Μισή ώρα περπάτημα ακόμα και μπαίνουμε στον πρώτο καταυλισμό των «ζωντανών-νεκρών», ένας χαρακτηρισμός που πριν φτάσω εκεί μου είχε φανεί υπερβολικός. Σε λίγο θα έβλεπα ότι δεν υπήρχε καμία υπερβολή.

Κείμενο – Φωτογραφίες: Φραγκίσκα Μεγαλούδη

Διασχίζοντας την είσοδο υπο το βλοσυρό βλέμμα των αστυνομικών, το πόδι σου βυθίζεται στη λάσπη. Μια σκούρα βρώμικη μάζα  που κολλάει στα πόδια σου και σκεπάζει χωριά και καταυλισμούς. Λάσπη ανακατεμένη με ανθρώπινα ούρα, εμετό και νεκρά ζώα που σαπίζουν στον καυτό ήλιο. Εχω δει πολλούς καταυλισμούς και παραγκουπολεις και η εικόνα δεν με σοκάρει. Όμως εδώ υπάρχει κάτι διαφορετικό, μια σκιά που πλανάται και σκεπάζει τα πάντα σαν πέπλο. Εδώ οι άνθρωποι είναι ανέκφραστοι, τα παιδιά δεν γελάνε, δεν σου μιλάνε, δεν ζητάνε τίποτα, δεν σε ρωτάνε καν ποιος είσαι. Ξέρουν ότι όποιος και αν είσαι δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Αυτή την παραδοχή, αυτή την έλλειψη ελπίδας την νιώθω τόσο έντονη και νιώθω πολύ άβολα κάθε φορά που σηκώνω την κάμερα να φωτογραφίσω.https://www.thepressproject.gr/photos/d.fran03631504276366.jpgΟι καταυλισμοί δεν έχουν γιατρούς ούτε δασκάλους. Ένας ντόπιος λαθρέμπορος μπορεί κάθε στιγμή να πάρει όποιο παιδί θέλει και να το πουλήσει στη Μαλαισία ή το Μπαγκλαντές.Οι άνθρωποι δεν έχουν το δικαίωμα να βγουν από εδώ και αν αρρωστήσουν δεν μπορούν να ζητήσουν ιατρική βοήθεια. Προσπαθούν να το αντιμετωπίσουν με ό,τι μέσο διαθέτουν, ελπίζοντας απλώς να επιβιώσουν. Κανείς δεν ξέρει πόσα παιδιά γεννιούνται και πόσα πεθαίνουν. Κανείς δεν έχει χαρτιά, κανείς δεν είναι καταγεγραμμένος. Ένας ντόπιος λαθρέμπορος μπορεί κάθε στιγμή να πάρει όποιο παιδί θέλει και να το πουλήσει στη Μαλαισία ή το Μπαγκλαντές και κανείς δεν θα μάθει καν ότι το παιδί αυτό υπήρξε.Όταν ρωτάω για το δουλεμπόριο παιδιών και ενηλίκων, κανείς, ούτε τα μέλη των ΜΚΟ ή οι αξιωματούχοι του ΟΗΕ, δεν  μπορούν να δώσουν απαντήσεις. Οι άνθρωποι ξέρουν με δυσκολία να διαβάζουν ή να γράφουν. Δεν υπάρχουν σχολεία εκτός από κάποιες υποτυπώδεις δομές όπου ένας εθελοντής δάσκαλος «διδάσκει» τα βασικά σε 500 ή 600 παιδιά.https://www.thepressproject.gr/photos/d.fran03971504276375.jpg

Ποιοι είναι οι Rohingya

Οι Rohingya είναι μια μουσουλμανική μειονότητα που ζει στην επαρχία Rakhine στη Δυτική Μυανμάρ, στα σύνορα με το σημερινό Μπαγκλαντές. Η μειονότητα αριθμεί περίπου 1,1 εκατομμύρια ανθρώπους και μιλάνε τη δική τους διάλεκτο, η οποία διαφέρει από  τις εθνικές γλώσσες της Μυανμάρ.https://www.thepressproject.gr/photos/d.fran03021504276364.jpgΔεν είναι ξεκάθαρο πότε έφτασαν οι πρώτοι μουσουλμάνοι στη Μυανμάρ. Ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι ήδη από τον 8o και 9ο αιώνα Άραβες έμποροι είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή, ενώ μουσουλμάνοι και βουδιστές συνυπήρχαν ειρηνικά για αιώνες στις δύο όχθες του ποταμού Νααφ (του φυσικού συνόρου με το Μπαγκλαντές). Το 1824-26 η Μυανμάρ κατακτήθηκε από τη Μεγάλη Βρετανία και έγινε επαρχία μαζί με την Ινδία και το (μετέπειτα) Μπαγκλαντές. Μέχρι την ανεξαρτησία της Μυανμάρ το 1948, χιλιάδες εργάτες από την Ινδία και το Μπαγκλαντές είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή, ώστε να εργαστούν στα έργα που έκαναν οι Βρετανοί στην χώρα. Εκείνη την εποχή, αυτό θεωρούνταν εσωτερική μετανάστευση.https://www.thepressproject.gr/photos/d.fran08151504276378.jpgΜέχρι το 1962 οι Rohingya ήταν γενικά ανεκτοί, αν και ποτέ καθολικά αποδεχτοί, ενώ δεν τους είχε δοθεί υπηκοότητα καθώς θεωρούνταν ως παράνομοι μετανάστες. Το 1962 όμως η στρατιωτική δικτατορία της Μυανμάρ δυσχέρανε τη θέση των μουσουλμάνων, καθώς αρνήθηκε να τους αναγνωρίσει, και αντιθέτως τους έδωσε προσωρινή διαμονή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην έχουν καμία πρόσβαση σε κρατικές υπηρεσίες. Η κατάσταση χειροτέρεψε ακόμα περισσότερο το 1982 με τον νέο νόμο για την υπηκοότητα, βάσει του οποίου οι Rohingya δεν αναγνωρίζονταν στις 135 εθνικές μειονότητες της Μυανμάρ και δεν είχαν κανένα νομικό καθεστώς. Το αποτέλεσμα είναι οι Rohingya να μην έχουν χαρτιά, να μην μπορούν να παντρευτούν, να πάνε σχολείο- με άλλα λόγια να μην υπάρχουν.https://www.thepressproject.gr/photos/d.fran02631504276306.jpg

Πώς φτάσαμε στην σημερινή κρίση

Η κατάσταση χειροτέρεψε ακόμα περισσότερο το 1982 με τον νέο νόμο για την υπηκοότητα, βάσει του οποίου οι Rohingya δεν αναγνωρίζονταν στις 135 εθνικές μειονότητες της Μυανμάρ.Η κατάσταση των Rohingya παρέμεινε δραματική και κατά καιρούς υπήρχαν εξεγέρσεις και επιδρομές στα χωριά τους, με αποτέλεσμα χιλιάδες να καταφεύγουν στο γειτονικό Μπαγκλαντές ή τη Μαλαισία. Όμως ούτε το Μπαγκλαντές τούς αναγνωρίζει ή τους δέχεται ως πρόσφυγες. Τον Ιούνιο του 2012 ξέσπασαν τα πρώτα μεγάλης έντασης βίαια επεισόδια όταν μια ντόπια γυναίκα από τη Μυανμάρ  βιάστηκε και δολοφονήθηκε στο Rakhine.

Αμέσως κατηγορήθηκαν οι Rohingya και ως αντίποινα,  μια μουσουλμάνα γυναίκα δολοφονήθηκε. Ακολούθησαν οι πρώτες εξεγέρσεις και ύστερα από μια σχετική ηρεμία, έγιναν πάλι εκτεταμένα επεισόδια τον Οκτώβριο του 2012. Η κυβέρνηση τότε υποχρέωσε περίπου 120.000 χιλιάδες Rohingya να μείνουν σε καταυλισμούς, ενώ οι υπόλοιποι παρέμειναν στα χωριά τους υπό δρακόντεια αστυνομική φύλαξη. Οι συνθήκες στους καταυλισμούς είναι δραματικές, καθώς οι άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε φαγητό, καθαρό νερό, εκπαίδευση ή γιατρούς ενώ απαγορεύεται αυστηρά να βγουν από εκεί. Το ίδιο ισχύει και για τα μουσουλμανικά χωριά στα οποία απαγορεύεται κάθε εξωτερική μετακίνηση. Ακολούθησαν και άλλες εξεγέρσεις το 2013, το 2015 και το 2016 ενώ για πρώτη φορά η διεθνής κοινότητα κατηγόρησε τον Νοέμβριο του 2016 τη Μυανμάρ για εθνοκάθαρση, χωρίς όμως να αλλάξει κάτι.https://www.thepressproject.gr/photos/d.fran02091504276252.jpg

Άνθρωποι στις βάρκες και οι τύψεις της Δύσης

Τον Ιανουάριο του 2015 η διεθνής κοινότητα έρχεται αντιμέτωπη με μια κρίση στη ΝΑ Ασία που όμως θα επισκιαστεί από τις εξελίξεις στην Ευρώπη και το δράμα των Σύριων προσφύγων. Τότε ξεκινάει η μαζική έξοδος των Rohingya σε βάρκες, όταν δεκάδες χιλιάδες θα επιβιβαστούν από λαθρέμπορους ελπίζοντας να φτάσουν σε κάποια γειτονική χώρα. Δεν έφτασαν όμως ποτέ.

Χιλιάδες άνθρωποι χωρίς νερό και φαγητό, κυριολεκτικά ο ένας πάνω στον άλλο, εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους μέσα στον ωκεανό. Οι βάρκες παρέμειναν στη θάλασσα για πάνω από 4 μήνες και μόνο όταν οι άνθρωποι άρχισαν να πεθαίνουν μαζικά, οι χώρες κινητοποιήθηκαν να βρουν μια λύση.https://www.thepressproject.gr/photos/d.fran02371504276277.jpgΤι είχε συμβεί λοιπόν;Για τέσσερις μήνες οι γειτονικές χώρες, δεν επέτρεπαν στους ανθρώπους να βγουν από τις βάρκες, καθώς καμία κυβέρνηση δεν ήθελε να τους παραχωρήσει άσυλο

Αν και δεν είναι ξεκάθαρο γιατί οι λαθρέμποροι εγκατέλειψαν τις βάρκες, η κίνηση αυτή συνδέθηκε με τις επιχειρήσεις της Ταϊλάνδης και της Μαλαισίας να ανακόψουν την παράνομη μετανάστευση από τη Μυανμάρ και το Μπαγκλαντές. Την περίοδο εκείνη είχε ξεκινήσει και μια μεγάλη καμπάνια ενημέρωσης σε ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ για τις συνθήκες σκλαβιάς των εργατών στον κλάδο της αλιείας στην Ταϊλάνδη και τη Μαλαισία. Οι αρχές των χωρών, υπό την πίεση της κοινής γνώμης και των ξένων κυβερνήσεων, αποφάσισαν να κλείσουν τους παράνομους καταυλισμούς. Οι λαθρέμποροι, θορυβημένοι από τις επιχειρήσεις της αστυνομίας, εγκατέλειψαν δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους στις βάρκες να πεθάνουν στη μέση του ωκεανού. https://www.thepressproject.gr/photos/d.fran02711504276358.jpgΓια τέσσερις μήνες οι γειτονικές χώρες δεν επέτρεπαν στους ανθρώπους να βγουν από τις βάρκες καθώς καμία κυβέρνηση δεν ήθελε να τους παραχωρήσει άσυλο. Το Μπαγκλαντές αρνήθηκε να πάρει πίσω ακόμα και τους δικούς του κατοίκους με την πρωθυπουργό της χώρας να δηλώνει ότι οι παράνομοι μετανάστες είναι ντροπή και προδοσία. Όταν πλέον τα πτώματα άρχισαν να ξεβράζονται στις ακτές, και αφού πάνω από 3.000 είχαν πεθάνει από τη δίψα, την πείνα και τις αρρώστιες, η Μαλαισία δέχτηκε να πάρει κάποιους ανθρώπους, ενώ οι περισσότεροι επέστρεψαν στη Μυανμάρ και το Μπαγκλαντές.https://www.thepressproject.gr/photos/d.fran02991504276361.jpg