Τα φαντάσματα του Λίβανου
Τα φαντάσματα του Λίβανου – Από τον Πάνο Χαρίτο
Από τον Πάνο Χαρίτο
Ο Λίβανος είναι μια χώρα ιδιαίτερη. Με πολλές φυλές, διαφορετικά θρησκεύματα, μοιρασμένες εξουσίες και άτυπα εσωτερικά σύνορα.Μια χώρα με κατοίκους υπερβολικά πλούσιους και πολύ περισσότερους απίστευτα φτωχούς. Μια κοινωνία στην οποία κυριαρχούν τα άκρα της χλιδής από τη μια, της εξαθλίωσης από την άλλη κι απουσιάζει η μεσαία τάξη. Το Παρίσι της Μέσης Ανατολής, βίωσε εποχές και καταστάσεις ξεπερνώντας κάθε φορά, κάθε προηγούμενο όριο. Γνώρισε την ακμή στην υπερβολή της κι έβαλε τον πήχη ψηλά, καθιστώντας αδύνατο το συναγωνισμό στον ορισμό της παρακμής.
Σε ένα γκράφιτι στη συνοικία της Ασραφίγια της Βηρυτού που απεικονίζει το ψηφιδωτό του Λιβάνου, υπάρχουν Σουνίτες, Δρούζοι, Χριστιανοί, Σιήτες, παλαιστίνιοι πρόσφυγες, ισραηλινοί και Σύριοι στρατιώτες και δίπλα σε κάθε έναν από τους παραπάνω....ένα φάντασμα.
Τα φαντάσματα στη χώρα ετούτη, είναι το κυρίαρχο στοιχείο.
Το φάντασμα του εμφυλίου, το φάντασμα της κατοχής, το φάντασμα της στέρησης, της πείνας, της συσκότισης των βομβιστικών επιθέσεων, των παγιδευμένων αυτοκινήτων, των αεροπορικών βομβαρδισμών, των δολοφονημένων πολιτικών, της κρίσης που έφυγε κι αυτής που θα έρθει.
Η πτώση της κυβέρνησης
Πέντε χρόνια πριν, ελάχιστοι από όσους βίωσαν, κάλυψαν ή ανέλυσαν τη βομβιστική επίθεση που στοίχισε τη ζωή του τότε πρωθυπουργού Ραφίκ Χαρίρι μπορούσαν να φανταστούν ότι, εκείνη η δολοφονία θα όριζε τις σημερινές εξελίξεις στο πολιτικό σκηνικό του Λιβάνου.
Η πρόσφατη πτώση της κυβέρνησης συνασπισμού της χώρας έθεσε στο περιθώριο - έστω και για λίγες ώρες - την εξέγερση στην Τυνησία και τις εξελίξεις στην Αλγερία.
Η πτώση της κυβέρνησης ωστόσο, ήταν αναμενόμενη. Αρκετοί μάλιστα την είχαν προβλέψει για νωρίτερα. Αυτό που ανησύχησε ξένους διπλωμάτες κι οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, δεν ήταν το γεγονός αλλά τα επακόλουθά του.
Η κυβέρνηση του Λιβάνου είχε ελάχιστα αποτελέσματα. Η διαφωνίες και τα αδιέξοδα ήταν το κύριο χαρακτηριστικό των εργασιών της. Οι όποιες αποφάσεις μπλοκάρονταν από τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης και ειδικότερα από όταν, τα κόμματα αυτής αποδέχθηκαν να συμμετάσχουν στην κυβέρνηση συνασπισμού.
Αμέσως μετά το τέλος του πολέμου με το Ισραήλ το 2006, η ένταση μεταφέρθηκε στο εσωτερικό της χώρας. Μέχρι και το τέλος του 2008 η επιστροφή στον εμφύλιο απεφεύχθη χάρη στην παρέμβαση του Κατάρ αλλά και την ήπια στάση και αντίδραση του υιού Σα΄άντ Χαρίρι, στις επιθέσεις που δέχονταν από τα ένοπλα τμήματα των σιητών της Χεζμπολάχ, οι συνοικίες των σουνιτών την περίοδο εκείνη.
Μετά τη διαμεσολάβηση του Κατάρ κι αφού οι διαφορές παραμερίστηκαν, η Χεζμπολάχ εισήλθε στην κυβέρνηση αξιώνοντας από την πρώτη στιγμή ένα και μόνο πράγμα. Να μποϋκοτάρει ο Λίβανος την έρευνα από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αναφορικά με τη δολοφονία του Ραφίκ Χαρίρι.
Η σιητική οργάνωση έχει δημόσια τοποθετηθεί χαρακτηρίζοντας την έρευνα καθοδηγούμενη από την Αμερική και το Ισραήλ. Ο Σα΄άντ Χαρίρι που ανέλαβε την πρωθυπουργία το 2009, τήρησε μια διακριτική ή καλύτερα διπλωματική στάση, απέναντι στο αίτημα του Χασάν Νασράλα και της οργάνωσής του. Αρνήθηκε, αποφεύγοντας να σηκώσει τους τόνους.
’λλωστε, ως ηγέτης των σουνιτών και υιός του δολοφονηθέντος πρωθυπουργού δεν θα μπορούσε να αποδεχθεί μια τέτοια θέση η οποία θα τον αποδυνάμωνε πολιτικά εμφανίζοντάς τον να υποκύπτει σε πιέσεις.
Ως καταλυτικός παράγοντας στην πτώση της κυβέρνησης εκτιμάται κυρίως η αποτυχία των δυο χωρών που ενεπλάκησαν διαμεσολαβητικά για την επίλυση των διαφορών στο συγκεκριμένο ζήτημα τους τελευταίους πέντε μήνες. Αφενός η Συρία, μια χώρα που - από το 1976 μέχρι και πρόσφατα οπότε κι εκδιώχθηκε - διαχειρίστηκε τις τύχες του Λιβάνου. Αρκετοί μάλιστα ήταν εκείνοι που εκτιμούσαν ότι, η Δαμασκός συνεργάστηκε στη δολοφονία Χαρίρι αν και τους τελευταίους δεκαοχτώ μήνες οι έρευνες εστιάστηκαν αποκλειστικά και μόνο στη Χεζμπολάχ που ούτως ή άλλως διατηρεί στενούς δεσμούς με τη εν λόγο χώρα.
Από την άλλη Σαουδική Αραβία. Παραδοσιακός φίλος της οικογένειας Χαρίρι και ενεργός υποστηρικτής σε όλα τα επίπεδα του Σα΄άντ Χαρίρι. Ξένοι διπλωμάτες εκτιμούν ότι πέρα από το αυτονόητο - δηλαδή της παραίτησης από την κυβέρνηση των κομμάτων που στελεχώνουν την αντιπολίτευση ώστε να ενταθούν οι πιέσεις στην κατεύθυνση του συμβιβασμού και της εξεύρεσης μιας κοινής στάσης από το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων της χώρας απέναντι στο αναμενόνο πόρισμα - υπάρχει ακόμα μια παράμετρος. Η παράμετρος αυτή επισημάνθηκε κυρίως από άραβες διπλωμάτες και ισραηλινά μέσα ενημέρωσης κι έχει να κάνει με τη στιγμή που επιλέχθηκε για να αποχωρήσουν από το συνασπισμό τα κόμματα αυτής.
Momentum
Έχει περάσει καιρός από όταν ο ηγέτης της Χεζμπολάχ Σείχης Χασάν Νασράλα, έπαψε να λειτουργεί ως τοποτηρητής των δυνάμεων της οργάνωσής του, διεκδικώντας έναν ευρύτερο ρόλο. Διατηρώντας στενές σχέσεις με την Τεχεράνη και τη Δαμασκό είχε καταστήσει εφικτό να περνάει τα μηνύματα και τις θέσεις του κυρίως δια μέσω Συρίας στον αραβικό κόσμο. Η Συρία ωστόσο πρόσφατα επιχείρησε ένα άνοιγμα προς τη Δύση και ιδιαίτερα την Ουάσιγκτον, έστω κι αν αυτό δεν ήταν αποτέλεσμα απευθείας επαφών αλλά μέσω Σαουδικής Αραβίας.
Ως αποτέλεσμα αυτών των επαφών και του ανοίγματος προς τη Δύση βλέπουμε την απόφαση των ΗΠΑ να επαναφέρουν τον πρέσβη τους στη Δαμασκό, να χαλαρώσουν αισθητά τις οικονομικές κυρώσεις που είχαν επιβληθεί στη χώρα και να δοθεί χώρος για έναν ευρύτερο ρόλο του Μπασάρ Αλ ’σαντ σε θέματα που αφορούν την περιοχή.
Κάπως έτσι ξεκίνησε και η ιδέα να αποτελέσουν Συρία και Σαουδική Αραβία της εγγυήτριες δυνάμεις με στόχο μια προσδοκώμενη συμφωνία μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων του Λιβάνου ώστε να προχωρήσει η έρευνα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και να αποδεχθούν όλες οι πλευρές το πόρισμα.
Οι ΗΠΑ είχαν θέσει έναν όρο που έπρεπε να γίνει αποδεκτός από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές και αφορούσε τη δημοσιοποίηση και αποδοχή του κατηγορητηρίου και από το Λίβανο εφόσον η χώρα συμμετέχει έτσι κι αλλιώς στην έρευνα από κοινού με τα Ηνωμένα Έθνη.
Το Ιράν διαφώνησε για μια τέτοια δέσμευση ωστόσο η Συρία - και δίχως άλλη διαβούλευση με τη Χεζμπολάχ - συμφώνησε, υπολογίζοντας τα πάντα εκτός από τον ξενοδόχο. Ο Σείχης Νασράλα, δεν αντέδρασε άμεσα. Περίμενε την ιδανική στιγμή για να στείλει το μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση. Επέλεξε τη στιγμή που ο Πρωθυπουργός της κυβέρνησης του Λιβάνου περνούσε το κατώφλι του Λευκού Οίκου για να συναντηθεί με τον αμερικανό Πρόεδρο Ομπάμα.
Η συζήτηση θα αφορούσε την ημερομηνία ανακοίνωσης του πορίσματος - σύμφωνα με πολιτικό του Λιβάνου - καθώς και την πορεία των διαβουλεύσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Συρίας. Ο Νασράλα έστειλε ένα ηχηρό μήνυμα στη Δαμασκό η οποία πληροφορήθηκε από τα μέσα ενημέρωσης την πτώση της κυβέρνησης κι έθεσε τα δεδομένα για την από εδώ κι έπειτα πορεία των πραγμάτων. Η Χεζμπολάχ και το Ιράν έχουν τον τελευταίο λόγο για τις εξελίξεις και τις όποιες αποφάσεις αφορούν το Λίβανο κι αν η Συρία επιθυμεί να παραμείνει ως αξιόπιστος σύμμαχος αυτού του άξονα θα πρέπει να ανασυνταχθεί.
Η επόμενη μέρα
Τα σενάρια για την επόμενη ημέρα είναι περιορισμένα. Με εξαίρεση ενός εξ αυτών τα υπόλοιπα δύο προδιαγράφουν ένα αβέβαιο μέλλον για τη χώρα των κέδρων με τις εντάσεις να αποτελούν μέρος της καθημερινότητας. Από τη στιγμή της πτώσης της κυβέρνησης μέχρι και το μεσημέρι της Παρασκευής 14/01, ο Ραφίκ Χαρίρι πραγματοποίησε μια μίνι περιοδεία για να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα όσων αφορά τη στήριξη και τις προθέσεις χωρών που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, εμπλέκονται στα του Λιβάνου. Έτσι λοιπόν φεύγοντας από την Ουάσιγκτον ταξίδεψε στο Παρίσι κι από εκεί στην ’γκυρα.
Η Τουρκία αν και δεν διαδραματίζει ρυθμιστικό παράγοντα στο Λίβανο, επελέγη ώστε δια μέσω αυτής να περάσουν κάποια μηνύματα στο Ιράν και να εκτιμηθούν οι αντιδράσεις στις προτεινόμενες από τον Σααντ Χαρίρι λύσεις.
» Το αισιόδοξο σενάριο θέλει τις δυο πλευρές να επιζητούν ένα συμβιβασμό για να αποτραπούν τα χειρότερα. Το σενάριο αυτό αποτελεί το σχέδιο Β, για τον Σ. Χαρίρι και φέρεται να προτάθηκε σε αυτόν από τη Γαλλία και τη Σαουδική Αραβία.
Η Χεζμπολάχ αυτό που επεδίωκε εξ αρχής, ήταν η απομάκρυνση των δικαστών του Λιβάνου από την ομάδα των Ηνωμένων Εθνών που διερευνά την υπόθεση και την αναστολή της χρηματοδότησης των ερευνών από το κοινοβούλιο της χώρας.
Εάν αυτό συμβεί, τότε το όποιο πόρισμα δεν θα συνυπογράφεται από τις Λιβανικές αρχές και δεν υπάρχει άμεση εμπλοκή. Η ανακοίνωσή του δεν θα σημαίνει και αυτόματη ανάληψη δράσης από τις δικαστικές αρχές για την παραπομπή των ενόχων σε δίκη - κάτι που έτσι κι αλλιώς η Χεζμπολάχ έχει δηλώσει ότι δεν θα αποδεχθεί, προστατεύοντας τα μέλη της που θα κατηγορηθούν.
Για να αποφευχθούν λοιπόν τα χειρότερα η πρόταση Σαρκοζί και Αμπντάλα (Σαουδικής Αραβίας) φέρεται να είναι :
Εφόσον υπάρξει αδιέξοδο στο σχηματισμό κυβέρνησης, τότε να προταθεί μια ουδέτερη προσωπικότητα για πρωθυπουργός προερχόμενος από τις τάξεις των σουνιτών μουσουλμάνων. Η κυβέρνηση θα διακόψει την ενεργή συμμετοχή στις ερευνητικές διαδικασίες του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη χρηματοδότηση αυτών.
Ο Σα΄άντ Χαρίρι εκτιμάται ότι βγαίνει πολιτικά αλώβητος από μια τέτοια εξέλιξη αφού δεν συμμετέχει ενεργά στη διακυβέρνηση και τη λήψη αποφάσεων.
Θα έχει επίσης διατηρήσει σουνιτική παρουσία στο πρωθυπουργικό αξίωμα, διαφυλάσσοντας τη δημοτικότητά του ώστε να επανακάμψει όταν οι συνθήκες θα το επιτρέπουν.
Στο σενάριο αυτό μέχρι στιγμής φέρεται να διαφωνεί η Ουάσιγκτον αποδεικνύοντας για μια ακόμα φορά την έλλειψη σχεδιασμού και κατανόησης της πραγματικότητας και των δεδομένων στη Μέση Ανατολή.
» Ένα ακόμα σενάριο θέλει τη Χεζμπολάχ και τους συμμάχους της να επιχειρούν να σχηματίσουν κυβέρνηση αποσπώντας τη στήριξη του ηγέτη των Δρούζων Ουαλίντ Τζουμπλάντ έχει κρατήσει αποστάσεις από τον Σ. Χαρίρι ήδη από το 2007 - καθώς και ενός εκ των προσωπικοτήτων από την κοινότητα των Σουνιτών.
Κάτι τέτοιο θα προκαλούσε την αντίδραση του Σουνίτη ηγέτη και την οργή της σουνιτικής κοινότητας. Μια τέτοια εξέλιξη θα όξυνε ακόμα περισσότερο τις αντιθέσεις μεταξύ των διαφορετικών κοινοτήτων του Λιβάνου και θα οδηγούσε με μαθηματική ακρίβεια σε επανέναρξη των στοχευμένων δολοφονιών μέσω βομβιστικών επιθέσεων.
Ήδη η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος έχουν αντιταχθεί στο σενάριο αυτό ανησυχώντας κυρίως για την αυξανόμενη επιρροή του Ιράν στην ευρύτερη περιοχή. Η πλευρά του ηγέτη των Δρούζων δέχεται πιέσεις ώστε να μη στηρίξει ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
» Η Χεζμπολάχ και οι σύμμαχοί της σχηματίζουν κυβέρνηση εκ νέου με τον Σ. Χαρίρι. Ο δεύτερος ωστόσο θα πρέπει άμεσα να αποδεχθεί τους όρους για απομάκρυνση από τις διαδικασίες έρευνας για τη δολοφονία του πατέρα του και πρώην πρωθυπουργού.
Ο Χαρίρι φέρεται να ξεκαθάρισε στους ξένους ηγέτες με τους οποίους συναντήθηκε ότι δεν είναι διατεθειμένος για μια τέτοια εξέλιξη.
» Ο Σ. Χατίρι σχηματίζει κυβέρνηση δίχως τη Χεζμπολάχ και τους συμμάχους της και αρνείται να συμμορφωθεί με τις υποδείξεις της Σιητικής οργάνωσης.
Μια τέτοια κυβέρνηση θα θεωρηθεί ως βραχίονας της Δύσης και θα οδηγήσει ταχύτερα από κάθε άλλο σενάριο σε επανέναρξη του εμφυλίου.
Η πιθανότητα μιας ένοπλης αντιπαράθεσης
Η κρίση είναι τρόπος ζωής και μέρος της καθημερινότητας των πολιτών του Λιβάνου. Με κάποια από τις πολλές κρίσεις που πέρασε ο τόπος γεννήθηκαν και γνώρισαν κι άλλες στο πέρασμα του χρόνου. Ωστόσο τα πράγματα σήμερα είναι διαφορετικά.
Ήδη από το 2007 η Χεζμπολάχ απέδειξε ότι, οι επιχειρησιακές δυνατότητες είναι δυσανάλογες συγκρινόμενες με εκείνες των "αντιπάλων της".
Ο οπλισμός που διαθέτει η οργάνωση είναι ικανός για μια αντιπαράθεση με την πλέον εξελιγμένη στρατιωτική μηχανή και μάλιστα, σε βάθος χρόνου.
Η πιθανότητα αντίδρασης και ουσιαστικής αντίστασης από τους σουνίτες απέναντί τους σε μια ένοπλη αναμέτρηση δεν συγκεντρώνει ποσοστά επιτυχίας.
Ακόμα κι αν ο πετυχημένος κατά γενική ομολογία πρόεδρος της Χώρας κ. Σουλειμάν ζητούσε από το στρατό να εμπλακεί αποτρέποντας την επέλαση των Σιητών - καθόλου βέβαιο δεν είναι ότι θα ζητούσε κάτι τέτοιο - ο στρατός δεν διαθέτει τον εξοπλισμό για να το πράξει.
Τα όπλα της Χεζμπολάχ κι εκείνα του στρατού έχουν τεχνολογική απόσταση δύο και πλέον δεκαετιών, καθιστώντας μια τέτοιου είδους αναμέτρηση αδύνατη.
Με άλλα λόγια αν φτάναμε σε μια ένοπλη στρατιωτική αναμέτρηση για τον έλεγχο της εξουσίας στη χώρα, αυτή θα διαρκούσε κάποιες ημέρες σε ότι αφορά το σύνολο του ελέγχου Λιβάνου και κάποιες ώρες για τον έλεγχο της Βηρυτού από τους Σιήτες.
Σύμφωνα με ξένους παρατηρητές πάντως, η ηγεσία της Χεζμπολάχ δε φέρεται να επιθυμεί πραγματικά μια τέτοια εξέλιξη, δίχως αυτό να σημαίνει ότι δεν θα το πράξει εφόσον οδηγηθούν σε αδιέξοδο αναφορικά με τους στόχους που έχουν ορίσει.
Ο ρόλος του Ισραήλ
Μια τέτοια εξέλιξη βεβαίως, τον τελευταίο που θα άφηνε αδιάφορο, θα ήταν την κυβέρνηση του Ισραήλ.
Για την ώρα το Τελ Αβίβ μπορεί να παρακολουθεί τις εξελίξεις αποφεύγοντας τα σχόλια και τις διαρροές για τα τεκταινόμενα στο Λίβανο όμως, η ανησυχία είναι περισσότερο έντονη από ποτέ άλλοτε.
Μέχρι του σημείου επανέναρξης του εμφυλίου στη γείτονα χώρα, με την αναμέτρηση να χαρακτηρίζεται αμφίρροπη το Ισραήλ δεν έχει λόγο ανησυχίας.
Αν όμως τα πράγματα είναι όπως φαίνονται και οι πιθανότητες όπως προαναφέρθηκαν, τότε η κυβέρνηση του Μπέντζαμιν Νετανιάχου θα κληθεί να απαντήσει το ερώτημα που θέτουν αρκετά από τα μέλη της σε κατιδίαν συζητήσεις.
Θα παραμείνουν θεατές ή θα εμπλακούν για να αποτραπεί η Ιρανοποίηση των βόρειων συνόρων τους ;
Το σίγουρο είναι ότι η εμπλοκή και η αναμέτρηση δεν γοητεύει τους στρατηγούς του Τελ Αβίβ.
Στον τελευταίο πόλεμο - 2006 - δεν έφυγαν και με τις καλύτερες αναμνήσεις. Πόσο μάλλον τώρα, με τις αναφορές από παρατηρητές αλλά και τη UNIFIL που επισημαίνουν το αναβαθμισμένο οπλοστάσιο της Χεζμπολάχ και τους πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς που φέρεται να έχουν προμηθευτεί.
Αρκετοί είναι οι ισραηλινοί στρατιωτικοί αξιωματούχοι επισημαίνουν σε κάθε ευκαιρία ότι, μια νέα αναμέτρηση με την εν λόγο, οργάνωση θα είχε συνέπειες ακόμα και για την πόλη του Τελ Αβίβ.
Από την άλλη πλευρά, αρκετές είναι οι φωνές στο υπουργικό συμβούλιο που υποστηρίζουν την άποψη πως ο έλεγχος του Λιβάνου από τη Σιητική οργάνωση θα αχρηστεύσει κάθε μηχανισμό ελέγχου της προμήθειας οπλικών συστημάτων της Χεζμπολάχ από το Ιράν - έστω κι αν αυτός υφίσταται ελάχιστα, ακόμα και σήμερα.
Μέχρι στιγμής πάντως δεν έχει παρατηρηθεί καμία κίνηση στρατιωτικής ενίσχυσης των συνόρων του Ισραήλ με το Λίβανο.
Το πόρισμα για τη δολοφονία Χαρίρι
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές στη Νέα Υόρκη καθώς επίσης και στη Βηρυτό, το πόρισμα για τη δολοφονία φέρεται να έχει ολοκληρωθεί ήδη από τα τέλη Νοεμβρίου.
Σύμφωνα με δημοσίευμα του αμερικανικού δικτύου ενημέρωσης newsmax εκτός των μελών της Χεζμπολάχ, το πόρισμα φέρεται να επιρρίπτει ευθύνες στον θρησκευτικό ηγέτη του Ιράν Ayatollah Ali Khamenei.
Για την ακρίβει και σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα, ο Χαμενεί φέρεται να έδωσε την εντολή για τη δολοφονία Χαρίρι στον τότε επικεφαλής του στρατιωτικού τμήματος της Χεζμπολάχ Imad Mughniyeh μέσω του διοικητή της μονάδας των φρουρών της ιρανικής επανάστασης IRG΄s Quds Qassem Suleymani.
Ο Imad Mughniyeh έχασε τη ζωή του το Φεβρουάριο του 2008 επιχειρώντας να θέσει σε λειτουργία το παγιδευμένο με εκρηκτικά όχημά του σε προάστιο της Δαμασκού.
Το newsmax, αναφέρει πως, στο πόρισμα καταλογίζονται ευθύνες στον Σύρο Πρόεδρο Μπασάρ Αλ Άσαντ και τον επικεφαλής της αντικατασκοπίας της Συρίας Assef Shawkat.
Σύμφωνα τώρα με την εφημερίδα Αλ Ναχαρ του Λιβάνου, αναμένεται να διαβιβαστεί το προσχέδιο του πορίσματος -σήμερα Σάββατο- στο γραφείο του αντιεισαγγελέα Daniel Fransen.
Ο Daniel Fransen, θα πρέπει μέσα στις επόμενες έξι εβδομάδες να αποφασίσει, εάν θα προχωρήσει η διαδικασία και εάν θα αποδοθούν κατηγορίες.
Ο Λίβανος είναι μια χώρα ιδιαίτερη. Με πολλές φυλές, διαφορετικά θρησκεύματα, μοιρασμένες εξουσίες και άτυπα εσωτερικά σύνορα.Μια χώρα με κατοίκους υπερβολικά πλούσιους και πολύ περισσότερους απίστευτα φτωχούς. Μια κοινωνία στην οποία κυριαρχούν τα άκρα της χλιδής από τη μια, της εξαθλίωσης από την άλλη κι απουσιάζει η μεσαία τάξη. Το Παρίσι της Μέσης Ανατολής, βίωσε εποχές και καταστάσεις ξεπερνώντας κάθε φορά, κάθε προηγούμενο όριο. Γνώρισε την ακμή στην υπερβολή της κι έβαλε τον πήχη ψηλά, καθιστώντας αδύνατο το συναγωνισμό στον ορισμό της παρακμής.
Σε ένα γκράφιτι στη συνοικία της Ασραφίγια της Βηρυτού που απεικονίζει το ψηφιδωτό του Λιβάνου, υπάρχουν Σουνίτες, Δρούζοι, Χριστιανοί, Σιήτες, παλαιστίνιοι πρόσφυγες, ισραηλινοί και Σύριοι στρατιώτες και δίπλα σε κάθε έναν από τους παραπάνω....ένα φάντασμα.
Τα φαντάσματα στη χώρα ετούτη, είναι το κυρίαρχο στοιχείο.
Το φάντασμα του εμφυλίου, το φάντασμα της κατοχής, το φάντασμα της στέρησης, της πείνας, της συσκότισης των βομβιστικών επιθέσεων, των παγιδευμένων αυτοκινήτων, των αεροπορικών βομβαρδισμών, των δολοφονημένων πολιτικών, της κρίσης που έφυγε κι αυτής που θα έρθει.
Η πτώση της κυβέρνησης
Πέντε χρόνια πριν, ελάχιστοι από όσους βίωσαν, κάλυψαν ή ανέλυσαν τη βομβιστική επίθεση που στοίχισε τη ζωή του τότε πρωθυπουργού Ραφίκ Χαρίρι μπορούσαν να φανταστούν ότι, εκείνη η δολοφονία θα όριζε τις σημερινές εξελίξεις στο πολιτικό σκηνικό του Λιβάνου.
Η πρόσφατη πτώση της κυβέρνησης συνασπισμού της χώρας έθεσε στο περιθώριο - έστω και για λίγες ώρες - την εξέγερση στην Τυνησία και τις εξελίξεις στην Αλγερία.
Η πτώση της κυβέρνησης ωστόσο, ήταν αναμενόμενη. Αρκετοί μάλιστα την είχαν προβλέψει για νωρίτερα. Αυτό που ανησύχησε ξένους διπλωμάτες κι οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, δεν ήταν το γεγονός αλλά τα επακόλουθά του.
Η κυβέρνηση του Λιβάνου είχε ελάχιστα αποτελέσματα. Η διαφωνίες και τα αδιέξοδα ήταν το κύριο χαρακτηριστικό των εργασιών της. Οι όποιες αποφάσεις μπλοκάρονταν από τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης και ειδικότερα από όταν, τα κόμματα αυτής αποδέχθηκαν να συμμετάσχουν στην κυβέρνηση συνασπισμού.
Αμέσως μετά το τέλος του πολέμου με το Ισραήλ το 2006, η ένταση μεταφέρθηκε στο εσωτερικό της χώρας. Μέχρι και το τέλος του 2008 η επιστροφή στον εμφύλιο απεφεύχθη χάρη στην παρέμβαση του Κατάρ αλλά και την ήπια στάση και αντίδραση του υιού Σα΄άντ Χαρίρι, στις επιθέσεις που δέχονταν από τα ένοπλα τμήματα των σιητών της Χεζμπολάχ, οι συνοικίες των σουνιτών την περίοδο εκείνη.
Μετά τη διαμεσολάβηση του Κατάρ κι αφού οι διαφορές παραμερίστηκαν, η Χεζμπολάχ εισήλθε στην κυβέρνηση αξιώνοντας από την πρώτη στιγμή ένα και μόνο πράγμα. Να μποϋκοτάρει ο Λίβανος την έρευνα από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αναφορικά με τη δολοφονία του Ραφίκ Χαρίρι.
Η σιητική οργάνωση έχει δημόσια τοποθετηθεί χαρακτηρίζοντας την έρευνα καθοδηγούμενη από την Αμερική και το Ισραήλ. Ο Σα΄άντ Χαρίρι που ανέλαβε την πρωθυπουργία το 2009, τήρησε μια διακριτική ή καλύτερα διπλωματική στάση, απέναντι στο αίτημα του Χασάν Νασράλα και της οργάνωσής του. Αρνήθηκε, αποφεύγοντας να σηκώσει τους τόνους.
’λλωστε, ως ηγέτης των σουνιτών και υιός του δολοφονηθέντος πρωθυπουργού δεν θα μπορούσε να αποδεχθεί μια τέτοια θέση η οποία θα τον αποδυνάμωνε πολιτικά εμφανίζοντάς τον να υποκύπτει σε πιέσεις.
Ως καταλυτικός παράγοντας στην πτώση της κυβέρνησης εκτιμάται κυρίως η αποτυχία των δυο χωρών που ενεπλάκησαν διαμεσολαβητικά για την επίλυση των διαφορών στο συγκεκριμένο ζήτημα τους τελευταίους πέντε μήνες. Αφενός η Συρία, μια χώρα που - από το 1976 μέχρι και πρόσφατα οπότε κι εκδιώχθηκε - διαχειρίστηκε τις τύχες του Λιβάνου. Αρκετοί μάλιστα ήταν εκείνοι που εκτιμούσαν ότι, η Δαμασκός συνεργάστηκε στη δολοφονία Χαρίρι αν και τους τελευταίους δεκαοχτώ μήνες οι έρευνες εστιάστηκαν αποκλειστικά και μόνο στη Χεζμπολάχ που ούτως ή άλλως διατηρεί στενούς δεσμούς με τη εν λόγο χώρα.
Από την άλλη Σαουδική Αραβία. Παραδοσιακός φίλος της οικογένειας Χαρίρι και ενεργός υποστηρικτής σε όλα τα επίπεδα του Σα΄άντ Χαρίρι. Ξένοι διπλωμάτες εκτιμούν ότι πέρα από το αυτονόητο - δηλαδή της παραίτησης από την κυβέρνηση των κομμάτων που στελεχώνουν την αντιπολίτευση ώστε να ενταθούν οι πιέσεις στην κατεύθυνση του συμβιβασμού και της εξεύρεσης μιας κοινής στάσης από το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων της χώρας απέναντι στο αναμενόνο πόρισμα - υπάρχει ακόμα μια παράμετρος. Η παράμετρος αυτή επισημάνθηκε κυρίως από άραβες διπλωμάτες και ισραηλινά μέσα ενημέρωσης κι έχει να κάνει με τη στιγμή που επιλέχθηκε για να αποχωρήσουν από το συνασπισμό τα κόμματα αυτής.
Momentum
Έχει περάσει καιρός από όταν ο ηγέτης της Χεζμπολάχ Σείχης Χασάν Νασράλα, έπαψε να λειτουργεί ως τοποτηρητής των δυνάμεων της οργάνωσής του, διεκδικώντας έναν ευρύτερο ρόλο. Διατηρώντας στενές σχέσεις με την Τεχεράνη και τη Δαμασκό είχε καταστήσει εφικτό να περνάει τα μηνύματα και τις θέσεις του κυρίως δια μέσω Συρίας στον αραβικό κόσμο. Η Συρία ωστόσο πρόσφατα επιχείρησε ένα άνοιγμα προς τη Δύση και ιδιαίτερα την Ουάσιγκτον, έστω κι αν αυτό δεν ήταν αποτέλεσμα απευθείας επαφών αλλά μέσω Σαουδικής Αραβίας.
Ως αποτέλεσμα αυτών των επαφών και του ανοίγματος προς τη Δύση βλέπουμε την απόφαση των ΗΠΑ να επαναφέρουν τον πρέσβη τους στη Δαμασκό, να χαλαρώσουν αισθητά τις οικονομικές κυρώσεις που είχαν επιβληθεί στη χώρα και να δοθεί χώρος για έναν ευρύτερο ρόλο του Μπασάρ Αλ ’σαντ σε θέματα που αφορούν την περιοχή.
Κάπως έτσι ξεκίνησε και η ιδέα να αποτελέσουν Συρία και Σαουδική Αραβία της εγγυήτριες δυνάμεις με στόχο μια προσδοκώμενη συμφωνία μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων του Λιβάνου ώστε να προχωρήσει η έρευνα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και να αποδεχθούν όλες οι πλευρές το πόρισμα.
Οι ΗΠΑ είχαν θέσει έναν όρο που έπρεπε να γίνει αποδεκτός από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές και αφορούσε τη δημοσιοποίηση και αποδοχή του κατηγορητηρίου και από το Λίβανο εφόσον η χώρα συμμετέχει έτσι κι αλλιώς στην έρευνα από κοινού με τα Ηνωμένα Έθνη.
Το Ιράν διαφώνησε για μια τέτοια δέσμευση ωστόσο η Συρία - και δίχως άλλη διαβούλευση με τη Χεζμπολάχ - συμφώνησε, υπολογίζοντας τα πάντα εκτός από τον ξενοδόχο. Ο Σείχης Νασράλα, δεν αντέδρασε άμεσα. Περίμενε την ιδανική στιγμή για να στείλει το μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση. Επέλεξε τη στιγμή που ο Πρωθυπουργός της κυβέρνησης του Λιβάνου περνούσε το κατώφλι του Λευκού Οίκου για να συναντηθεί με τον αμερικανό Πρόεδρο Ομπάμα.
Η συζήτηση θα αφορούσε την ημερομηνία ανακοίνωσης του πορίσματος - σύμφωνα με πολιτικό του Λιβάνου - καθώς και την πορεία των διαβουλεύσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Συρίας. Ο Νασράλα έστειλε ένα ηχηρό μήνυμα στη Δαμασκό η οποία πληροφορήθηκε από τα μέσα ενημέρωσης την πτώση της κυβέρνησης κι έθεσε τα δεδομένα για την από εδώ κι έπειτα πορεία των πραγμάτων. Η Χεζμπολάχ και το Ιράν έχουν τον τελευταίο λόγο για τις εξελίξεις και τις όποιες αποφάσεις αφορούν το Λίβανο κι αν η Συρία επιθυμεί να παραμείνει ως αξιόπιστος σύμμαχος αυτού του άξονα θα πρέπει να ανασυνταχθεί.
Η επόμενη μέρα
Τα σενάρια για την επόμενη ημέρα είναι περιορισμένα. Με εξαίρεση ενός εξ αυτών τα υπόλοιπα δύο προδιαγράφουν ένα αβέβαιο μέλλον για τη χώρα των κέδρων με τις εντάσεις να αποτελούν μέρος της καθημερινότητας. Από τη στιγμή της πτώσης της κυβέρνησης μέχρι και το μεσημέρι της Παρασκευής 14/01, ο Ραφίκ Χαρίρι πραγματοποίησε μια μίνι περιοδεία για να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα όσων αφορά τη στήριξη και τις προθέσεις χωρών που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, εμπλέκονται στα του Λιβάνου. Έτσι λοιπόν φεύγοντας από την Ουάσιγκτον ταξίδεψε στο Παρίσι κι από εκεί στην ’γκυρα.
Η Τουρκία αν και δεν διαδραματίζει ρυθμιστικό παράγοντα στο Λίβανο, επελέγη ώστε δια μέσω αυτής να περάσουν κάποια μηνύματα στο Ιράν και να εκτιμηθούν οι αντιδράσεις στις προτεινόμενες από τον Σααντ Χαρίρι λύσεις.
» Το αισιόδοξο σενάριο θέλει τις δυο πλευρές να επιζητούν ένα συμβιβασμό για να αποτραπούν τα χειρότερα. Το σενάριο αυτό αποτελεί το σχέδιο Β, για τον Σ. Χαρίρι και φέρεται να προτάθηκε σε αυτόν από τη Γαλλία και τη Σαουδική Αραβία.
Η Χεζμπολάχ αυτό που επεδίωκε εξ αρχής, ήταν η απομάκρυνση των δικαστών του Λιβάνου από την ομάδα των Ηνωμένων Εθνών που διερευνά την υπόθεση και την αναστολή της χρηματοδότησης των ερευνών από το κοινοβούλιο της χώρας.
Εάν αυτό συμβεί, τότε το όποιο πόρισμα δεν θα συνυπογράφεται από τις Λιβανικές αρχές και δεν υπάρχει άμεση εμπλοκή. Η ανακοίνωσή του δεν θα σημαίνει και αυτόματη ανάληψη δράσης από τις δικαστικές αρχές για την παραπομπή των ενόχων σε δίκη - κάτι που έτσι κι αλλιώς η Χεζμπολάχ έχει δηλώσει ότι δεν θα αποδεχθεί, προστατεύοντας τα μέλη της που θα κατηγορηθούν.
Για να αποφευχθούν λοιπόν τα χειρότερα η πρόταση Σαρκοζί και Αμπντάλα (Σαουδικής Αραβίας) φέρεται να είναι :
Εφόσον υπάρξει αδιέξοδο στο σχηματισμό κυβέρνησης, τότε να προταθεί μια ουδέτερη προσωπικότητα για πρωθυπουργός προερχόμενος από τις τάξεις των σουνιτών μουσουλμάνων. Η κυβέρνηση θα διακόψει την ενεργή συμμετοχή στις ερευνητικές διαδικασίες του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη χρηματοδότηση αυτών.
Ο Σα΄άντ Χαρίρι εκτιμάται ότι βγαίνει πολιτικά αλώβητος από μια τέτοια εξέλιξη αφού δεν συμμετέχει ενεργά στη διακυβέρνηση και τη λήψη αποφάσεων.
Θα έχει επίσης διατηρήσει σουνιτική παρουσία στο πρωθυπουργικό αξίωμα, διαφυλάσσοντας τη δημοτικότητά του ώστε να επανακάμψει όταν οι συνθήκες θα το επιτρέπουν.
Στο σενάριο αυτό μέχρι στιγμής φέρεται να διαφωνεί η Ουάσιγκτον αποδεικνύοντας για μια ακόμα φορά την έλλειψη σχεδιασμού και κατανόησης της πραγματικότητας και των δεδομένων στη Μέση Ανατολή.
» Ένα ακόμα σενάριο θέλει τη Χεζμπολάχ και τους συμμάχους της να επιχειρούν να σχηματίσουν κυβέρνηση αποσπώντας τη στήριξη του ηγέτη των Δρούζων Ουαλίντ Τζουμπλάντ έχει κρατήσει αποστάσεις από τον Σ. Χαρίρι ήδη από το 2007 - καθώς και ενός εκ των προσωπικοτήτων από την κοινότητα των Σουνιτών.
Κάτι τέτοιο θα προκαλούσε την αντίδραση του Σουνίτη ηγέτη και την οργή της σουνιτικής κοινότητας. Μια τέτοια εξέλιξη θα όξυνε ακόμα περισσότερο τις αντιθέσεις μεταξύ των διαφορετικών κοινοτήτων του Λιβάνου και θα οδηγούσε με μαθηματική ακρίβεια σε επανέναρξη των στοχευμένων δολοφονιών μέσω βομβιστικών επιθέσεων.
Ήδη η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος έχουν αντιταχθεί στο σενάριο αυτό ανησυχώντας κυρίως για την αυξανόμενη επιρροή του Ιράν στην ευρύτερη περιοχή. Η πλευρά του ηγέτη των Δρούζων δέχεται πιέσεις ώστε να μη στηρίξει ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
» Η Χεζμπολάχ και οι σύμμαχοί της σχηματίζουν κυβέρνηση εκ νέου με τον Σ. Χαρίρι. Ο δεύτερος ωστόσο θα πρέπει άμεσα να αποδεχθεί τους όρους για απομάκρυνση από τις διαδικασίες έρευνας για τη δολοφονία του πατέρα του και πρώην πρωθυπουργού.
Ο Χαρίρι φέρεται να ξεκαθάρισε στους ξένους ηγέτες με τους οποίους συναντήθηκε ότι δεν είναι διατεθειμένος για μια τέτοια εξέλιξη.
» Ο Σ. Χατίρι σχηματίζει κυβέρνηση δίχως τη Χεζμπολάχ και τους συμμάχους της και αρνείται να συμμορφωθεί με τις υποδείξεις της Σιητικής οργάνωσης.
Μια τέτοια κυβέρνηση θα θεωρηθεί ως βραχίονας της Δύσης και θα οδηγήσει ταχύτερα από κάθε άλλο σενάριο σε επανέναρξη του εμφυλίου.
Η πιθανότητα μιας ένοπλης αντιπαράθεσης
Η κρίση είναι τρόπος ζωής και μέρος της καθημερινότητας των πολιτών του Λιβάνου. Με κάποια από τις πολλές κρίσεις που πέρασε ο τόπος γεννήθηκαν και γνώρισαν κι άλλες στο πέρασμα του χρόνου. Ωστόσο τα πράγματα σήμερα είναι διαφορετικά.
Ήδη από το 2007 η Χεζμπολάχ απέδειξε ότι, οι επιχειρησιακές δυνατότητες είναι δυσανάλογες συγκρινόμενες με εκείνες των "αντιπάλων της".
Ο οπλισμός που διαθέτει η οργάνωση είναι ικανός για μια αντιπαράθεση με την πλέον εξελιγμένη στρατιωτική μηχανή και μάλιστα, σε βάθος χρόνου.
Η πιθανότητα αντίδρασης και ουσιαστικής αντίστασης από τους σουνίτες απέναντί τους σε μια ένοπλη αναμέτρηση δεν συγκεντρώνει ποσοστά επιτυχίας.
Ακόμα κι αν ο πετυχημένος κατά γενική ομολογία πρόεδρος της Χώρας κ. Σουλειμάν ζητούσε από το στρατό να εμπλακεί αποτρέποντας την επέλαση των Σιητών - καθόλου βέβαιο δεν είναι ότι θα ζητούσε κάτι τέτοιο - ο στρατός δεν διαθέτει τον εξοπλισμό για να το πράξει.
Τα όπλα της Χεζμπολάχ κι εκείνα του στρατού έχουν τεχνολογική απόσταση δύο και πλέον δεκαετιών, καθιστώντας μια τέτοιου είδους αναμέτρηση αδύνατη.
Με άλλα λόγια αν φτάναμε σε μια ένοπλη στρατιωτική αναμέτρηση για τον έλεγχο της εξουσίας στη χώρα, αυτή θα διαρκούσε κάποιες ημέρες σε ότι αφορά το σύνολο του ελέγχου Λιβάνου και κάποιες ώρες για τον έλεγχο της Βηρυτού από τους Σιήτες.
Σύμφωνα με ξένους παρατηρητές πάντως, η ηγεσία της Χεζμπολάχ δε φέρεται να επιθυμεί πραγματικά μια τέτοια εξέλιξη, δίχως αυτό να σημαίνει ότι δεν θα το πράξει εφόσον οδηγηθούν σε αδιέξοδο αναφορικά με τους στόχους που έχουν ορίσει.
Ο ρόλος του Ισραήλ
Μια τέτοια εξέλιξη βεβαίως, τον τελευταίο που θα άφηνε αδιάφορο, θα ήταν την κυβέρνηση του Ισραήλ.
Για την ώρα το Τελ Αβίβ μπορεί να παρακολουθεί τις εξελίξεις αποφεύγοντας τα σχόλια και τις διαρροές για τα τεκταινόμενα στο Λίβανο όμως, η ανησυχία είναι περισσότερο έντονη από ποτέ άλλοτε.
Μέχρι του σημείου επανέναρξης του εμφυλίου στη γείτονα χώρα, με την αναμέτρηση να χαρακτηρίζεται αμφίρροπη το Ισραήλ δεν έχει λόγο ανησυχίας.
Αν όμως τα πράγματα είναι όπως φαίνονται και οι πιθανότητες όπως προαναφέρθηκαν, τότε η κυβέρνηση του Μπέντζαμιν Νετανιάχου θα κληθεί να απαντήσει το ερώτημα που θέτουν αρκετά από τα μέλη της σε κατιδίαν συζητήσεις.
Θα παραμείνουν θεατές ή θα εμπλακούν για να αποτραπεί η Ιρανοποίηση των βόρειων συνόρων τους ;
Το σίγουρο είναι ότι η εμπλοκή και η αναμέτρηση δεν γοητεύει τους στρατηγούς του Τελ Αβίβ.
Στον τελευταίο πόλεμο - 2006 - δεν έφυγαν και με τις καλύτερες αναμνήσεις. Πόσο μάλλον τώρα, με τις αναφορές από παρατηρητές αλλά και τη UNIFIL που επισημαίνουν το αναβαθμισμένο οπλοστάσιο της Χεζμπολάχ και τους πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς που φέρεται να έχουν προμηθευτεί.
Αρκετοί είναι οι ισραηλινοί στρατιωτικοί αξιωματούχοι επισημαίνουν σε κάθε ευκαιρία ότι, μια νέα αναμέτρηση με την εν λόγο, οργάνωση θα είχε συνέπειες ακόμα και για την πόλη του Τελ Αβίβ.
Από την άλλη πλευρά, αρκετές είναι οι φωνές στο υπουργικό συμβούλιο που υποστηρίζουν την άποψη πως ο έλεγχος του Λιβάνου από τη Σιητική οργάνωση θα αχρηστεύσει κάθε μηχανισμό ελέγχου της προμήθειας οπλικών συστημάτων της Χεζμπολάχ από το Ιράν - έστω κι αν αυτός υφίσταται ελάχιστα, ακόμα και σήμερα.
Μέχρι στιγμής πάντως δεν έχει παρατηρηθεί καμία κίνηση στρατιωτικής ενίσχυσης των συνόρων του Ισραήλ με το Λίβανο.
Το πόρισμα για τη δολοφονία Χαρίρι
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές στη Νέα Υόρκη καθώς επίσης και στη Βηρυτό, το πόρισμα για τη δολοφονία φέρεται να έχει ολοκληρωθεί ήδη από τα τέλη Νοεμβρίου.
Σύμφωνα με δημοσίευμα του αμερικανικού δικτύου ενημέρωσης newsmax εκτός των μελών της Χεζμπολάχ, το πόρισμα φέρεται να επιρρίπτει ευθύνες στον θρησκευτικό ηγέτη του Ιράν Ayatollah Ali Khamenei.
Για την ακρίβει και σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα, ο Χαμενεί φέρεται να έδωσε την εντολή για τη δολοφονία Χαρίρι στον τότε επικεφαλής του στρατιωτικού τμήματος της Χεζμπολάχ Imad Mughniyeh μέσω του διοικητή της μονάδας των φρουρών της ιρανικής επανάστασης IRG΄s Quds Qassem Suleymani.
Ο Imad Mughniyeh έχασε τη ζωή του το Φεβρουάριο του 2008 επιχειρώντας να θέσει σε λειτουργία το παγιδευμένο με εκρηκτικά όχημά του σε προάστιο της Δαμασκού.
Το newsmax, αναφέρει πως, στο πόρισμα καταλογίζονται ευθύνες στον Σύρο Πρόεδρο Μπασάρ Αλ Άσαντ και τον επικεφαλής της αντικατασκοπίας της Συρίας Assef Shawkat.
Σύμφωνα τώρα με την εφημερίδα Αλ Ναχαρ του Λιβάνου, αναμένεται να διαβιβαστεί το προσχέδιο του πορίσματος -σήμερα Σάββατο- στο γραφείο του αντιεισαγγελέα Daniel Fransen.
Ο Daniel Fransen, θα πρέπει μέσα στις επόμενες έξι εβδομάδες να αποφασίσει, εάν θα προχωρήσει η διαδικασία και εάν θα αποδοθούν κατηγορίες.