Πραγματικά τα παραδείγματα ήταν εξαιρετικά και πολύ ενδιαφέροντα αλλά δεν μπόρεσαν να μην μου ξυπνήσουν μια απογοήτευση.
Από το 2009, την αρχή (έστω την αρχή που καταλάβαμε) της κρίσης και μετά, έτυχε να δω από κοντά και ταυτόχρονα από μακριά όλη αυτή την κινητοποίηση της ελληνικής κοινωνίας που πήρε παραδείγματα από το εξωτερικό. Από κοντά την είδα γιατί μάζεψα αυτές τις αυτο-οργανώσεις/πρωτοβουλίες πολιτών και από μακριά γιατί δεν τις μελέτησα κοινωνικά/πολιτικά αλλά ως προς την επικοινωνία τους. Άρα είδα την εξέλιξή τους αλλά δεν μπήκα στα πιο εσωτερικά τους και ούτε και είχα ανάμειξη, είτε ιδεολογική είτε πρακτική.
Σαν εξωτερικός παρατηρητής είδα όλο τον ενθουσιασμό της αρχής, τα παραδείγματα που φαίνονταν ιδανικά για να εφαρμοστούν στην Ελλάδα, τις αλλαγές που θα μπορούσαν να έρθουν στην ελληνική κοινωνία γιατί πλέον οι πολίτες κατάλαβαν ότι είναι στα χέρια τους να αλλάξουν τον τρόπο που ζουν. Τώρα, 6 χρόνια μετά, δεν έχει αλλάξει τίποτα. Πολύ στενοχωριέμαι που το λέω αλλά σαν κοινωνία νομίζω ότι η κρίση δεν μας άλλαξε καθόλου. Αν στο μυαλό σας έρχεται η αλληλεγγύη που έχουμε δείξει όλα αυτά τα χρόνια, θα σας πω ότι αυτή υπήρχε και πολύ πιο πριν αλλά όχι με τα φώτα της δημοσιότητας πάνω της. Αν σκέφτεστε τους εναλλακτικούς τρόπους συναλλαγών και τις ανταλλαγές προϊόντων και υπηρεσιών, θα σας πω ότι αυτά γίνονταν και γίνονται στα χωριά και στις γειτονιές και απλά εμείς τους δώσαμε ένα πιο τρέντι όνομα.
Καθώς περνούσαν τα χρόνια ο ενθουσιασμός έσβησε, οι πρωτοβουλίες κοιμήθηκαν και ενεργές έμειναν ελάχιστες…Καθώς όλες στηρίζονταν σε εθελοντές, μπορέσαμε και είδαμε (οι εξωτερικοί παρατηρητές) ότι οι άνθρωποι πήγαν, δοκίμασαν και τελικά επανήλθαν στην αρχική τους κατάσταση εκτός ίσως ελάχιστων εξαιρέσεων. Καμιά βαθιά αλλαγή δεν έγινε παρόλη την πολύ κρίσιμη περίοδο της χώρας και τις πολύ δύσκολες συνθήκες διαβίωσης.
Τελικά είναι να αναρωτιέται κανείς. Αλλάζουν οι κοινωνίες; Και αν αλλάζουν, γιατί συνεχώς επαναλαμβάνονται τα ίδια λάθη και δεν μαθαίνουμε από αυτά;
Ίσως οι κοινωνίες δεν αλλάζουν γιατί αποτελούνται από ανθρώπους και οι άνθρωποι δύσκολα αλλάζουν μετά από κάποια ηλικία.
Και είναι δύσκολο να πετύχεις πολλούς ανθρώπους που αλλάζουν να είναι συγκεντρωμένοι σε ένα μέρος και χρονική στιγμή ώστε να πετύχουν μια κοινωνική αλλαγή που θα μείνει και θα έχει σημασία τελικά. Οι άνθρωποι πάντα θα επιδιώκουν το εύκολο, θα έχουν το αίσθημα της δικής τους αυτοσυντήρησης πρώτα και μετά των άλλων, πάντα θα μεθούν από την εξουσία και το χρήμα, πάντα θα θέλουν να ξεχωρίσουν σε σχέση με τους άλλους.
Αν λοιπόν ο καθένας μας ξεχωριστά δεν αλλάξει, δεν πρόκειται να αλλάξει καμία κοινωνία, κανένας κόσμος. Θα πέφτουμε πάντα στην ίδια λούμπα ξανά και ξανά και πάντα θα παραπονιόμαστε ότι άλλοι αποφασίζουν για εμάς όταν οι ίδιοι με τις αδυναμίες μας τους έχουμε δώσει αυτή τη δύναμη.
Προσωπικά δεν ξέρω αν αυτό που μας χρειάζεται είναι μια ιδεολογία, μια θρησκεία ή κάτι άλλο. Αν το ήξερα θα το μοιραζόμουν μαζί σας για να είμαστε όλοι μια χαρούμενη παρέα. Αυτό όμως που ξέρω 100% ότι μας λείπει είναι η λογική και το καθαρό μυαλό. Δεν είμαι σίγουρη όμως ότι μια θρησκεία ή μια ιδεολογία σε αφήνει να σκεφτείς με καθαρό μυαλό και χωρίς χρωματιστά γυαλιά. Άρα μήπως πρέπει να ψάξουμε αλλού τη λύση τελικά;