«Ένα απόγευμα στα τέλη Δεκεμβρίου, βρισκόμουν έξω από ένα φούρνο στη Χαλφάγια περιμένοντας να αγοράσω ψωμί. Περίμενα ήδη τρεις ώρες, καθώς αυτός ήταν ο μόνος φούρνος στην πόλη που παρέμενε ανοικτός. Υπήρχε μία τεράστια ουρά 300 περίπου ανθρώπων που περίμεναν να αγοράσουν ψωμί. Ξαφνικά ένα αεροπλάνο πέταξε από πάνω μας και μας χτύπησε με δύο πυραύλους.»
«Εκείνη τη μέρα, τρία ελικόπτερα έριξαν στο χωριό βαρέλια γεμάτα με ΤΝΤ, μεταλλικά βαρέλια στο μέγεθος μεγάλων κάδων σκουπιδιών με ένα μικρό άνοιγμα στην άκρη και με μεγάλα κομμάτια μετάλλου και εκρηκτικά μέσα. Υπάρχουν δύο ειδών, ένα των 100 κιλών και άλλο των 500 κιλών.»
«Τώρα πλέον η ζωή των Σύρων δεν είναι τίποτα άλλο παρά ιστορίες»
Αποσπάσματα από μαρτυρίες ασθενών και συγγενών τους, που νοσηλεύονται στα νοσοκομεία των MSF
Με αφορμή την συμπλήρωση δύο χρόνων από την έναρξη των εξαιρετικά βίαιων συγκρούσεων στη Συρία, που έχουν αφήσει πίσω τους τουλάχιστον 70.000 νεκρούς , το ελληνικό τμήμα Γιατρών Χωρίς Σύνορα (MSF) πραγματοποίησε Συνέντευξη Τύπου, στα πλαίσια της οποίας παρουσιάστηκε η επίσημη έκθεση των MSF: «Συρία, δυο χρόνια μετά. Η αποτυχία της διεθνούς βοήθειας μέχρι σήμερα». Η έκθεση συνιστά παράλληλα μια καταγγελία, αλλά και μια έκκληση.
«Τεράστια η ανθρωπιστική κρίση στη Συρία»
Από τις πρώτες εκείνες διαμαρτυρίες στη Συρία το Μάρτιο του 2011, οι βίαιες συγκρούσεις ανάμεσα στον εθνικό στρατό και τις ομάδες της αντιπολίτευσης συνεχίζονται έως σήμερα με τους πολίτες να πληρώνουν βαρύ το τίμημα τους. Πριν τις συγκρούσεις η Συρία διέθετε ένα λειτουργικό σύστημα υγείας. Από τη στιγμή όμως που άρχισαν οι πρώτοι διαδηλωτές να ζητούν περίθαλψη στα νοσοκομεία, οι μονάδες υγείας στοχοποιήθηκαν, στο πλαίσιο της επιχείρησης καταστολής. «Η ανθρωπιστική βοήθεια γίνεται στόχος, νοσοκομεία καταστρέφονται και ιατρικό προσωπικό συλλαμβάνεται», εξηγεί η Δρ. Μαρί-Πιερ Αλιέ, πρόεδρος του γαλλικού τμήματος των MSF. Οι γιατροί που περιέθαλπαν τραυματίες κινδύνευαν να χαρακτηριστούν «εχθροί του καθεστώτος», να συλληφθούν, να φυλακιστούν ακόμη και να θανατωθούν. Για τους ίδιους λόγους οι τραυματίες άρχισαν να αποφεύγουν τα δημόσια νοσοκομεία και απευθύνονταν σε παράνομα αυτοσχέδια νοσοκομεία που λειτουργούσαν σε σπίτια, αγροκτήματα ακόμη και σπηλιές.
Οι MSF άρχισαν να δραστηριοποιούνται δωρίζοντας φάρμακα και ιατρικές προμήθειες σε γιατρούς που περιέθαλπταν μυστικά τραυματίες. Τον Ιούνιο του 2012 άνοιξαν το πρώτο τους χειρουργικό νοσοκομείο και το Σεπτέμβριο άλλα δύο στα βόρεια της χώρας, σε περιοχές που ελέγχονται από την αντιπολίτευση καθώς οι αρχές της χώρας αρνούνται να τους δώσουν άδεια, παρά τις επίμονες εκκλήσεις τους.
Η καταστολή των ειρηνικών διαδηλώσεων ανάγκασε την αντιπολίτευση το 2012 να αναλάβει ένοπλη δράση. Οι συγκρούσεις έγιναν πιο βίαιες, η παροχή ιατρικής βοήθειας μετατράπηκε σε πράξη αντίστασης και οι ιατρικές δομές έγιναν στρατιωτικοί στόχοι. Σύμφωνα με τις συριακές αρχές, το 57% των δημόσιων νοσοκομείων έχει καταστραφεί και το 36% δεν είναι πια λειτουργικό.
Καθώς οι βομβαρδισμοί συνεχίζονται υπάρχει ξεκάθαρη ανάγκη για χειρουργική φροντίδα και περίθαλψη των τραυματιών, που όμως είναι πολύ δύσκολη. Η παραγωγή και η διανομή των φαρμάκων στο Χαλέπι έχει σταματήσει και τα αποθέματα έχουν εξαντληθεί. Το δίκτυο ηλεκτροδότησης έχει καταστραφεί. Τα νοσοκομεία λειτουργούν με γεννήτριες αλλά είναι δύσκολο να βρεθούν καύσιμα για να λειτουργήσουν. Επίσης δεν υπάρχουν ασθενοφόρα ούτε τράπεζα αίματος. «Είδα μια πτέρυγα για επείγοντα που δεν διέθετε εργαλεία αποστείρωσης. Έπρεπε να συρράψουν τραύματα με υλικά που είχαν ήδη χρησιμοποιηθεί», λέει η γιατρός των MSF Natalie Roberts που επέστρεψε πρόσφατα από το Χαλέπι. Η έντονη βία δυσχεραίνει πολύ την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Στη Χομς, το Χαλέπι και τις περιοχές γύρω από τη Δαμασκό η διαρκής παρουσία ελεύθερων σκοπευτών αποθαρρύνει τους ασθενείς από το να αναζητήσουν ιατρική φροντίδα από φόβο μη βρεθούν σε διασταυρούμενα πυρά.
Το κόστος ζωής έχει αυξηθεί σημαντικά και οι βομβαρδισμοί έχουν διακόψει την παροχή νερού και ρεύματος στα βόρεια της χώρας. Η τιμή των καυσίμων και των τροφίμων έχει αυξηθεί σημαντικά και οι κάτοικοι περνούν ένα δύσκολο χειμώνα. Σύμφωνα με το Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR) 2,5 εκατομμύρια Σύριοι έχουν εκτοπιστεί μέσα στη χώρα τα τελευταία δύο χρόνια και ζουν σε άσχημες συνθήκες, ενώ 1 εκατομμύριο έχουν γίνει πρόσφυγες, ή είναι στη διαδικασία, κυρίως προς το Ιράκ, την Ιορδανία, το Λίβανο και την Τουρκία.
Η βοήθεια που φτάνει στη Συρία δεν επαρκεί. Η κυβέρνηση θέτει περιορισμούς στην ανθρωπιστική βοήθεια και οι ανθρωπιστικές οργανώσεις δυσκολεύονται πολύ να φτάσουν στην πρώτη γραμμή της μάχης. Στις ελεγχόμενες από την κυβέρνηση περιοχές στη Συρία, η βοήθεια παρέχεται από τη Συριακή Αραβική Ερυθρά Ημισέληνο (SARC) και άλλες τοπικές οργανώσεις που είναι εξουσιοδοτημένες από την κυβέρνηση για τη διανομή βοήθειας. Οι αντιπροσωπίες των Ηνωμένων Εθνών και οι διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις που έχουν την εξουσιοδότηση της κυβέρνησης αναγκάζονται να συνεργάζονται με τοπικές οργανώσεις των οποίων η δυνατότητα παρέμβασης περιορίζεται σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές. Η κυβέρνηση δεν επιτρέπει σε άλλες διεθνείς ΜΚΟ να εργαστούν στις περιοχές που ελέγχει, ενώ έχει απορρίψει επανειλημμένως σχετικά αιτήματα των MSF. Στα βόρεια της χώρας, η ανασφάλεια που προκαλείται από τις μάχες και τους βομβαρδισμούς σε συνδυασμό με τους πολιτικούς και διπλωματικούς περιορισμούς που επιβάλλονται, περιορίζει σοβαρά το μέγεθος της βοήθειας.
Οι MSF έχουν ανοίξει τρία νοσοκομεία στις περιοχές που ελέγχονται από την αντιπολίτευση στα βόρεια της χώρας. Αρχικά παρείχαν επείγουσα χειρουργική φροντίδα αλλά οι δραστηριότητές τους διευρύνθηκαν παρέχοντας πρωτοβάθμια φροντίδα, μαιευτική, εμβολιασμούς, διανομή βασικών ειδών διατροφής κα. Από τον Ιούνιο του 2012 μέχρι το Φεβρουάριο του 2013, οι ομάδες των MSF έχουν πραγματοποιήσει περισσότερα από 1.500 χειρουργεία και περισσότερες από 20.800 εξετάσεις στα εξωτερικά ιατρεία στη Συρία. Στην Τουρκία, το Λίβανο, το Ιράκ και την Ιορδανία όπου περιθάλπουν Σύρους πρόσφυγες έχουν πραγματοποιήσει 69.000 ιατρικές συνεδρίες.
Σύμφωνα με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, η παράλυση της διπλωματίας που έχει παρεμποδίσει την πολιτική επίλυση της σύγκρουσης δεν μπορεί να δικαιολογήσει σε καμία περίπτωση την αποτυχία του συστήματος παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας. Οι ΜSF ζητούν από τις αντιμαχόμενες πλευρές να καταλήξουν σε μια συμφωνία, ώστε να φτάσει η ανθρωπιστική βοήθεια σε όλη τη χώρα μέσω γειτονικών χωρών ή στα μέτωπα των συγκρούσεων. Καλούν τις αντιμαχόμενες πλευρές να σεβαστούν τις ιατρικές εγκαταστάσεις που υπάρχουν στη χώρα, και προτρέπουν τα Ηνωμένα Έθνη να υποστηρίξουν τις διασυνοριακές προσπάθειες παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας. Επιπλέον, τονίζουν πως η παροχή αμερόληπτης βοήθειας σε περιοχές που ελέγχονται από την αντιπολίτευση και σε παραγκωνισμένες ζώνες δεν θα πρέπει πλέον να υπόκειται στην έγκριση της συριακής κυβέρνησης.
«Οι αρχές της Δαμασκού κρατούν το κλειδί της εξόδου από αυτό το αδιέξοδο και της άρσης όλων των εμποδίων στην παροχή ανεξάρτητης βοήθειας σε όλη τη χώρα», περιγράφει ο Bίλεμ Ντε Γιονγκ, Γενικός Διευθυντής του ελληνικού τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, «καλούμε όλες τις αντιμαχόμενες πλευρές, στο όνομα μιας πολιτικής επίλυσης, να φτάσουν σε μια βασική συμφωνία για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας ώστε να διευκολύνουν την παροχή της με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο».
Ο προϋπολογισμός του 2013 της οργάνωσης για τα προγράμματα μέσα και γύρω από τη Συρία ανέρχεται στα 19,1 εκατομμύρια €, χρήματα που θα προέλθουν αποκλειστικά από δωρεές ιδιωτών, καθώς σε περιπτώσεις συγκρούσεων οι MSF δεν αποδέχονται δωρεές από κυβερνήσεις ή κρατικούς οργανισμούς. Επιπλέον, η βοήθεια στους Σύρους προέρχεται από τη Συριακή διασπορά, από χώρες που «πρόσκεινται» στην αντιπολίτευση (Σαουδική Αραβία, Γαλλία, Τουρκία, Κατάρ) και πολιτικά και θρησκευτικά δίκτυα αλληλεγγύης.
Σύροι πρόσφυγες συλλαμβάνονται και κρατούνται στη Βόρεια Ελλάδα
Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Δημοσίας Τάξης, που αφορούν επί της ουσίας τις καταγεγραμμένες συλλήψεις, 7.500 Σύροι πρόσφυγες έφτασαν το 2012 στην Ελλάδα. Όπως είναι ευρέως γνωστό, δεν υπάρχει κανένας μηχανισμός υποδοχής προσφύγων, ακόμη και όταν πρόκειται για γυναίκες ή παιδιά, ενώ η πρόσβαση στις διαδικασίες παροχής ασύλου είναι κάτι παραπάνω από περιορισμένη. Αυτό που περιμένει λοιπόν τους πρόσφυγες της Συρίας στην Ελλάδα, είναι τα κέντρα κράτησης, όπου παραμένουν έγκλειστοι συχνά ακόμη και για περισσότερους από 6 μήνες. Χαρακτηριστικές είναι οι μαρτυρίες που θέλουν πρόσφυγες να αναζητούν τρόπους για να εγκαταλείψουν την Ελλάδα και να επιστρέψουν πίσω, οπότε και συνήθως συλλαμβάνονται εκ νέου.
Στην Ελλάδα οι MSF περιθάλπουν ολοένα και περισσότερους Σύρους, τόσο κατά την άφιξή τους στα σύνορα ( Έβρο, νησιά Αιγαίου) όσο και σε χώρους κράτησης μεταναστών (Έβρο, Κομοτηνή). Γυναίκες, παιδιά και άλλα ευάλωτα πρόσωπα που έχουν υποστεί φυσική ή ψυχολογική βία λόγω των συγκρούσεων στη Συρία, είναι μεταξύ όσων λαμβάνουν ιατρική βοήθεια από τις ομάδες των MSF.
ΤΟ REPORT ΤΩΝ ΓΙΑΤΡΩΝ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ
ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΣΘΕΝΩΝ