Συρματοπλέγματα στο «τμήμα εισαγωγών» στη Λέρο

του Θεόδωρου Μεγαλοοικονόμου

Και παρόλο που το όλο εγχείρημα δεν κατάφερε να ολοκληρωθεί, καθώς η ΕΕ δεν ανανέωσε την χρηματοδότηση των προγραμμάτων, ενώ η ντόπια πολιτική εξουσία τα άφησε να καταρρεύσουν αποποιούμενη την όποια ευθύνη για την συνέχεια και την ολοκλήρωσή τους, ωστόσο, ο σπόρος μιας «άλλης» ψυχιατρικής, στη βάση του προτάγματος «η Ελευθερία είναι Θεραπευτική» (μια ελευθερία που θα πρέπει να στηρίζεται υλικά, θεσμικά και σχεσιακά) είχε ριζώσει. Αυτό εκφράστηκε, από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, μεταξύ άλλων και από την ίδρυση και λειτουργία (από τον Γιάννη Λουκά) του «τμήματος εισαγωγών» (ή, άλλως, «τμήματος οξέων»). Σημειωτέον ότι η ίδια θεραπευτική ομάδα είχε πάρει την πρωτοβουλία για την ίδρυση και λειτουργία μιας δημόσιας Κινητής Μονάδας (μια από τις λίγες δημόσιες καθώς οι πιο πολλές έχουν δοθεί σε ΜΚΟ) για τα Δωδεκάνησα, που λειτούργησε με θαυμαστό τρόπο, μέχρι που η Διοίκηση του ΚΘ Λέρου σταμάτησε, χωρίς καμιά εξήγηση, την χρηματοδότησή της.

Το «τμήμα εισαγωγών» είχε στεγαστεί σε μια από τις λεγόμενες «βίλλες» (κατοικίες των Ιταλών αξιωματικών επί ιταλικής κατοχής), που χρησιμοποιήθηκαν είτε ως γραφεία της νοσηλευτικής υπηρεσίας ή άλλου προσωπικού του ΚΘΛ, είτε ως ενδονοσοκομειακοί ξενώνες/κατοικίες ασθενών. Η «βίλλα» στην οποία εγκαταστάθηκε το «τμήμα εισαγωγών» ήταν πιο παλιά ξενώνας ασθενών και βρισκόταν πολύ κοντά στην έξοδο από το χώρο των Λεπίδων, μέσα στον οποίο είναι τα όποια κτίρια και δομές έχουν απομείνει του ΚΘΛ, όπως και όλα όσα έχουν απομείνει άδεια και υπό κατάρρευση. Η μονάδα πήρε το όνομα «Φορτούνα» («Τύχη», ή «καλοτυχία»). Λειτουργούσε με «ανοιχτές πόρτες και χωρίς μηχανικές καθηλώσεις», με την θεραπευτική σχέση να συγκροτείται μέσα από διάλογο, επικοινωνία, διαπραγμάτευση, συνοδεία.

Καθώς, όμως, το ΚΘ Λέρου οδηγείτο, όλα αυτά τα χρόνια, σ΄ έναν ήδη από μακρού προβλεπόμενο «μαρασμό», με άνωθεν υψωμένα τείχη απέναντι στο όποιο ουσιαστικά μεταρρυθμιστικό πλάνο, με προϊούσα την υποχρηματοδότηση και την υποστελέχωση, η «Φορτούνα», ο τρόπος λειτουργίας της και η θεραπευτική της ομάδα φαινόταν όλο και πιο πολύ σαν εμπόδιο στα πλάνα συρρίκνωσης, περιστολής δαπανών και υιοθέτησης απίστευτα αντιδραστικών προσεγγίσεων ασφυκτικού εγκλεισμού και καταστολής των νοσηλευομένων. Οι όποιοι Διοικητές πέρασαν από εκεί επί Νέας Δημοκρατίας, από το 2019 και μετά, πέρα από την απερίγραπτη ασχετοσύνη τους για το αντικείμενο που τους είχε ανατεθεί (όπως, άλλωστε, ισχύει για όλους τους διορισμένους Διοικητές στο ΕΣΥ), σαν στόχο είχαν την ιδιωτικοποίηση λειτουργιών του νοσοκομείου (πιο πρόσφατα των μαγειρείων) και, εδώ και καιρό, την μεταφορά της «μονάδας εισαγωγών» στο τμήμα του νοσοκομείου που είναι στο Λακκί (εκεί που, από παλιά, ήταν έγκλειστες οι γυναίκες ασθενείς). Μετά την αποχώρηση του Γ. Λουκά (που αν και τα τελευταία χρόνια ήταν σε σύνταξη, ωστόσο, συνέχιζε να εργάζεται στη «Φορτούνα») μετέφεραν, πριν μερικούς μήνες, το «τμήμα εισαγωγών» στο Λακκί. Σ’ ένα προκάτ κτίριο (που πριν ήταν ξενώνας), με όχι μόνο «κλειστή πόρτα», αλλά και περίκλειστο με συρματόπλεγμα, κάτι που δεν έχουμε δει ούτε στο Δαφνί, ούτε στο Δρομοκαϊτειο, ακόμα στις «παλιές» τους εποχές.

Το πρόβλημα, για κάποιους/ες από μας, ήταν η «κλειστή πόρτα», δεν είχαμε δει και συρματόπλεγμα λίγα μέτρα πιο πέρα από την κλειδωμένη πόρτα. Το συρματόπλεγμα, που υπήρχε παλιά μπροστά από το 11ο περίπτερο, το είχε γκρεμίσει η θεραπευτική ομάδα το 1990. Και ξαναμπήκε όταν ο χώρος εκεί χρησιμοποιήθηκε, από το 2016, για τον εγκλεισμό των προσφύγων (τώρα αυτό, το ένα συρματόπλεγμα, έχει «αντικατασταθεί» από τα πολλαπλά συρματοπλέγματα, από τα σιδερένια τείχη και τις άπειρες τηλεκάμερες του κλειστού «στρατοπέδου συγκέντρωσης» για τους πρόσφυγες στη Λέρο). Λίγα μέτρα, από το καγκελόφρακτο, πλέον, «τμήμα εισαγωγών», είναι οι δυο εναπομείναντες ξενώνες στο Λακκί, με τους ενοίκους τους να έχουν ως μόνιμη θέα, πλέον, απέναντί τους, το συρματόπλεγμα, προς το παρόν έξω από αυτό, αλλά… πολύ κοντά. Και για να ολοκληρωθεί η εικόνα της κατάστασης που κατέλειπε ο Θ. Πλεύρης και η Ζ. Ράπτη (και παρέλαβε ο Χρυσοχοϊδης και το επιτελικό του γραφείο), στο ΚΘ Λέρου υπάρχει μια μόνο ειδικευμένη ψυχίατρος για το «τμήμα εισαγωγών» και για όλο το ψυχιατρείο.
Θυμάμαι μια επίσκεψή μου, τον περασμένο Νοέμβρη στο χώρο των Λεπίδων. Κάποια στιγμή που περνούσα έξω από τη «Φορτούνα. Η πόρτα ήταν, όπως πάντα, ανοιχτή και ένας ασθενής βγήκε και άρχισε να βαδίζει προς την έξοδο από τον χώρο των Λεπίδων. Αμέσως έτρεξαν μια νοσηλεύτρια και ένας νοσηλευτής και άρχισαν να μιλάνε μαζί του. Δεν τον άγγιξαν καθόλου, μόνο μιλούσαν. Σε λίγα λεπτά γύρισε μαζί τους πίσω. Ένας «άλλος κόσμος» της ψυχιατρικής, που έχει έμπρακτα αποδείξει πως είναι δυνατός… ανθρώπινος, θεραπευτικός. Και υπάρχει πολύ από το μόνιμο προσωπικό στο ΚΘ Λέρου που έχει μάθει να δουλεύει έτσι και που του λείπει πολύ η συνθήκη, η δυνατότητα να ασκεί τον πραγματικά θεραπευτικό του ρόλο που έχει μάθει εδώ και χρόνια.

Η τρέχουσα πολιτική, για όλους τους, όλο και πιο πολλούς, «απόβλητους» αυτής της κοινωνικής οργάνωσης και των πολιτικών που ασκεί η κυρίαρχη εξουσία, είναι τα συρματοπλέγματα στις ποικίλες μορφές τους, εν προκειμένω με την κυριολεκτική, υλική τους μορφή. Εκτός από τα συρματοπλέγματα, ο χώρος του πρώην ψυχιατρείου στα Λέπιδα είναι κυριολεκτικά στρατοκρατούμενος. Ο χώρος που ήταν του ψυχιατρείου, αλλά ανήκε πάντα στο Υπουργείο Εθνικής Αμυνας – εκεί που, από το 1985, ήταν το περίπτερο 16, των «γυμνών ασθενών», το ίδιο κτίριο όπου, χρόνια πριν (1967-71), ήταν έγκλειστοι οι πολιτικοί εξόριστοι της χούντας και, παραδίπλα, οι «Βασιλικαί Τεχνικαί Σχολαί», της μεγαλύτερης Παιδούπολης (ανταρτόπαιδων «προς εθνικήν αναμόρφωσιν») της Φρει(δερί)κης – αυτός ο χώρος, που τώρα έχει αδειάσει (άραγε για πόσο;) που, όμως, ήταν ελεύθερος να τον περιηγηθεί κανείς, τώρα, εδώ και καιρό, είναι απαγορευμένος. Όλα, τα μεγάλης ιστορικής αξίας κτίρια, που θα μπορούσαν να κατάλληλα να αξιοποιηθούν, έχουν αφεθεί να καταρρεύσουν. Γεμάτος ο δρόμος με ταμπέλες «Verboten». Είναι δίπλα η ναυτική βάση ΥΝΤΕΛ, αλλά αυτή υπήρχε πάντα – και όταν λειτουργούσε το περίπτερο 16 και υπήρχε εκεί γύρω μεγάλη κίνηση ασθενών και προσωπικού, λειτουργών ψυχικής υγείας κλπ. Μέχρι και μια καγκελόπορτα έχει μπει, σ΄ ένα σημείο πριν το περίπτερο 16, που φράζει το δρόμο. Οταν περπατάς προς τα εκεί έρχεται φρουρός και σε διώχνει.

Ας μη ξεχνάμε και την απόπειρα, πριν δυο χρόνια, να ξαναρχίσουν την μεταφορά ασθενών στη Λέρο από όλη την Ελλάδα. Μια απόπειρα στην οποία μπήκε φραγμός, αλλά πάντα επικρεμάμενη, για να υλοποιηθεί αν και όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες.

Με δεδομένη την τωρινή ηγεσία του Υπουργείου Υγείας και το ποιόν της ομάδας που έχει αναλάβει τον τομέα της ψυχικής υγείας, ας ετοιμαστούμε και (κατάλληλα προετοιμαστούμε) για τα χειρότερα.