του Βαγγέλη Γεωργίου
«Paths of Glory», η ταινία που έξυσε εθνικές πληγές
Το αγανακτισμένο βλέμμα του συνταγματάρχη Νταξ (Κερκ Ντάγκλας) δεν έπρεπε να το δει το γαλλικό κοινό στους κινηματογράφους και πόσο μάλλον να ακούσει τα λόγια του όταν απευθύνθηκε στο γαλλικό στρατοδικείο: «Κύριοι δικαστές, υπάρχουν στιγμές που ντρέπομαι που είμαι μέλος του ανθρώπινου γένους και αυτή ακριβώς είναι μια τέτοια στιγμή». Το “Paths of Glory” είναι η ταινία του 1957 που «έστησε» κάπως καθυστερημένα στον τοίχο το γαλλικό στρατιωτικό κατεστημένο για την επαίσχυντη πράξη να συστήσει στρατοδικεία παρωδίες στον Α’ΠΠ και να εκτελέσει αθώους Γάλλους στρατιώτες.
Οι γαλλικές κυβερνήσεις όχι μόνο απαγόρευσαν την προβολή της «αντιγαλλικής» ταινίας αλλά απείλησαν να αποσυρθούν από το Φεστιβάλ Βερολίνου αν προβαλλόταν(1958). Ακόμα και αμερικανικές βάσεις στην Ευρώπη δεν δέχτηκαν να παίξουν την ταινία για τους φαντάρους για να μην «κακοκαρδίσουν» την συμμαχική Γαλλία.
«The Lovers», μπερδεύοντας το πορνό με το αίσθημα
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 στις ΗΠΑ, μόνο ο τζίρος από την πορνογραφία ανερχόταν στα 2 δις δολάρια. Η γενιά των συντηρητικών 45αρηδων που άρχισε να πνίγεται από τα γυμνά ερεθίσματα και την εμφάνισή του «Play Boy». Ο Ιησουίτης ιερέας Morton A. Hill σύστησε την οργάνωση «Ηθική στα ΜΜΕ» για να κυνηγήσει τους αμαρτωλούς και να βάλει τέλος στον εκμαυλισμό από τις πορνοεικόνες που έφταναν στα χέρια των εφήβων. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον προσπάθησε η ταινία «The Lovers» το 1958 να κάνει την εμφάνισή της και πραγματικά… δυσκολεύτηκε.
Η ταινία εμπεριείχε ερωτικές σκηνές της παντρεμένης ηρωϊδας με έναν νεαρό και γι’ αυτό και βρέθηκε στις αίθουσες των δικαστηρίων ως άσεμνη ακόμα και ως σκληρό πορνό. Ωστόσο «είναι δύσκολο» λέει ο Govinda «να φανταστεί κανείς ότι ένας διευθυντής κινηματογράφου στις ΗΠΑ κατηγορήθηκε για την προβολή αυτής της ταινίας η οποία κρίθηκε άσεμνη». Ήταν όμως από εκείνες τις στιγμές που κάθε πολιτισμένο νομικό σύστημα ζηλεύει καθώς ο δικαστής Potter Stewart που εκδίκασε την υπόθεση έβαλε τα γυαλιά στην σεμνότυφη κοινωνία. Ο Stewart αδυνατούσε να χαρακτηρίσει το «The Lovers» πορνοταινία χαράσσοντας για πάντα στα δικαστικά χρονικά την αθάνατη απάντηση «[Το σκληρό πορνό] το καταλαβαίνω [μόνο] όταν το δω»(I know it, when I see it) και αυτή η ταινία δεν ήταν τέτοια.
Στην πραγματικότητα, το «έγκλημα» της ταινίας ήταν η εξάντληση της υπομονής της ηρωϊδας να ανεχτεί ένα ανιαρό σύζυγο επιλέγοντας έναν μικρότερό της θυμίζοντας, όπως ο λέει ο Govinda, όχι μόνο την Φλωμπεριανή Madame Bovary αλλά και θίγοντας την «ανία του καθημερινού έγγαμου βίου και την ανάγκη για προσωπική ελευθερία και έρωτα. Πρόκειται για φυγή. Είναι μια πολύ πρωτοποριακή ταινία» θεωρεί ο Manick Govinda.
«Last Tango in Paris», o αποτρόπαιος βιασμός
Το «Last Tango in Paris»(1972) ήταν η πρώτη ταινία του είδους «L'amour fou» (τρελή αγάπη) που είδε ο Govinda. Δεν ήταν το παθιασμένο και άδοξο δέσιμο των δύο πρωταγωνιστών αλλά η άγρια σκηνή του βιασμού της ηρωϊδας (Μαρία Σνάιντερ) από τον ώριμο εραστή της(Μάρλον Μπράντο) που κατέστησαν την ταινία απαγορευτική για προβολή σε Ιταλία, Χιλή, Αργεντινή, Σιγκαπούρη, και Νότια Κορέα. Και ύστερα από τόσες δεκαετίες, λέει ο Govinda, είναι ανησυχητικό να σκεφτεί κανείς ότι ο Μάρλον Μπράντο ήταν 48 ετών και η Μαρία Σνάιντερ μόλις 19.
«Διαβάζοντας σήμερα την σκηνή του βιασμού μέσα από τον φακό των πληροφοριών, τις οποίες έχουμε εκ των υστέρων, είναι φανερό ότι η Schneider παγιδεύτηκε και δεν είχε ιδέα ότι ήταν μέρος της ερμηνείας». Και αναρωτιέται ο Govinda πως άραγε «αυτή η πράξη δείχνει πραγματικά άβολη ύστερα από την ακραία σκηνή προσομοίωσης του βιασμού στο “Μη Αναστρέψιμος(2002)”»; «Φαίνεται λοιπόν», διαπιστώνει ο αντιπρόεδρος της Artists Information Company, «ότι βιαζόμαστε να καταδικάσουμε τις ταινίες του παρελθόντος μέσα από τον φακό της κουλτούρας των σύγχρονων τραυμάτων».
«Battle of Algiers», προστατεύοντας την εθνική τιμή
Η προσπάθειά της 4ης Γαλλικής Δημοκρατίας να διατηρήσει την δεκαετία του 1950, την πλησιέστερη αποικία της Αλγερία υπό τον έλεγχό της, κόστισε την ζωή σε 1,5 εκατομμύρια Αλγερινούς, θύματα μαχών, πρωτότυπων βασανιστηρίων και άγριων συνθηκών (όπως ξεσπίτωμα). Στην μεγάλη μάχη του Αλγερίου ο διαβόητος Ταξίαρχος Jacques Massu εφήρμοσε απίστευτες ανακριτικές μεθόδους και βασανιστήρια συλλαμβάνοντας πάνω από 24.000 Μουσουλμάνους και εξαφανίζοντας 3.000 από προσώπου γης. Πολλούς δύσμοιρους τους πήγαιναν βόλτα με τα ελικόπτερα και τους πετούσαν στην θάλασσα για να τους σκοτώσουν αφού τους τσιμέντνωναν τα πόδια για να βυθιστούν.
Τα περιστατικά αυτά αποτυπώθηκαν στο κινηματογραφικό αριστούργημα η «Μάχη του Αλγερίου» (1966) με μουσική επένδυση Ennio Moricone, μία από τις πιο συναρπαστικές αντιαποικιακές ταινίες που έχει δει ποτέ ο Manick Govinda. «Χωρίς αμφιβολία», θεωρεί ο ίδιος ότι «είναι μια ταινία που έχει επηρεάσει τους αντι-αποικιακούς αγώνες σε όλο τον κόσμο, από την Ιρλανδία μέχρι την Λατινική Αμερική και γι 'αυτό θεωρήθηκε επικίνδυνη ταινία από τις δυτικές αυτοκρατορίες. Ωστόσο είναι ακόμα μια οδυνηρή και σημαντική ταινία».
«Μάτια ερμητικά κλειστά», ψαλιδίζοντας ένα «σαγηνευτικό πορνό»
Ωστόσο, για τον Manick Govinda επρόκειτο για ένα οπτικά σαγηνευτικό πορνό για κατανάλωση, θέτοντας ερωτήματα σχετικά με την συναισθηματική κενότητα του εμπορευματοποιημένου σεξ. Ο Manick Govinda έχει να δει την ταινία πολλά χρόνια αλλά στον κόσμο της εύκολης πρόσβασης στο πορνό, όπως λέει, μέσω του διαδικτύου νομίζει ότι θα άξιζε να την ξαναδεί. Αναρωτιέται ο ίδιος, πόσο απαθές (emotionless) ήταν το σεξ στην ταινία σε σχέση με το κορεσμένο, άμεσα διαθέσιμο πορνό που έχουμε στα smart phones και στους φορητούς υπολογιστές μας;
Πάντως ανεξαρτήτως σεξουαλικών απωθημένων, ακόρεστων φαντασιώσεων ή decadence καταστάσεων στο ερώτημα αν πράγματι διέθετε στοιχεία πορνό η ταινία ίσως ταιριάζει η απάντηση του δικαστή Potter Stewart που αναφέραμε παραπάνω.