Στο εξωτερικό πληρώνει η Novartis, στην Ελλάδα η Τουλουπάκη

του Θάνου Καμήλαλη

Η αντίφαση είναι κραυγαλέα. Στις ΗΠΑ, με διαδοχικούς εξωδικαστικούς συμβιβασμούς, η Novartis αρχικά υποχρεώθηκε να καταβάλει 347 εκατ. δολάρια, με το μεγαλύτερο ποσό εξ αυτών (310 εκατ. δολάρια) να αφορά τις αθέμιτες πρακτικές που εφάρμοζε η μεγάλη φαρμακευτική εταιρεία στην Ελλάδα, την περίοδο 2012-2015. Ένα από τα άρθρα της απόφασης μάλιστα, αυτό που αναφερόταν σε τακτικές ώστε «να παρακινήσουν τους ξένους αξιωματούχους (εννοεί τους Έλληνες αξιωματούχους) να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους στην κυβέρνηση» προκάλεσε σύγκρουση μεταξύ κυβέρνησης και αντιποολίτευσης ως προς την ακριβή μετάφραση.

Από την πλευρά της, η Novartis Hellas ότι αυτή η συμφωνία «δεν περιλαμβάνει ισχυρισμούς σχετικά με φερόμενη δωροδοκία πολιτικών στην Ελλάδα.». Ακολούθησε νέος συμβιβασμός – μαμούθ με τις αμερικανικές αρχές, 678 εκατομμυρίων δολαρίων, για δωροδοκίες σε γιατρούς την περίοδο 2002 με 2011.

Πριν μερικές μέρες, η Επιτροπή Ανταγωνισμού στη Γαλλία επέβαλε πρόστιμο 385 εκατ. ευρώ στην φαρμακευτική, λόγω της νόθευσης του ανταγωνισμού στην υπόθεση του φαρμάκου Lucentis. Η ιστορία του Lucentis είναι ενδεικτική της κερδοσκοπίας στον χώρο του φαρμάκου. Το συγκεκριμένο φάρμακο δημιουργήθηκε από τη Novartis, μαζί με την εταιρεία Roche, για τη θεραπεία της «ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας» ασθένειας που επηρεάζει την όραση κυρίως ατόμων άνω των 50 και σύμφωνα με τη γαλλική εφημερίδα, επηρεάζει το 8% του πληθυσμού. Ωστόσο, ιατρικές έρευνες απέδειξαν ότι για τη θεραπεία της συγκεκριμένης ασθένειας μπορεί να χρησιμοποιηθεί, εξίσου αποτελεσματικά και το φάρμακο Avastin, που κοστίζει περίπου 40 φορές λιγότερο από το Lucentis. Μία ένεση με το Lucentis κοστίζει 1,1161 ευρώ, μία με Avastin 30-40 ευρώ. Οι δύο φαρμακευτικές ωστόσο, προσπαθούσαν να προωθήσουν καταχρηστικά το ακριβότερο φάρμακο, υποστηρίζοντας παραπλανητικά ότι δρα πιο αποτελεσματικά και πώς οι κίνδυνοι του Avastin είναι μεγαλύτεροι. Συνέπεια ήταν να ζημιωθούν τα ασφαλιστικά ταμεία της Γαλλία κατά 800 εκατ. ευρώ.

Για την ίδια υπόθεση έχει επιβληθεί πρόστιμο συνολικά 180 εκατ. στις Roche και Novartis από το 2014 στην Ιταλία, που τελικά επικυρώθηκε, τέσσερα χρόνια αργότερα, από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Παράλληλα, οι έρευνες στη γειτονική χώρα για παράνομες πρακτικές της φρμακευτικής συνεχίζονται. Πριν λίγες μέρες εκδόθηκε εντολή κατάσχεσης 2,3 εκατομμυρίων ευρώ για τη Novartis στο πλαίσιο έρευνας για απάτη. Οι αρχές ερευνούν την πώληση φαρμάκων σε νοσοκομεία σε φουσκωμένες τιμές στο πλαίσιο ενός προγράμματος με σκοπό να αντλήσουν χρήματα από την περιφερειακή κυβέρνηση,

Αξίζει να σημειωθεί ότι η υπόθεση της εισαγωγής και της τιμολόγησης του Lucentis στην Ελλάδα είναι βασικός παράγοντας στην έρευνα και τελικά δίωξη που έχει ασκηθεί στον Ανδρέα Λοβέρδο από την Εισαγγελία Διαφθοράς, με τον βουλευτή του ΚΙΝΑΛ να αρνείται όλες τις κατηγορίες.

Και η Ελλάδα κύριε; Εδώ ακολουθείται μία δύο επίπεδα στην υπόθεση. Το πρώτο είναι, τι γίνεται με την διεκδίκηση αποζημιώσεων. Εξάλλου, ένα σημείο της επιχειρηματολογίας της Νέας Δημοκρατίας στο σκάνδαλο Novartis είναι, παραδόξως, ότι υπάρχει σκάνδαλο, αλλά «αφορά μόνο δωροδοκίες γιατρών». Σχολιάζοντας την απόφαση στις ΗΠΑ, στα τέλη Ιουνίου, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Στέλιος Πέτσας, θύμισε τοποθετήσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη στο παρελθόν, σύμφωνα με τις οποίες «πατώντας σε ένα πραγματικό σκάνδαλο -δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι υπήρχε σκάνδαλο Novartis, όπως χρηματισμός γιατρών και του συστήματος υγείας- στήθηκε μια πολιτική σκευωρία» (ΔΕΘ, 8/9/2019).

Σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση, που ήρθε σε απάντηση σχετικής ερώτησης βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ στη Βουλή,, η κυβέρνηση έχει στείλει, στα τέλη Ιουνίου, σχετικό αίτημα προς το Νομικό Συμβούλιο του κράτους για να υποδείξει τις «ενδεικνυόμενες δικαστικές ή εξωδικαστικές ενέργειες για την αποκατάσταση της όποιας ζημίας ή ηθικής βλάβης έχει υποστεί το ελληνικό Δημόιο από ενέργειες της εταιρείας». Σε μια υπόθεση που έχει πολώσει και κινείται μονίμως σε δύο διαφορετικές πραγματικότητες, το πώς θα εξελιχθεί η υπόθεση των αποζημιώσεων, με τι ταχύτητα και με τι αποτέλεσμα αναμφίβολα θα κρίνει πολλά, όσον αφορά τις προθέσεις της κυβέρνησης να υπερασπιστεί τα δημόσια ταμεία και τα τουλάχιστον 3 δισ., σύμφωνα με το εισαγγελικό πόρισμα, που χάθηκαν. Ενδιαφέρον θα έχει, αν και όταν φτάσουμε εκεί, η τελική συμφωνία με την εταιρεία για τον συμβιβασμό. Υπάρχει εδώ το προηγούμενο του εξωδικαστικού συμβιβασμού του 2012 με τη Siemens, που υπογράφηκε από τον τότε υπουργό Οικονομικών, Γιάννη Στουρνάρα και που επικρίθηκε έντονα από την αντιπολίτευση, που τον χαρακτήριζε ως «λεόντειο».

Αλλά οι αποζημιώσεις είναι μόνο ένα από τα ζητήματα. Άλλωστε, όπως έχει αναφερθεί επανειλημμένα, η Ελλάδα θεωρείται παγκοσμίως ως «χώρα αναφοράς» στο φάρμακο, διαμορφώνοντας τις τιμές για 28 χώρες. Επομένως, η υπόθεση στη χώρα μας δεν έχει να κάνει μόνο με νόθευση ανταγωνισμού ή με χρηματιστηριακού τύπου παραβατικές πρακτικές. Παράλληλα, υπάρχει το ζήτημα της μείωσης της φαρμακευτικής δαπάνης, λόγω της δημοσιονομικής προσαρμογής που επέβαλαν τα μνημόνια. Αυτό σημαίνει ότι προκύπτουν ερωτήματα αν κάποιες εταιρείες βρήκαν τρόπο όχι μόνο να αποκομίζουν κέρδη, αλλά να έχουν και μικρότερη ζημία σε χέση με τις ανταγωνίστριές τους. Είναι και αυτό ένα από τα ερωτήματα στα οποία κλήθηκε να απαντήσει η εισαγγελική έρευνα, η οποία δεν βασίστηκε μόνο στις καταθέσεις των προστατευόμενων μαρτύρων, αλλά και στα αρχεία της εταιρείας.

Οι έρευνες όμως, εδώ και έναν πλέον χρόνο, έχουν στραφεί στην άποψη της «σκευωρίας», με αποκορύφωμα τη δίωξη της Εισαγγελέα Διαφθοράς, Ελένης Τουλουπάκη, για «κατάχρηση εξουσίας» κατά τη διερεύνηση της υπόθεσης, Η Εξεταστική Επιτροπή που στήθηκε από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας προχώρησε σε μια σειρά αμφιλεγόμενων, στην καλύτερη, επιλογών, με τη βοήθεια των βουλευτών του ΚΙΝΑΛ, αλλά και σε απόπειρες για αντιθεσμικές παρεμβάσεις, που βρήκαν τοίχο με απαντήσεις του Αρείου Πάγου ή της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής. Παράλληλα, η όλη διαδικασία ήταν ένας αυτοξευτελισμός της δικαστικής εξουσίας. Αλληλοκατηγορίες, ένα σπίτι που πλημμύρισε (της Ελένης Ράικου), αρχεία που βρίσκονταν ως δια μαγείας σε συρτάρια και διάφορα άλλα ευτράπελα. Στο τέλος, δύο εντελώς αντίθετα πορίσματα από τους δύο εισαγγελείς που εξέταζαν την ίδια υπόθεση, με το ένα από αυτά να στέλνει την Τουλουπάκη στο δικαστήριο και το άλλο να ρίχνει σοβαρές ευθύνες σε όσους στράφηκαν εναντίον της, αλλά να εξετάζεται.

Η στοχοποίηση της Τουλουπάκη διαρκεί πλέον χρόνια, τόσο στον δημόσιο λόγο, όσο και με σωρεία μηνύσεων από τα εμπλεκόμενα πολιτικά πρόσωπα. Είναι εύλογο το τι μήνυμα στέλνει όλη αυτή η λυσσαλέα επίθεση στον επόμενο δημόσιο λειτουργό που θα κληθεί να ελέγξει πολτικά πρόσωπα με εξουσία στα χέρια τους. Αλλά δεν έχει τελειώσει ακόμα. Πριν λίγες μέρες, αποκαλύφθηκε το σχέδιο της κυβέρνησης να δημιουργήσει έναν «υπερεισαγγελέα», ενοποιώντας τις εισαγγελείες Διαφθοράς και Οικονομικού Εγκλήματος, (δείτε εδώ το αναλυτικό ρεπορτάζ του TPP). Αυτό de facto οδηγεί στην απομάκρυνση της κ.Τουλουπάκη από τη θέση της και μάλιστα αντιμετωπίστηκε διθυραμβικά από μερίδα του φιλοκυβερνητικού Τύπου ως το «τέλος» της.

Προηγήθηκε μία ερώτηση, μία ημέρα πριν τις σχετικές διαρροές, από βουλευτές του ΚΙΝΑΛ να ρωτούν ωμά «πότε θα κινηθούν οι διαδικασίες για να καθαιρεθεί η Εισαγγελέας Διαφθοράς», με αφορμή την δίωξή της. Όπως προηγήθηκαν πολλές προσπάθειες να της αποσπάσουν τον φάκελο της υπόθεσης, που απετράπησαν από τις ψηφοφορίες εντός του δικαστικού σώματος, όπως προηγήθηκε η μυστηριώδης διάρρηξη στο σπίτι της, την οποία ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, του «Νόμου και της Τάξης», της «Ασφάλειας», Μιχάλης Χρυσοχοϊδης, επιχείρησε προκλητικά να υποβαθμίσει. Μάλιστα, όπως υπενθύμισε πρόσφατα η «Εφημερίδα των Συντακτών» κάτι ανάλογο είχε συμβεί και το 2013, τότε με την ίδρυση της Εισαγγελίας κατά της Διαφθοράς, με πρώτη επικεφαλής την εκλεκτή της κυβέρνησης Σαμαρά, Ελένη Ράικου, κίνηση που de facto αφαίρεσε την υπόθεση Siemens από τα χέρια των οικονομικών εισαγγελέων.

«Ο εξοβελισμός της Εισαγγελέως Διαφθοράς, με την ενοποίηση των Εισαγγελιών Διαφθοράς και Οικονομικού Εγκλήματος, στέλνει στην κοινωνία μας ένα ηχηρό μήνυμα ατιμωρησίας των σφετεριστών του δημόσιου χρήματος. Δεν γνωρίζουμε αν το σκάνδαλο Novartis υπήρξε το μεγαλύτερο σκάνδαλο στην χώρα μας, είμαστε όμως πεπεισμένοι ότι η συγκάλυψή του θα αποτελέσει το σκάνδαλο των σκανδάλων.» τονίζει σε ανοικτή της επιστολή προς την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, η «Ομάδα υποστήριξης Ε.Τουλουπάκη», μία διαδικτυακή ομάδα πολιτών που αριθμεί χιλιάδες μέλη, με το σχετικό διαδικτυακό ψήφισμα να ππλησιάζει τις 7.000 υπογραφές.

Ενώ λοιπόν η Novartis υποχρεώνεται τακτικά στην καταβολή αποζημιώσεων εκατομμυριών σε διάφορες χώρες, στην Ελλάδα της κυβέρνησης Μητσοτάκη φαίνεται πώς το πρώτο πρόσωπο που θα υποστεί ποινές για την υπόθεση θα είναι η εισαγγελέας που ανέλαβε να διερευνήσει το σκάνδαλο. Το μήνυμα όμως, που στελνεται έτσι εκκωφαντικά στους πολίτες, δεν έχει να κάνει μόνο με την ίδια. Έχει να κάνει με τη Δικαιοσύνη, τον έλεγχο των ισχυρών, την ίδια τη σωστή λειτουργία της Δημοκρατίας μας.