Του Σαράντη Δημητριάδη, ομότιμου καθηγητή γεωλογίας ΑΠΘ
αναδημοσίευση από το Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων
Κατά τις προηγηθείσες δεκαοχτάμηνες σχεδόν διαπραγματεύσεις μεταξύ της Eldorado Gold και της ελληνικής κυβέρνησης για την επίτευξη συμφωνίας, καρπός της οποίας είναι η νέα αυτή σύμβαση, οι θέσεις των δύο πλευρών και τα διαπραγματευόμενα θέματα παρέμεναν μυστικά. Ελάχιστες μόνο υπήρξαν δημοσιογραφικές πληροφορίες για τα συζητούμενα, η αξιοπιστία των οποίων δεν ήταν δυνατό να ελεγχθεί. Αντίθετα, υπήρξαν και από τις δύο πλευρές επανειλημμένες διαβεβαιώσεις για το μεταξύ τους κλίμα αλληλοκατανόησης και σφοδρής επιθυμίας για την απρόσκοπτη συνέχιση της επένδυσης της Eldorado Gold στα Μεταλλεία Κασσάνδρας. Ο λόγος για τη μυστικότητα σχετικά με τα διαπραγματευόμενα θέματα ήταν λογικοφανής: η διαπραγμάτευση ήταν σε εξέλιξη, τα δύο μέρη δεν είχαν καταλήξει σε συμφωνία και, συνεπώς, δεν υπήρχε ακόμα κάτι οριστικοποιημένο προς κοινοποίηση.
Τώρα όμως, μετά την υπογραφή της νέας σύμβασης και στο ενδιάμεσο διάστημα κάποιων εβδομάδων που μεσολαβεί μέχρι την υποβολή της στη Βουλή για έγκριση και σε συνέχεια δημοσίευσή της ως νόμου στην εφημερίδα της κυβερνήσεως, δεν δικαιολογείται επ’ ουδενί η μη κοινοποίηση του κειμένου της, τόσο ευρύτερα, όσο και ειδικότερα προς τα κόμματα της Βουλής. Αντ’ αυτού προκρίθηκε η δημοσιοποίηση ενός ολιγόλογου δελτίου τύπου (με πρόδηλη την από τα δύο μέρη κοινή σύνταξή του) όπου προβάλλονται (προφανώς επιλεκτικά και χωρίς έστω τα σχετικά αποσπάσματα από το κείμενο της σύμβασης) σημεία της που σε πρώτη ανάγνωση (του δελτίου τύπου, όχι του κειμένου της σύμβασης) μοιάζουν να αποτελούν τροποποιήσεις ευνοϊκότερες για το δημόσιο συμφέρον σε σχέση με την ακόμα σε ισχύ αρχική σύμβαση.
Ακόμα και για το θέμα της μεταλλουργίας, που παραπέμπεται στο μέλλον, η σχετική πληροφόρησή μας από το δελτίο τύπου θα μπορούσε να εκληφθεί ως ευνοϊκή εξέλιξη, αφού δηλώνεται πως η εταιρεία αναλαμβάνει την υποχρέωση να υποβάλλει εντός διετίας νέα προς έγκριση πρόταση για την εγκατάσταση (μιας κάποιας) μεταλλουργικής μονάδας (κάπου εντός της επικράτειας των μεταλλείων Κασσάνδρας υποθέτουμε) με εντελώς απροσδιόριστη τη μέθοδο μεταλλουργικής επεξεργασίας, με μη δηλούμενα τα προς επιδίωξη τελικά προϊόντα της και με αδήλωτες προς το παρόν τις διαδικασίες και τον φορέα για την αξιολόγησης της πρότασης αυτής. Πράγματα όμως που το καθένα και σε συνδυασμό καθορίζουν το αν θα είναι η λειτουργία μιας/της μελλοντικής μεταλλουργικής μονάδας βιώσιμη, συμφέρουσα για το ελληνικό Δημόσιο, και επί πλέον επιθυμητή και περιβαλλοντικά ασφαλής για την τοπική κοινωνία. Ώστε να μην γίνει και πάλι στην πράξη αυτή η (νέα) μεταλλουργία μια ανεκπλήρωτη τελικά υπόθεση όπως και η προηγούμενή της, η οποία παρόλο που είχε προβληθεί ως ενσωματώνουσα τις state of the art μεταλλουργικές τεχνικές, αποδείχτηκε μια ανεφάρμοστη πατέντα/φούσκα της εταιρείας. Βέβαια, ένα νέο ανάλογο μελλοντικό ναυάγιο στο θέμα αυτό καθόλου δεν θα έβλαπτε την εταιρεία, ίσα ίσα που θα την απάλλασσε και πάλι από ανεπιθύμητες και περιττές γι’ αυτήν σκοτούρες και προ παντός περιττά έξοδα. Γιατί και χωρίς τη μεταλλουργία η εταιρεία μια χαρά κάνει τη δουλειά της και της μένουν και περισσότερα.
Κάτι επίσης επί του ιδίου θέματος που δεν γνωρίζουμε είναι το αν η αξιολόγηση της πρότασης που θα υποβάλλει η εταιρεία για τη μελλοντική μεταλλουργική μονάδα θα είναι αποκλειστική αρμοδιότητα του ελληνικού Δημοσίου, χωρίς γνωμοδοτικές παρεμβολές και συναποφασιστικές παρεμβάσεις της εταιρείας. Αν θα είναι δηλαδή το ελληνικό Δημόσιο και μόνο που θα σταθμίσει τα όποια αναμενόμενα από τη λειτουργία της μεταλλουργικής αυτής μονάδας οφέλη αφενός και τις τυχόν σημαντικές αρνητικές συνέπειές της αφετέρου ώστε να λάβει την τελική απόφαση αποδοχής ή απόρριψής της, ή αν για το σκοπό αυτό εξίσου αποφασιστικό ρόλο θα έχει και η ίδια η εταιρεία.
Ένα άλλο αδιευκρίνιστο θέμα είναι το κατά πόσο προβλέπεται στη νέα σύμβαση το ελληνικό Δημόσιο να διενεργεί (μέσω του Γενικού Χημείου του Κράτους προφανώς) και σε αδιάλειπτη βάση δειγματοληπτικούς ελέγχους όλων των παρτίδων των εξαγόμενων από την εταιρεία μεταλλευτικών συμπυκνωμάτων και κραμάτων για τον καθορισμό των περιεκτικοτήτων τους στα μέταλλα οικονομικού ενδιαφέροντος (χρυσού, αργύρου, χαλκού, μολύβδου, ψευδαργύρου) ή αν αφήνεται απλά η εταιρεία (όπως μέχρι τώρα γίνεται) να δηλώνει τα σχετικά και να προσκομίζει εκείνη αποκλειστικά βεβαιώσεις για τις ποσότητες και τις περιεκτικότητες των εξαγόμενων και πωλούμενων στο εξωτερικό συμπυκνωμάτων ή κραμάτων. Και αυτό επειδή οι αληθείς και ακριβείς τιμές αυτών των περιεκτικοτήτων είναι η βάση προσδιορισμού του ύψους των υπέρ του Δημοσίου καταβαλλόμενων από την εταιρεία royalties -και κατ’ επέκταση και της προσαύξησής τους κατά 10% επί πλέον, που κατά το δελτίο τύπου γενναιόφρονα αποδέχτηκε να καταβάλλεται του λοιπού προς το Δημόσιο, μετά την έγκριση της νέας σύμβασης.
Το δελτίο τύπου δεν μας διαφωτίζει για το κατά πόσο θα υπάρχει υποχρέωση νέας περιβαλλοντικής αδειοδότησης για τα, πέραν της όποιας τυχόν μελλοντικής μεταλλουργικής μονάδας, διάφορα άλλα έργα που θα αποτελέσουν τις θεωρούμενες ως αναγκαίες και -όπως προκύπτει από το δελτίο τύπου- σημαντικές επεκτάσεις ή τροποποιήσεις των όσων αδειοδοτήθηκαν με την πρώτη (την ήδη ισχύουσα ακόμα) σύμβαση, ή εάν θεωρηθεί κατά τη σύμβαση πως αυτά καλύπτονται από κάποιες από τις ήδη υφιστάμενες αδειοδοτήσεις, κάτι που θα είναι εντελώς απαράδεκτο. Σε κάθε περίπτωση πάντως είναι εύκολα προβλέψιμο πως δεν θα αποτελέσει πρόβλημα ή ενόχληση για την εταιρεία η υποβολή και νέων περιβαλλοντικών μελετών, αφού οι δύο νέοι (ο αναπτυξιακός και ο περιβαλλοντικός) νόμοι που ψηφίστηκαν από την εκ παραλλήλου διαπραγματευόμενη τότε με την Eldorado Gold κυβέρνηση της Ν.Δ. είναι σε υπέρμετρο (έως σκανδαλώδη θα έλεγε ίσως κάποιος) βαθμό ευνοϊκοί για τους επενδυτές. Μετατρέποντας την περιβαλλοντική αδειοδότηση σε μια καθ’όλα σε βάθος -λόγω στενών χρονικών ορίων διενέργειας και υποβολής των ΜΠΕ- εύκολη και γρήγορη διαδικασία. Κάποιοι μάλιστα είχαν υποστηρίξει, όταν οι δύο αυτοί νόμοι ψηφιζόταν, πως διέκριναν διατάξεις τους κομμένες και ραμμένες ώστε να εξυπηρετούνται οι σχεδιασμοί μεταξύ άλλων και της Εldorado Gold. Σημειωτέον ότι οι ίδιοι υπουργοί, τον ίδιο χρόνο που διαπραγματεύονταν τη νέα σύμβαση με την εταιρεία συνέτασσαν και υπέβαλαν προς ψήφιση τους αναπτυξιακό και περιβαλλοντικό νόμους, ενώ ήδη είχαν εκφραστεί υποστηρικτικά προς την Eldorado Gold στο θέμα του εξώδικου που είχε στείλει η εταιρεία στο ελληνικό Δημόσιο και με το οποίο ήγειρε αξιώσεις αποζημίωσής της με ποσό μεγαλύτερο των 700 εκατομ. ευρώ για δήθεν αδικαιολόγητες καθυστερήσεις κατά την αδειοδότηση έργων της.
Ένα άλλο που μένει στο σκοτάδι είναι το ποιοι είναι οι όροι που παραχωρήθηκαν από το ελληνικό Δημόσιο και οι οποίοι εγγυώνται τις επίμονα ζητούμενες από την εταιρεία διασφαλίσεις της απρόσκοπτης στο μέλλον συνέχισης της επένδυσής της. Γιατί πρέπει να διαπιστωθεί ότι οι όροι αυτοί δεν είναι στην πραγματικότητα όροι ασυδοσίας από μέρους της εταιρείας (και με την παραχωρηθείσα εγγύηση μάλιστα του ελληνικού Δημοσίου).
Το άλλο πολύ σπουδαίο που μένει επίσης αδιευκρίνιστο είναι ο μηχανισμός και ο φορέας επίλυσης των τυχόν μελλοντικών διαφορών μεταξύ των δύο μερών. Κατά πόσο δηλαδή έχει αποκλειστεί ή όχι η καταφυγή σε μια τέτοια περίπτωση σε ένα διεθνές δικαστήριο επίλυσης διαφορών τύπου CETA, όπου κατά κανόνα και εκ προοιμίου οι ιδιωτικές εταιρείες αντιμετωπίζονται ευνοϊκότερα σε σχέση με αντίδικές τους κρατικές οντότητες.
Τέλος, πρέπει να ξέρουμε αν και πώς η κυβέρνηση φρόντισε να αποκλείσει κάθε νομότυπο (νομιμοποιημένη παρανομία δηλαδή) μηχανισμό φοροαποφυγής από μέρους της εταιρείας στη χώρα μας. Όπως εκείνον που είχε στηθεί (και ίσως παραμένει ακόμα), δια του οποίου μέσω θυγατρικών της Eldorado Gold εταιρειών/βιτρίνων στην Ολλανδία, η τελική φορολόγησή της κατέληγε να γίνεται στα νησιά Barbados, γεγονός που παραδέχτηκε και ο πρώην CEO της Eldorado Gold χαρακτηρίζοντας την όλη διαδικασία ως «ολλανδική φορολογική τεχνογνωσία» και προσθέτοντας με μεγάλη άνεση πως «έτσι κάνουν όλοι».
Με ομολογημένη τη μεγάλη ανάγκη ενίσχυσης σε ρευστό που έχει σήμερα η εταιρεία και που πιθανά θα καλυφθεί είτε μέσω σύμπραξης με άλλη ή άλλες εταιρείες, είτε μέσω δανεισμού, σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι η νέα αυτή σύμβαση δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί, και μαζί της το ελληνικό Δημόσιο δεν θα εμπλακεί και δεν θα λειτουργήσει ως εγγυητής σε μια τυχόν μελλοντική τέτοια σύμπραξη ή δανειοδότηση της εταιρείας, τη στιγμή που η μελλοντική εξέλιξη των πραγμάτων μπορεί να είναι απρόβλεπτη.
Η με κοινή συναίνεση των δύο μερών απόκρυψη του κειμένου της νέας σύμβασης και η, όπως διαφαίνεται, αποφασισμένη δημοσιοποίησή του στον ελάχιστο δυνατό χρόνο πριν, ή ακριβώς με την κατάθεσή της σύμβασης αυτής στη Βουλή για έγκριση, προφανώς δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό παρά την παρεμπόδιση της λεπτομερούς περί τη σύμβαση αυτή γενικότερης πληροφόρησης, της μελέτης, αξιολόγησης και εντοπισμού αδύνατων σημείων της που σκοπίμως μπορεί να έχουν παραλειφθεί/αποκρυβεί στο εκδοθέν ολιγόλογο δελτίο τύπου και που μπορεί να αντιστρατεύονται το δημόσιο συμφέρον. Μελέτη και αξιολόγηση τόσο από τους πολίτες και τους βουλευτές των άλλων πλην του κυβερνητικού κομμάτων, όσο όμως και από όσους από τους κυβερνητικούς βουλευτές θα ήθελαν, ενδεχομένως, να μελετήσουν το σχετικό κείμενο και να υποβάλλουν τον εαυτό τους στη βάσανο της έντιμης αξιολόγησής του, πριν πανηγυρικά, όρθιοι και χειροκροτούντες παρατεταμένα το υπερψηφίσουν.