καθώς και το κτηματολόγιο. 
 
Όπως προανήγγειλε ο υπουργός, το επόμενο νομοσχέδιο που θα κατατεθεί στη Βουλή θα αφορά τον ενιαίο φορέα κτηματολογίου, ο οποίος και θα ενσωματώσει τους σημερινούς θεσμούς του κτηματολογίου και των υποθηκοφυλακείων και θα δημιουργήσει ένα νέο πεδίο για την ολοκλήρωση του έργου, με τον φιλόδοξο στόχο το 2020 να καλύπτεται το 70% της επικράτειας.
 
Ως προς το πρώτο μέρος, το νομοσχέδιο εισάγει την καινοτομία διαχωρισμού της αρχής που εκδίδει την άδεια (η πολεοδομία) από εκείνη που ελέγχει την εφαρμογή και τη διαδικασία αυτή, αρμοδιότητα η οποία μεταφέρεται στα παρατηρητήρια. Σχολιάζοντας ο υπουργός την κριτική από την πλευρά της αντιπολίτευσης περί δημιουργίας νέων γραφειοκρατικών δομών, επισήμανε πως το βήμα του διαχωρισμού ανάμεσα στην αδειοδότηση και στον έλεγχο, δημιουργεί έναν πολύ πιο αξιόπιστο τρόπο λειτουργίας της πολεοδομικής νομοθεσίας, ενώ ειδικά για το Παρατηρητήριο Δομημένου Περιβάλλοντος, ο υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Σταθάκης τόνισε ότι πρόκειται για έναν νέο θεσμό-μηχανισμό παρακολούθησης, καταγραφής, ελέγχου, λήψης μέτρων για τη προστασία του δομημένου περιβάλλοντος σε τρία επίπεδα (στο επίπεδο της πάλαι ποτέ νομαρχίας, στο επίπεδο της Περιφέρειας και στο υπουργείο ΥΠΕΝ).

«Η απάντηση λοιπόν στην κριτική αυτή, είναι ότι η αποκέντρωση έρχεται να λύσει το πρόβλημα της πολύχρονης γραφειοκρατίας και όχι να προσθέσει θεσμούς, υπαλλήλους ή δαπάνες. Ο τρόπος που θα καλυφθούν οι ανάγκες σε προσωπικό, θα προκύψει από αποδυνάμωση της αποκεντρωμένης διοίκησης, από μεταφορά προσωπικού και πόρων: Μια μεγάλη εισροή πόρων θα προέλθει από τα πρόστιμα στις αυθαίρετες κατασκευές, για τα οποία προβλέπεται πως οι πόροι θα πάνε στη Περιφέρεια και στο δήμο και το υπόλοιπο θα πάει στο Πράσινο Ταμείο».

 
Ως προς το δεύτερο μέρος του, το νομοσχέδιο απλοποιεί την διαδικασία έκδοσης και ελέγχου των αδειών δόμησης και ειδικότερα: Αφότου υποβάλλονται στην Πολεοδομία τα σχετικά έγγραφα, δημιουργούνται εντός μηνός οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να ξεκινήσει η διαδικασία κατασκευής, στη συνέχεια ο έλεγχος της διαδικασίας κατασκευής όσον αφορά την συμβατότητα του κτηρίου με αυτό που υποσχέθηκε στην πολεοδομία αυτός που το κατασκευάζει (γίνεται από ιδιώτες μηχανικούς που είναι όμως στο Μητρώο των ελεγκτών δομημένου περιβάλλοντος) σε διάφορα στάδια, και από κει και πέρα, η αρχή που εξέδωσε την άδεια, χρησιμοποιεί την πάγια τακτική του δειγματοληπτικού ελέγχου.
 
Στη συνέχεια, είναι θέμα του παρατηρητηρίου που ασκεί τον έλεγχο, να εντοπίσει τη συμβατότητα ή μη με την κείμενη νομοθεσία, να εντοπίσει τα αυθαίρετα, να τα χαρακτηρίσει, να επιβάλει τα πρόστιμα και ούτω καθ' εξής. «Άρα ο διαχωρισμός αυτός είναι ουσιαστικός» τόνισε ο υπουργός, ο οποίος απάντησε και στην κριτική που ασκήθηκε για το κατά πόσο αυτή η απλοποίηση της διαδικασίας θα παραγάγει νέα γενιά αυθαιρέτων. 
 
Όπως εξήγησε ο Γ. Σταθάκης:
 
  • Πρώτον, ο μηχανικός φέρει την ευθύνη ότι θα τηρήσει αυτό για το οποίο έχει αδειοδοτηθεί.
  • Δεύτερον, αν τίθεται ζήτημα ασάφειας η ανασφάλειας για τις προδιαγραφές του κτηρίου, υπάρχει ο μηχανισμός προέγκρισης. Μπορεί δηλαδή ο ενδιαφερόμενος να απευθυνθεί στην πολεοδομία και να προεγκρίνει αυτό το οποίο θεωρείται ότι πρέπει να κατασκευαστεί.
  • Τρίτον, υπάρχουν ασφαλιστικές δικλίδες, όπως οι διαδοχικοί έλεγχοι, δειγματοληπτικοί και άλλοι, οι οποίοι αποτρέπουν την ιδέα ότι η απλοποίηση ταυτίζεται με την παραγωγή αυθαιρέτων. «Ίσα-ίσα, το αντίθετο: Θεωρούμε ότι η απλοποίηση θα αποδυναμώσει την δυνατότητα αυτή, ενεργοποιώντας πολύ περισσότερους θεσμούς και μηχανισμούς, οι οποίοι θα αντιμετωπίσουν αυτό το πρόβλημα» είπε ο υπουργός.
 
Η επόμενη καινοτομία του νομοσχεδίου κατά τον Γ. Σταθάκη, αφορά τα νέα θεσμικά εργαλεία που εισάγει με την τράπεζα δικαιωμάτων δόμησης και κοινοχρήστων χώρων: «Την τράπεζα πρέπει να την δούμε στο διευρυμένο πλαίσιο που δίνουν οι δυνατότητες των δήμων. Αναγνωρίζουμε το πρόβλημα που υπάρχει και επισημάνθηκε για την Αττική και την Θεσσαλονίκη, καθώς η τράπεζα δικαιωμάτων οφείλει να αναζητά χώρους και ταυτόχρονα να κατανέμει δικαιώματα εντός του δήμου» παρατήρησε επ' αυτού ο υπουργός.
 
Επίσης, ο Γ. Σταθάκης αναφέρθηκε στην ρύθμιση με την οποία θεσμοθετείται η ηλεκτρονική ταυτότητα του κτηρίου και η ηλεκτρονική καταγραφή των αυθαιρέτων που έχουν κατασκευαστεί μετά την 28η Ιουλίου του 2011, ημερομηνία-τομή με την οποία οριοθετείται το πριν και το μετά.
 
Η ηλεκτρονική ταυτότητα κτηρίου δεν είναι υποχρεωτική και θα κτίζεται κατά τη μεταβίβαση ενός κτηρίου, την κληρονομιά κοκ. Προηγούνται τα δημόσια κτήρια, για τα οποία η ηλεκτρονική ταυτότητα καθίσταται υποχρεωτική και όπου υπάρχει συνάθροιση προσώπων.
 

Νομιμοποιούνται τα αυθαίρετα

 
Οι διατάξεις για τα αυθαίρετα αφορούν: 
 
  • Την μείωση των προστίμων σε σχέση με τον προηγούμενο νόμο: «Απέναντι στο πρόβλημα της ίσης μεταχείρισης, μεγιστοποιούμε με τις μεταβατικές διατάξεις, τη μεταφορά αυτών που δεν έχουν ολοκληρώσει την αποπληρωμή με τις ρυθμίσεις στον προηγούμενο νόμο, στο νέο νόμο με τις ευνοϊκότερες ρυθμίσεις» εξήγησε ο υπουργός.
  • Την ειδική μεταχείριση δυο επιπρόσθετων ευπαθών κοινωνικών ομάδων, σε σχέση με τον προηγούμενο νόμο: «Η πρώτη είναι οι μακροχρόνια άνεργοι και η δεύτερη είναι οι οικογένειες και τα άτομα που λαμβάνουν εισόδημα κοινωνικής αλληλεγγύης. Άρα, δυο ιδιαίτερα ευπαθείς ομάδες, όπου εκεί, τα πρόστιμα που επιβάλλονται είναι εξαιρετικά μικρά» εξήγησε ο υπουργός.
 
Ο τρόπος, με τον οποίο αντιμετωπίζεται η αυθαίρετη δόμηση διαφοροποιείται για τα παλιά αυθαίρετα και για τα νέα αυθαίρετα (μέχρι το 2011). 
Για τα παλιά αυθαίρετα, προβλέπεται μια σειρά ρυθμίσεων, με τις οποίες ουσιαστικά δίνεται παράταση υπαγωγής για δυο χρόνια και αυξάνονται οι δόσεις καταβολής του προστίμου από 80 σε 100. Μειώνονται τα πρόστιμα για αυθαίρετες κατοικίες που έχουν κατασκευαστεί μεταξύ 1983 – 1993, αυθαίρετα σε περιοχές εκτός σχεδίου όπου εκκρεμεί η έγκριση πολεοδομικής μελέτης, αυθαίρετα υπόγεια, εσωτερικούς χώρους.
 
Σημειώνεται δε, πως εξακολουθούν να ισχύουν οι απαγορεύσεις υπαγωγής των αυθαιρέτων που βρίσκονται σε αιγιαλούς, δάση, ρέματα κοινόχρηστους χώρους, αρχαιολογικούς χώρου κλπ.. Αυξάνονται τα πρόστιμα σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές, περιοχές natura, παραδοσιακούς οικισμούς κλπ..
 
Στα νεώτερα αυθαίρετα (μετά τις 28.7.2011) υπάρχει – όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο υπουργός – μια δρακόντεια αντιμετώπιση από την πλευρά του προτεινόμενου νόμου. Ειδικότερα, για αυθαίρετα που εντοπίζονται από το παρατηρητήριο κατά τη φάση της κατασκευής, προβλέπεται άμεση κατεδάφιση, με πόρους που προέρχονται από τα ίδια τα πρόστιμα. Για κτήρια που εντοπίζονται αφού έχουν ανεγερθεί, το πρόστιμο ανέγερσης από 30% που είναι σήμερα αυξάνεται στο 100% της αντικειμενικής αξίας του κτηρίου, και στις περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές στο 110%.
 
Τα πρόστιμα διατήρησης του αυθαιρέτου για όσο καιρό διατηρείται, αυξάνονται με πολύ μεγάλα ποσοστά από 5% ως και 50% και ταυτόχρονα δίνεται η δυνατότητα απομείωσης όλων των προστίμων για αυτούς που θα αποφασίζουν, υπό το βάρος των προστίμων αυτών, να κατεδαφίσουν τα κτήριά τους, οπότε δεν θα πληρώσουν πρόστιμα. Εξαιρούνται οι κατασκευές που έχουν προσωρινό χαρακτήρα.
 
Επίσης, ενσωματώνονται για πρώτη φορά και με διάθεση στήριξης και τακτοποίησης, τα υφιστάμενα βιομηχανικά κτήρια που είναι σύμφωνα με τις κείμενες πολεοδομικές διατάξεις αλλά δεν έχουν τακτοποιηθεί, και θα καταβάλουν το 10% από το 20% που ισχύει για τα υπόλοιπα κτήρια του προστίμου ανέγερσης και διατήρησης, προκειμένου να τονωθεί η ενσωμάτωση και η βιομηχανική παραγωγή και να υπάρχει ένα επιπρόσθετο κίνητρο ως προς αυτό.
 

«Προχειρότητα» και «αφαίμαξη»

 
«Ευελπιστούμε ότι με αυτό το νομοσχέδιο και πέρα από αυτό, θα διαμορφωθεί μια κοινωνία πολιτών συνειδητοποιημένη αναφορικά με κανόνες εφαρμογής κανόνων δικαίου για το περιβάλλον», υποστήριξε η εισηγήτρια του ΣΥΡΙΖΑ, Ευαγγελία Καρακώστα. Η Ευ. Καρακώστα χαρακτήρισε το νομοσχέδιο «πρωτοπόρο και ιδιαίτερα σημαντικό», αφού διαχωρίζονται οι υπηρεσίες ελέγχου από τις υπηρεσίες αδειοδότησης, με στόχο την ελαχιστοποίηση του χρόνου και του κόστους έκδοσης των αδειών.
 
Για «προχειρότητα» κατηγόρησε την κυβέρνηση ο εισηγητής της ΝΔ, Κωνσταντίνος Κατσαφάδος, λέγοντας πως «η κυβέρνηση επιβεβαιώνει την προχειρότητα και τον ιδιότυπο τρόπο με τον οποίο νομοθετεί. Ούτε εσείς οι ίδιοι δεν έχετε πειστικά επιχειρήματα για την κατάθεσή του. Το νομοθετικό έργο απαιτεί σοβαρότητα, αυτά τα στοιχεία συνεχίζετε να μην τα έχετε». Ο Κ. Κατσαφάδος κάλεσε ακόμα τον υπουργό και την κυβέρνηση, να ενημερώσουν επίσημα την Βουλή για την διαθεσιμότητα των πόρων του Πράσινου Ταμείου; «Επιλέγετε να περάσετε πόρους από το Πράσινο Ταμείο στο υπουργείο. Θα είναι διαθέσιμα τα 4,5 δισ. του ταμείου για δράσεις περιβαλλοντικού ισοζυγίου, ή θα είναι δεσμευμένα για τις δανειακές υποχρεώσεις της χώρας;». Ο εισηγητής της ΝΔ υποστήριξε ακόμα, ότι οι διαδικασίες περιπλέκονται αντί να απλοποιούνται, ενώ είπε πως το νομοσχέδιο δημιουργεί ένα ζήτημα άνισης και άδικης αντιμετώπισης για αυτούς που εντάχθηκαν στις ρυθμίσεις του παλιού νόμου.
 
«Η αγωνία σας δεν είναι να ετοιμάσετε κάτι νέο, αλλά να αφορίσετε το παρελθόν. Υπάρχουν πολλές προβληματικές διατάξεις που δημιουργούν αντί να επιλύουν προβλήματα», υποστήριξε ο ειδικός αγορητής της ΔΗΣΥ, Δημήτρης Κωνσταντόπουλος.
 
«Θεσμοθετούνται μηχανισμοί συνεχούς αφαίμαξης του λαϊκού εισοδήματος», τόνισε η ειδική αγορήτρια του ΚΚΕ, Διαμαντώ Μανωλάκου. «Αντιμετωπίζετε το περιβάλλον σαν εμπόρευμα που μπορεί να το καταπατάει και να το εμπορεύεται όποιος μπορεί να πληρώνει» υποστήριξε η Δ. Μανωλάκου λέγοντας ακόμα, πως βασικό κριτήριο αυτού του νομοσχεδίου είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους και όχι η ποιότητα του δομημένου περιβάλλοντος.
 
«Το νομοσχέδιο καινοτομεί για να διορθώσει παθογένειες» είπε ο ειδικός αγορητής των ΑΝΕΛ, Γιώργος Λαζαρίδης. «Δίνει ισχυρό μήνυμα, ότι κάθε αυθαίρετο διατρέχει ισχυρό κίνδυνο επιβολής προστίμων μεγαλύτερης αξίας από την αξία του ακινήτου, ενώ έχει ως στόχο την αναβάθμιση και την προστασία μικρών ή μεγάλων πόλεων» υποστήριξε ο Γ. Λαζαρίδης, ο οποίος ακόμα προέβλεψε πως «με το παρόν νομοσχέδιο θα προστρέξουν όλοι οι πολίτες να τακτοποιήσουν τα ακίνητα τους».
 
«Δεν μπορέσατε να παρουσιάσετε ισχυρά επιχειρήματα που να μας πείσουν πως αυτά που προτείνετε θα γίνουν πραγματικότητα. Ήδη υπάρχουν αντιρρήσεις από μια σειρά φορέων» επισήμανε ο ειδικός αγορητής της Ένωσης Κεντρώων, Γιάννης Σαρίδης.
 
«Ένα βηματάκι μπροστά, μισό πίσω, κάνει αυτό το νομοσχέδιο. Ναι στην ηλεκτρονική διαδικασία – όχι στη σύσταση νέων αρχών και διευθύνσεων» είπε εκ μέρους του Ποταμιού, ο Γιώργος Αμυράς. Ο ειδικός αγορητής από το Ποτάμι, υποστήριξε πως το πρόβλημα των αυθαιρέτων δεν μπορεί να το λύσει ένα νομοσχέδιο. «Θα το λύσει η νοοτροπία των πολιτών που είναι διαβρωμένη σε μεγάλο βαθμό ως αυθαιρετολάτρικη αντίληψη ζωής», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Γ. Αμυράς.