Ρεπορτάζ της Ηλιάνας Ζερβού

Ο Παναγιώτης Αντωνίου, δικηγόρος και δημοτικός σύμβουλος, παρουσίασε, αρχικά, ένα σύντομο χρονικό των τελευταίων επιθέσεων που έχει δεχτεί η κοινότητα των προσφυγικών. Το πρώτο ήταν στις 22 Νοεμβρίου του 2022 όταν ομάδες καταστολής εισέβαλαν στο 7ο μπλοκ των προσφυγικών και απήγαγαν τον Κώστα Δημαλέξη, ο οποίος αθωώθηκε πανηγυρικά στο δικαστήριο, ενω στη συνέχεια επιτέθηκαν οργανωμένα στο 6ο μπλοκ άνοιξαν με την βία σπίτια και συνέλαβαν 79 άτομα, εκ των οποίων και 2 ανήλικα παιδιά, στήνοντας εναντίον τους αβάσιμη δικογραφία. Οι 79 εξακολουθούν να διώκονται. 

«Ακολούθησαν προσαγωγές μελών της κοινότητας σε μέρες ορόσημα, όπως η 17η Νοέμβρη και η 6η Δεκέμβρη, με ξεκάθαρο στόχο την μη συμμετοχή τους στις κινητοποιήσεις» ενημερώνει ο δικηγόρος. Τέλος, στις 18 Ιουνίου, χωρίς να έχει προηγηθεί τίποτα, προσήχθησαν δύο μέλη που απλώς πήγαιναν να βγάλουν αντικλείδια για τη Δομή Φιλοξενίας συγγενών ασθενών και ασθενών Αγίου Σάββα εκτός και άλλα δύο σχεδόν ταυτόχρονα εντός γειτονιάς. Στις 20 πραγματοποιήθηκε νέα οργανωμένη επιχείρηση με 3 τζιπ της ΟΠΚΕ, όπου συνελήφθησαν άλλα 2 μέλη της κοινότητας, ενώ έγινε ρίψη δακρυγόνων και κρότου λάμψης, αλλά και επίθεση με γκλοπ σε σημείο που υπήρχαν και ανήλικα παιδιά. 

Βία «για την ικανοποίηση ενός ψεύτικου αισθήματος ασφάλειας»

Στις 21 είχε προγραμματιστεί συγκέντρωση αλληλεγγύης επί της οδού Αλεξάνδρας. Οι αστυνομικές δυνάμεις συνέλαβαν, επί της οδού Δημητσάνας, με τη βία τον 15χρονο κάτοικο των προσφυγικών που πήγαινε στο ψιλικατζίδικο, ενώ τον απειλούσαν διαρκώς με βιασμό και απέλαση από τη χώρα τόσο του ίδιου όσο και της μητέρας και του αδερφού του, απαγορεύοντας του επί 6 ώρες οποιαδήποτε επικοινωνία με την μητέρα και τον δικηγόρο του. Επίσης, του επέβαλαν ψυχικά και σωματικά βασανιστήρια, ενώ έψαχναν διαρκώς το κινητό του. Να σημειωθεί, στο σημείο αυτό, ότι η μητέρα του 15χρονου ανήκει στους 79 διωκόμενους. «Η ικανοποίηση ενός ψεύτικου αισθήματος ασφάλειας, την στιγμή που διαλύονται βασικοί τομείς της καθημερινότητας μας, είναι ένας από τους λόγους αυτής της καταστολής» εκτιμά ο δικηγόρος Παναγιώτης Αντωνίου. 

Τώρα ο 15χρονος που βασανίστηκε από τις αστυνομικές δυνάμεις είναι ελεύθερος χωρίς περιοριστικούς όρους και η δίκη του έχει οριστεί για το 2026. 

Γνωρίζοντας τα Προσφυγικά

Ας το πάρουμε όμως από την αρχή. Τα προσφυγικά αποτελούν μία ιστορική γειτονιά στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας που χτίστηκε μεταξύ του 1933-36 για να στεγάσει, κυρίως, προσφυγικές οικογένειες από την Μικρά Ασία, οι οποίες μέχρι τότε ζούσαν σε αυτοσχέδια καταλύματα στην περιοχή, κάτω από αντίξοες συνθήκες. Πρόκειται, συγκεκριμένα, για 8 κτιριακά συγκροτήματα, με 228 διαμερίσματα των 52 τ.μ. σε μία έκταση των 14.500 τ.μ. που χτίστηκαν, σύμφωνα με την αρχιτεκτονική Bauhaus. Οι τοίχοι τους φέρουν ιστορικά σημάδια από ρίπες, ήδη από την εποχή των Δεκεμβριανών, όταν οι πολυκατοικίες αποτέλεσαν στόχο αντιμαχόμενων ομάδων. Τα προσφυγικά αποτέλεσαν από τότε έναν χώρο αντίστασης και ιδεολογικού ζυμώματος στις αξίες της ελευθερίας και της συλλογικής δράσης. 

Στις αρχές του 2000 έγινε μία προσπάθεια καθολικής απομάκρυνσης των κατοίκων υπό την αναγκαστική απαλλοτρίωση των διαμερισμάτων. Πράγματι, μεγάλο κομμάτι των τότε ιδιοκτητών δεν κατάφερε να αντισταθεί στην κρατική τρομοκρατία, αλλά οι 51 που έμειναν, αγωνίστηκαν μαζί με τους/τις κατοίκους των Αμπελοκήπων και την φοιτητιώσα νεολαία της αρχιτεκτονικής σχολής του ΕΜΠ, καταφευγοντας στο ΣΤΕ (Συμβούλιο Της Επικρατείας) προκειμένου να ανακηρυχθούν τα προσφυγικά ως κτίρια διατηρητέα και ιστορικά νεότερα μνημεία, κάτι που πέτυχαν.Τα κτίρια τότε επανακαλήφθηκαν και το 2010, μετά από δύο χρόνια πολιτικών ζυμώσεων, δημιουργήθηκαν η ΣΥ.ΚΑ.ΠΡΟ. (Συνέλευση Κατειλημμένων Προσφυγικών) και η Κοινότητα Κατειλημμένων Προσφυγικών.

«Από το 2000 μέχρι το 2010, η ΓΑΔΑ δεν είχε εμφανιστεί στα προσφυγικά παρά μόνο για την συνεννόηση με τους ναρκεμπόρους, αλλά και τους διακινητές που υπενοικίαζαν τα σπίτια και δρούσαν εντός και εκτός της γειτονιάς», καθώς, όπως σημειώνει ο Δημοσθένης Καραβόλτσιος, ως εκπρόσωπος της κοινότητας, είναι συνήθης τακτική η μεταφορά του ναρκεμπορίου σε μία περιοχή προκειμένου εκείνη να υποβαθμιστεί, κι έπειτα να παραδοθεί στην αγορά. «Από το 2010» που επανακαταλήφθηκαν τα προσφυγικά «η Γαδα βρήκε για ποιο λόγο να ξανασχοληθεί με την κοινότητα, ακριβώς για να επιτεθεί στην κοινότητα που έδιωξε το ναρκεμπόριο κι έδωσε ζωή χτίζοντας κοινωνικές δομές και συμμετέχοντας στους ταξικούς αγώνες» συνέχισε. Μία κοινότητα που επιλέγει να λειτουργεί ως αντιπαράδειγμα συλλογικής ζωής, απέναντι σε μία κοινωνία που όλο και περισσότερο προβάλλει την ατομικότητα και τον απομονωτισμό, έμπρακτα και καθημερινά μέσα από δομές και υποδομές που χτίζει και στηρίζει. 

Συγκεκριμένα, λειτουργούν αυτή τη στιγμή:

  • Δομή Παιδικού Στεκιού και Αυτομόρφωσης
  • Δομή Βιβλιοθήκης
  • Δομή Σινεμά
  • Ομάδα Αυτομόρφωσης
  • Καλλιτεχνική Ομάδα
  • Δομή Λογιστικού
  • Δομή Συλλογικού Καφενείου
  • Δομή Συλλογικού Σκίπινγκ
  • Δομή Ρούχων
  • Δομή Φούρνου «Berkin Elvan»
  • Γυναικεία Δομή
  • Ανδρική Ομάδα για Πολιτική Εκπαίδευση πάνω στο ‘Εμφυλο
  • Δομή Υγείας
  • Δομή Ζώων
  • Δομή Φιλοξενίας Συγγενών «Αγίου Σάββα»
  • Δομή Ίντερνετ
  • Τεχνική Ομάδα
  • Δομή Αποθήκης
  • Δομή Διεθνιστικής Αλληλεγγύης
  • Δομή Νεολαίας

Η Δομή Φούρνου, πέρα από την πρακτική της αξία έχει πολιτικό και κοινωνικό νόημα. Δημιουργήθηκε το 2014 και σήμερα λειτουργεί όλες τις μέρες παράγοντας πλήθος αρτοσκευασμάτων. Το συλλογικό ζύμωμα ψωμιού έρχεται μαζί με την κοινωνικοποίηση, την συλλογική πρακτική ,την κοινή παραγωγή για κοινή την κατανάλωση, αποτελεί πολιτική πράξη. 

Η Δομή Γυναικών δημιουργήθηκε από γυναίκες και θηλυκότητες της γειτονιάς πάνω στην λογική ότι κανείς δεν μπορεί να βασίσει την ελευθερία του πάνω στην ανελευθερία των άλλων. «Για να είναι κανείς ελεύθερος πρέπει να ζει ανάμεσα σε ελεύθερους ανθρώπους. Οπότε η γυναικεία απελευθέρωση είναι απαραίτητη προϋπόθεση της συνολικής απελευθέρωσης» ειπώθηκε στην εισαγωγική ομιλία της συνέντευξης τύπου. 

Στην «Επιτροπή για την ανάδειξη και την υπεράσπιση της κοινότητας των κατειλημμένων προσφυγικών και της συλλογικής μνήμης #saveprosfygika» που συγκροτήθηκε πριν ένα χρόνο συμμετέχουν νομικοί, πολιτικοί μηχανικοί, αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι, ιστορικοί, γεωγράφοι, εκπαιδευτικοί, ψυχίατροι, ψυχοθεραπευτές, οικονομολόγοι. 

Θεραπευτική διαδικασία μέσα από τη συλλογική ζωή – «Κανένας μόνος»

Ο Λυκούργος Καρατζαφέρης, ψυχίατρος και μέλος της Πρωτοβουλίας Ψ, ένα πολύμορφο κίνημα για την ψυχική υγεία, περιέγραψε την πρώτη του επαφή με την κοινότητα, αλλά και την κοινωνική αξία που αυτή κουβαλά. «Τα προσφυγικά αποτελούν απάντηση για το χτίσιμο της ζωής μας, δίνουν χώρο και θέση σε ανθρώπους που δεν θέλουν να προσαρμοστούν με τα κυρίαρχα πρότυπα» ξεκίνησε την ομιλία του. Το μοντέλο που έχει επικρατήσει στην ψυχιατρική επιστήμη προωθεί ένα μοντέλο του παντογνώστη ψυχιάτρου και του ασθενή, με την προσέγγιση του ατομικού ψυχισμού και της βιολογίας, παραβλέποντας τις κοινωνικές συνθήκες που παίζουν καθοριστικό ρόλο για τις  ψυχικές ασθένειες. Στην προσπάθεια να αντιταχθούν σε αυτό το μοντέλο, «στην αναζήτηση των πολιτικών, κοινωνικών ριζών που έχουν τα ψυχολογικά προβλήματα. Εκεί συναντιόμαστε με τα προσφυγικά!» σημείωσε ο ίδιος. 

Εκεί που ο Λυκούργος Καρατζαφέρης, ειδικότερα, ήρθε σε πιο στενή επαφή με την κοινότητα, μέσω ενός περιστατικού προσφύγισσας που είχε επιχειρήσει διαδοχικές προσπάθειες αυτοκτονίας. Καταγγέλλει ότι η αντίδραση του ψυχιατρείου ήταν η απόδοση της κατάστασης της σε «χειριστικότητα, σε υποβόσκουσα σκοπιμότητα». Σε αυτή την αντιμετώπιση των ψυχικά ασθενών ατόμων οι ψυχίατροι της επιτροπής απαντούν ότι «όταν το μέλλον κλείνει την πόρτα, η αβίωτη ζωή ζητά διεξόδους». Στην διαδικασία της θεραπείας που πλαισιώνεται από την συλλογική λογική ο/ η ψυχίατρος και ο/ η ασθενείς δεν είναι μόνοι, αλλά έχουν πίσω τους ένα δίκτυο αλληλέγγυων ανθρώπων κι «κι αυτό είναι χειραφετητικό από μόνο του». «Μάλιστα, ορισμένοι ασθενείς που νοσηλεύτηκαν, γυρίζοντας βρήκαν σπίτια χρωματισμένα, περιποιημένα και καθαρά από την κοινότητα» ενημέρωσε. Αυτή είναι η θεραπευτική διαδικασία που προτείνεται μέσα από την συλλογική ζωή, ένας ακόμη τομέας που τα προσφυγικά αποτελούν αντιπαράδειγμα, δείχνουν ακριβώς ότι γίνεται κι αλλιως.

Η Κατερίνα Μάτσα, στην συνέχεια, ψυχίατρος, πρώην Διευθύντρια της ομάδας «18 Άνω» και 13 χρόνια εργαζόμενη σε άλλη αυτοοργανωμένη δομή αλλά και σε κοινωνικά ιατρεία, σημείωσε «ο ψυχικός μας κόσμος δυναμώνει μέσα από την αντίσταση, έτσι συμβαίνει και με τους ψυχικά ασθενείς που δοκιμάζονται από την κρίση». Όπως η ίδια ενημέρωσε, τα κοινωνικά ιατρεία χρονολογούνται από την εποχή των μνημονίων όταν οι φτωχοί δεν είχαν πρόσβαση στην ψυχική υγεία, με δύο στόχους, να προσφέρουν φροντίδα ψυχικής υγείας σε ανθρώπους που απέρριπτε το εθνικό σύστημα υγείας και να καταρρίψουν το επιστημολογικό μοντέλο που προωθεί «την ιατρική για το κέρδος και όχι για τον ασθενή». «Μέσα από την κυρίαρχη αντίληψη για την ψυχική υγεία και την εμπορευματοποίηση της διαβρώνεται η σχέση γιατρού – ασθενή. Αυτό πρέπει να σπάσει» δήλωσε εμφατικά η ψυχίατρος. 

Ακόμα, σχετικά με την λειτουργία των κοινωνικών ιατρείων, πληροφόρησε ότι «δεν υπάρχει ιεραρχία, οι σχέσεις είναι οριζόντιες και οι αποφάσεις παίρνονται με αμεσοδημοκρατικές συνελεύσεις». Η άποψη των ψυχιάτρων που συνεργάζονται με τα προσφυγικά είναι ακριβώς ότι οι ψυχικές ασθένειες έχουν βάση στην κοινωνία και τους αβίωτους όρους ζωής, της καλλιέργειας του φόβου, της ανασφάλειας και την πίστης ότι ο καθένας πρέπει να τα βγάλει πέρα μόνος του. Το «κανένας μόνος» επικρατεί στην λογική των προσφυγικών κι έτσι «χτίζονται οι ουσιαστικές θεραπευτικές σχέσεις» υποστηρίζει έντονα. «Η ιδεολογία που αναπτύσσεται εδώ έρχεται σε σύγκρουση με την υπόλοιπη κοινωνία, χτίζεται ένας τρόπος κοινωνικής αλληλεγγύης, αντίθετος στο κυρίαρχο αφήγημα φόβου, ατομικότητας και αδράνειας. Γι’ αυτό γίνεται η επίθεση στα προσφυγικά» καταλήγει. 

«Θέλουμε να εκπροσωπούμε ελεύθερους μελλοντικούς εργαζομένους σε μία χειραφετημένη εργασία»

Μετά το αντιπαράδειγμα που δίνουν τα προσφυγικά στον τομέα της ψυχικής υγείας, η Ντίνα Ρέππα, δασκάλα που συμμετέχει στον σύλλογο εκπαιδευτικών «Αριστοτέλης» αναφέρθηκε στην θέση που έχει εκπαίδευση στα προσφυγικά. «Γίνεται μία προσπάθεια να υπάρξει διαφορετική λογική γύρω από τα εκπαιδευτικά ζητήματα, μέσα από τις δομές» δήλωσε και συνέχισε «η κυρίαρχη αντίληψη είναι ότι τίποτα καλό δεν μπορεί να μη διαμεσολαβείται από την επένδυση και τους ιδιώτες. Νόμος, τάξη, κέρδος είναι η λογική του συστήματος και για αυτό επιτίθενται στα προσφυγικά» τόνισε. Απέναντι σε μία λογική της εκπαίδευσης που διαχωρίζει τα παιδιά σε καλά και κακά, ικανά και ανίκανα, και τα μαθαίνει ήδη από το νηπιαγωγείο πως να γίνουν «καλοί επιχειρηματίες» με σχετικά παιδικά παιχνίδια, στα προσφυγικά επικρατεί ένα διαφορετικό μοντέλο που «συγκρούεται αξιακά με τον ιδεολογικό μηχανισμό του κράτους». 

«Εμείς επιδιώκουμε να συγκρουστούμε ακόμα και με τον ηγετικό μας ρόλο ως εκπαιδευτικοί» παραδέχθηκε και συμπλήρωσε ότι «θέλουμε να εκπροσωπούμε ελεύθερους μελλοντικούς εργαζομένους σε μία χειραφετημένη εργασία». Κλείνοντας την ομιλίας της, σχολίασε με νόημα τα διαφημιστικά βίντεο και τις δηλώσεις της κυβέρνησης για το «μπούλινγκ», τη στιγμή που ο κρατικός θεσμός της αστυνομίας κακοποιεί, εκβιάζει και τρομοκρατεί ανήλικα παιδιά, αναφερόμενη, φυσικά, στο πρόσφατο περιστατικό αστυνομικής βίας στον 15χρονο μαθητή των προσφυγικών. 

«Στόχος η διάλυση αυτής της κοινότητας με δύο επιθέσεις: ανάπλαση και πολιτική καταστολή»

«Στόχος είναι η διάλυση της κοινότητας που κρατάει ζωντανή την μνήμη των προσφυγικών» υπογράμμισε ο Παναγιώτης Αντωνίου. Έχει μεγάλη σημασία να αναφερθούν, στο σημείο αυτό, στοιχεία του νέου ποινικού κώδικα που τονώνουν της καταστολή και την αυταρχικότητα απέναντι σε ανθρώπους που κινητοποιούνται πολιτικά. «Με το νέο ποινικό κώδικα του κ. Φλωρίδη, αυξάνονται οι ποινές, εντείνεται η μη αναστολή της ποινής, ενώ στις ποινές άνω του ενός έτους υπάρχει δυνατότητα εξαγοράς, γεγονός που βαθαίνει την ταξική ανισότητα στη δικαιοσύνη» πληροφόρησε ο δικηγόρος και συνέχισε ότι «δρομολογείται ήδη το σχέδιο ιδιωτικών φυλακών στον Ασπρόπυργο με κατεύθυνση, μάλιστα, να εκτελούνται εκεί οι ποινές των μικροεγκλημάτων». Επίσης, αναφέρθηκε στην ίδια την αποδεικτική διαδικασία που αλλάζει χαρακτήρα, καθώς, ο νέος ποινικός κώδικας δεν υποχρεώνει τους αστυνομικούς να εμφανιστούν ως μάρτυρες στην δίκη «με επιχείρημα την επιτάχυνση της απόδοσης δικαιοσύνης» είπε ο δικηγόρος, δείχνοντας ξεκάθαρα την αμφισβήτηση του. «Από την 1η Μαΐου που ψηφίστηκε δεν τους έχει περάσει» σημείωσε στην συνέχεια και εξήγησε ότι «αρνούμαστε οι δικηγόροι να συμμετέχουμε σε δίκες χωρίς τους αστυνομικούς μάρτυρες υπεράσπισης». Καταλήγοντας, σχετικά και με τον ρόλο του ως δημοτικού συμβούλου, υπερασπίστηκε ότι «τα προσφυγικά επιτελούν τη λειτουργία που θα έπρεπε να είναι στις κεντρικές προτεραιότητες του κρατικού φορέα, η παροχή στέγης». 

Το μέλος της συλλογικότητας δήλωσε ότι «οι επιθέσεις που βιώνουμε είναι δύο: πρώτον η ανάπλαση που θέλουν να φέρουν στα προσφυγικά και δεύτερον η πολιτική καταστολή». Ξεκαθάρισε ότι «θα σταθούμε στο ύψος της προσφυγιάς, των Δεκεμβριανών και των μελλοντικών αγώνων. Γνωρίζουμε ότι θα πάμε φυλακή αλλά οι αγώνες έχουν κόστος».