της Δανάης Καρυδάκη

Στις 5 Ιουλίου 2015, το βράδυ του δημοψηφίσματος, δε γνωρίζαμε ακόμα την έκβαση που θα είχε, ή μάλλον το πώς θα χρησιμοποιούνταν η απάντηση σε αυτό το εν πολλοίς παραπλανητικό ερώτημα που τέθηκε στον ελληνικό λαό, εφόσον είχε ήδη διαφανεί ότι, τουλάχιστον για την ώρα, η Ευρώπη με τη λιτότητα διανύουν έγγαμο βίο ανθόσπαρτο χωρίς προοπτική διαζυγίου. Το μόνο που μπορούσαμε να γνωρίζουμε με βεβαιότητα ήταν (για να χρησιμοποιήσω κι εγώ την προσφιλή των τηλε-δημοσιογράφων γλώσσα) η συντριπτική και θεαματική ήττα των ΜΜΕ.

Όσο προχωρούσε η νύχτα και η ψαλίδα άνοιγε, παρακολουθούσαμε τον Πρετεντέρη, την Τρέμη, τον Πορτοσάλτε, τον Παπαδημητρίου, τον Ευαγγελάτο, τον Μπογδάνο, την Στάη, και άλλους αγαπητούς εκπροσώπους των τεσσάρων ιδιωτικών καναλιών, να τα έχουν χαμένα μπροστά στην ίδια τους την αδυναμία. ‘Πώς γίνεται, αναρωτιόντουσαν με δέος, να κάναμε πλύση εγκεφάλου επί 24 ώρες το 24ωρο για οχτώ ημέρες, και ένα 61.3% του ελληνικού λαού, με πολύ κρίσιμα για το πολιτικό τοπίο ταξικά, ηλικιακά και γεωγραφικά χαρακτηριστικά, να μας γύρισε την πλάτη;’ ‘Αφού όλες οι κοινωνικές ομάδες ήταν με το ΝΑΙ…’, αναλογιζόταν ξεφυσώντας η Σαράφογλου. Κάποιοι μάλιστα από τους δημοσιογράφους βιώσαν την ομολογουμένως εριστική στάση μελών της κυβέρνησης σαν φίμωση και καταπάτηση της ελευθερίας του λόγου (λίγο έλειψε να βγουν σημαιάκια με Je suis Stai), ενώ ένας εκ των λατρευτών, ονόματα δε λέμε οικογένειες δε θίγουμε, τα έμπηξε σε συνέντευξη με ξένο δημοσιογράφο που άφησε το ωραίο Λονδίνο για την Ψωροκώσταινα που την περιμένει μοίρα απολυταρχικού καθεστώτος. Την επομένη δε, που ακολούθησε η πειθαρχική δίωξη της ΕΣΗΕΑ σε ορισμένους δημοσιογράφους για τη μεροληπτική στάση τους και την παραβίαση του εκλογικού νόμου, κάποιοι επικαλέστηκαν τον George Orwell, τον οποίο ανέκαθεν διεκδικούν για φωνή της ιδεολογίας τους όλοι, από τον πιο συντηρητικό και φιλελεύθερο μέχρι τον πιο αριστερό και αναρχικό, για να περιγράψουν τον εφιάλτη ολοκληρωτισμού στον οποίο μας οδηγεί ντουγρού κι ωχ αμάν αμάν ο ΣΥΡΙΖΑ. Παρέβλεψαν, φυσικά, το γεγονός ότι εκτός από τα αντι-Σταλινικά μυθιστορήματα του Η Φάρμα των Ζώων (1945) και 1984 (1949), που χρησιμοποιήθηκαν/κακοποιήθηκαν μετά το θάνατό του ως ντουντούκα της Δύσης επί Ψυχρού Πολέμου, ο Orwell, σε αντίθεση με τους ίδιους, είναι κυρίως γνωστός για την ανεξαρτησία και α-κομματικότητα της δημοσιογραφικής του πένας.

Δεν πέρασαν δυο μέρες λοιπόν και το ΟΧΙ του κόσμου έγινε γρήγορα ένα μεγάλο και απερίφραστο ΝΑΙ. Και οι εκπρόσωποι των ΜΜΕ πήραν βαθιά ανάσα ανακούφισης. Ο Αλέξης Τσίπρας από αλητήριος, τρομοκράτης, και ανεύθυνος έγινε εν μια νυκτί ο μόνος πρωθυπουργός με το ‘πολιτικό κεφάλαιο’ να φέρει εις πέρας μέτρα λιτότητας που τα ίδια τα αστικά κόμματα που έφεραν τη χώρα εδώ που την έφεραν δεν κατάφεραν να υποστηρίξουν— και, όπως εύστοχα αναπαριστούσε μια γελοιογραφία των ημερών, αντί να γίνει η Ελλάδα ο Δούρειος Ίππος στην πολιορκία της νεοφιλελεύθερης Ευρώπης, έγινε ο ΣΥΡΙΖΑ ο Δούρειος Ίππος στην πολιορκία της ανυπότακτης Ελλάδας. Για κωλοτούμπα ούτε λόγος. Ένα ιδεολογικά τιμωρητικό και εν τέλει ανεφάρμοστο πακέτο υφεσιακών μέτρων σε μια προ πολλού ρημαγμένη οικονομία βαφτίστηκε, για άλλη μια φορά, εθνική σανίδα σωτηρίας. Με την αύξηση του ΦΠΑ ακούσαμε μόνο κάτι τηλεοπτικούς αλαλαγμούς για το ‘καλάθι της νοικοκυράς’, αλλά λέμε, εντάξει, αφορά μονάχα τις γυναίκες και δη τις νοικοκυρεμένες, αν είσαι άντρας, γυναίκα ανεπρόκοπη ή queer την βγάζεις καθαρή και τούτη τη φορά.

Τις μέρες που ακολούθησαν, παρακολουθήσαμε στα συστημικά ΜΜΕ ένα γαϊτανάκι, τον παραλογισμό του οποίου θα ζήλευε με περισσή αμηχανία ο Ευγένιος Ιονέσκο. Τώρα, φυσικά, στόχος δεν ήταν ο Τσίπρας ούτε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, αλλά οι αντιρρησίες. Εκπρόσωποι των ΜΜΕ που ρωτούσαν και ξαναρωτούσαν τον Τσίπρα προεκλογικά αν είχε Plan B —προσέξτε ότι δεν ρώτησαν ποτέ αν έχει ένα καλό Plan B— ξάφνου τώρα διαρρηγνύουν τα ιμάτια τους που ο Βαρουφάκης παρουσίασε εν τέλει ολίγον από Plan B. Η Αριστερή Πλατφόρμα, που αποτελεί οργανικό και συνιδρυτικό τμήμα του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ εμμένει στις θέσεις που ανέκαθεν είχε, παρουσιάζεται σαν ένα μάτσο από ταραξίες και διαρρήκτες, ενώ διάφοροι παπαγάλοι απαιτούν  την άμεση απομάκρυνσή της από το ΣΥΡΙΖΑ σαν τον άτακτο μαθητή από την τάξη, αγνοώντας εξόφθαλμα την φραξιονιστική ιστορία της ελληνικής Αριστεράς. Η Κωνσταντοπούλου ψέγεται για την γιορτή που διοργάνωσε στην επέτειο αποκατάστασης της δημοκρατίας, χωρίς επιχείρημα, έτσι απλά γιατί είναι η Κωνσταντοπούλου.

Στις 27 Ιουλίου, μάλιστα, ο αγαπητός σχολιαστής του κεντρικού δελτίου του ΣΚΑΙ Μπάμπης Παπαδημητρίου παρέθεσε την υποτιθέμενη φράση του Βλαντιμίρ Λένιν ‘το ότι διώξαμε τη μαϊμού από το σβέρκο μας δεν σημαίνει ότι έφυγε και το τσίρκο’ (sic). Παρά την προσπάθειά για επίκληση σε μια ‘αριστερή αυθεντία’, ο Λένιν φυσικά ποτέ δεν είπε τέτοιο πράγμα. Τα πνευματικά δικαιώματα από τον Μπάμπη θα μπορούσαν να ζητήσουν βέβαια οι συγγενείς του Αμερικανού κωμικού και κριτικού George Carlin στον οποίο αποδίδεται η φράση ‘Just cause you got the monkey off your back doesn’t mean the circus has left town.’  (Βρε Μπάμπη, βρε Μπάμπη! Τσέκαρε τις πηγές σου την επόμενη φορά, ένα άρθρο της Athens Voice από τις 22 Μαρτίου 2015 χωρίς παραπομπή δεν είναι δημοσιογραφική πηγή. Όχι τίποτε άλλο θα μας κάνεις να νομίσουμε ότι το παπιγιόν σου και η Χρυσή Αυγή δεν είναι και τόσο σοβαρά τελικά).

Παράλληλα, σε αυτό το γαϊτανάκι των ΜΜΕ χορεύουν και τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, με την ασφάλεια ότι ο ίδιος είναι απόφοιτος Κολλεγίου Αθηνών και Harvard, δήλωσε στο MEGA ότι θεωρεί παντελώς ακατάλληλο τον κωμικό ηθοποιό Παύλο Χαϊκάλη για Υφυπουργό Κοινωνικών Ασφαλίσεων, ενώ, υποθέτουμε, ότι εγκρίνει τον τηλε-βιβλιοπώλη και φιλόλογο στο επάγγελμα Άδωνι Γεωργιάδη ως καταλληλότατο Υπουργό Υγείας  (με την ίδια βέβαια υποκρισία μας πληροφορούσε παλαιότερα αυτός, ο δισέγγονος, εγγονός, γιος, ανιψιός, αδερφός, ξάδερφος και θείος πολιτικών για τους διορισμένους συγγενείς της Αριστεράς). Η Άννα Διαμαντοπούλου, ούτε καν βουλευτής πια του ΠΑΣΟΚ αλλά πρόεδρος του Δικτύου για την Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, πρότεινε, σύμφωνα με δημοσίευμα της Καθημερινής, ένα σχέδιο οκτώ σημείων για την καταπολέμηση της ανεργίας—το ότι δεν κατάφερε να καταπολεμήσει την ανεργία όταν ήταν Υπουργός Παιδείας και εν μέσω μνημονίων διαχειριζόταν ΕΣΠΑ μερικών δισεκατομμυριών ευρώ (ναι, κύριοι, ο ΓΑΠ, είχε δίκο τελικά, λεφτά υπήρχαν αλλά τα έφαγε η μαρμάγκα), δεν απασχόλησε ούτε κατ’ελάχιστο τους δημοσιογράφους που αναπαρήγαγαν το ρεπορτάζ. Η Αντιγόνη Λυμπεράκη, που δήλωσε πριν το δημοψηφισμα ότι οι ‘φτωχοί κάνουν λάθος επιλογές σε κρίσιμες στιγμές’ (και γι αυτό άλλωστε δεν ψηφίζουν και Το Ποτάμι να φανταστούμε), υποστήριξε στο MEGA τα μέτρα των πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας προς όφελος των τραπεζών, μάλλον σαν ένα ακόμα προστατευτικό δίκτυ απέναντι στα λάθη που κάνουν οι ‘φτωχοί’ όταν ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα (το οποίο θα μπορούσαμε να αφαιρέσουμε τώρα που το καλοσκέφτομαι, διότι με ποιο δικαίωμα ασκούν ένα εκλογικό δικαίωμα που ενδέχεται ενίοτε να αμφισβητήσει το αναφαίρετο δικαίωμα των ‘πλουσίων’ στον πλούτο;)

Για να συνοψίσουμε, λοιπόν, αυτή η κρίση (αυτο)συνείδησης των ΜΜΕ αποκαλύπτει ένα ας το πούμε παμπάλαιο πρόβλημα άσκησης εξουσίας: το ασυμβίβαστο μεταξύ αντίστασης και συστήματος. Με άλλα λόγια, αν ένα κόμμα, ένας πολιτικός φορέας, ένα κίνημα, μια ομάδα ή ένα άτομο ασκεί πολιτική ή έστω απλά υιοθετεί ρητορική αντίστασης, υπογραμμίζει τα κακώς κείμενα του συστήματος και αναζητά εναλλακτικές διεξόδους, είναι καταδικασμένο να πολεμηθεί μέχρις εσχάτων από εκείνα τα ΜΜΕ των οποίων το συμφέρον κινδυνεύει να θιχτεί. Αν αναλάβει δε την εκτελεστική εξουσία μέσα από αυτό το μικρό παραθυράκι των καιρών μας που ονομάζεται αντιπροσωπευτική δημοκρατία, και θεωρητικά μπορεί να ελέγξει τα ΜΜΕ, αυτά κηρύσσουν ανοιχτό Τζιχάντ εναντίον του, όπως στην πρόσφατη περίπτωση του δημοψηφίσματος. Η εκεχειρία επέρχεται πια με την πολυπόθητη κωλοτούμπα εξαιτίας της δικής τους ή άλλης εξωτερικής πίεσης, όπως στη μετά τη συμφωνία εποχή.

Αν θέλαμε να αποφύγουμε την κωλοτούμπα, η λύση που πρόσφερε ο 20ος αιώνας στα αντιστασιακά κινήματα ήταν η εγκαθίδρυση ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος όπου τα ΜΜΕ κρατικοποιούνται και διαλαλούν τη μία και μοναδική αληθινή φωνή, αυτή του κυβερνώντος κόμματος, ενώ η όποια διαφωνία τιμωρείται ποικιλοτρόπως (φυλακίσεις, εξορίες, εκτελέσεις). Ευτυχώς, όμως, δε ζούμε πια στον 20ο αιώνα, αλλά στον 21ο. Και το όπλο μας είναι η κριτική. Η κριτική έχει ως εν δυνάμει αντικείμενα το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ που μας έφτασαν ως εδώ, αλλά και το νεο-δεξιό Ποτάμι με τον αταξικό λόγο του, τη Χρυσή Αυγή που ξεπροβάλλει ως ο νέος αντι-μνημονιακός πυλώνας, και το ΟΧΙ-σε-όλα ΚΚΕ. Έχει επίσης αντικείμενο τον Τσίπρα και την κωλοτούμπα του, τον εθνικολαϊκισμό του Καμμένου, το ουτοπικό ανεδαφικό πλάνο του σταρ ακαδημαϊκού Βαρουφάκη (και παράνομο όπως φάνηκε από την ταχύτητα-ρεκόρ κινητοποίησης του κατά τ’άλλα βραδυκίνητου δικαστικού μηχανισμού αλλά όχι περισσότερο αντισυνταγματικό από κάποια μνημονιακά μέτρα), τον Λαφαζάνη και το ανύπαρκτό του σχέδιο (διότι για να κρατικοποιήσεις τις τράπεζες πρέπει να ελέγχεις είτε τους τραπεζίτες, είτε το κοινοβούλιο, είτε τον στρατό, αν δεν έχεις εκ των προτέρων οργανώσει ένοπλο λαϊκό αγώνα) και την εμμονή του στα αναλυτικά εργαλεία του 20ου αιώνα, την Κωνσταντοπούλου που ναι μεν απηύθυνε βάσιμες κατηγορίες για την προπαγάνδα των ΜΜΕ στον αέρα του ΣΚΑΙ, ταυτόχρονα όμως ειρωνεύτηκε την Κοσιώνη για τη σχέση της με τον Κώστα Μπακογιάννη (αν θέλουμε να μη μας αφορά ότι η Ζωή είναι εκεί που είναι επειδή είναι κόρη του Κωνσταντόπουλου οφείλει να μη μας αφορά και τι κάνει στο κρεβάτι της η Σία), τον ΑΝΕΛ Χαϊκάλη του νέου χαρτοφυλακίου, το επιτακτικό ζήτημα της ανεργίας και της μετανάστευσης των νέων, και τους διορισμούς των ‘δικών τους’ και το χτίσιμο ενός νέου πελατειακού κράτους εκ μέρους της Αριστεράς. Αυτή την κριτική  δεν μπορούμε, και σχεδόν πια δε δικαιούμαστε, να την παραδώσουμε αμαχητί στα αστικά κόμματα και τα συστημικά ΜΜΕ.

Φορέας αυτής της κριτικής στον 21ο αιώνα δεν μπορούν να είναι λοιπόν τα ΜΜΕ. Μπορούν όμως να είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα blog και τα ανεξάρτητα online ειδησεογραφικά μέσα. Στις 12 προς 13 Ιουλίου 2015, τη νύχτα της συνόδου κορυφής, το hashtag #ThisIsACoup εμφανίστηκε παγκοσμίως σε 390.000 τιτιβίσματα στο twitter. Μιαν άλλη εποχή αυτά που λαμβάνουν χώρα πίσω από τις κλειστές πόρτες των Βρυξελλών θα μας μεταδίδονταν μέσα από τα ΜΜΕ, κατά πώς θα έκριναν ότι είναι προς το καλύτερο συμφέρον του συστήματος, όχι φυσικά επειδή έτσι θα υπαγόρευε μια μυστική συνομωσία, αλλά διότι για την ίδια τους την επιβίωση η φωνή των ΜΜΕ αντηχεί τη φωνή της κυριαρχίας. Σε μιαν άλλη εποχή, κανείς δεν θα μετέδιδε σε πραγματικό χρόνο την ηγεμονική τάση της Γερμανίας επί της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την απόλυτη και εξευτελιστική εκχώρηση της λαϊκής κυριαρχίας της Ελλάδας και το τεράστιο δημοκρατικό έλλειμμα της Ευρωζώνης. Θα είχαμε σιωπή και έκτακτα τηλεοπτικά δελτία για την ηρωϊκή συνθηκολόγηση του πρωθυπουργού και τη διάσωσή μας από τη βιβλική καταστροφή. Σε αυτή τη μεταβατική περίοδο που διανύουμε, η εναλλακτική χρήση του Διαδικτύου υποτιμάται από τους ‘μεγάλους’, που θεωρούν την τηλεόραση μια μορφή αυθεντίας, και χλευάζεται από τις τέσσερεις εξουσίες ως ασήμαντη απειλή. Η ιστορία βέβαια είναι γεμάτη από παραδείγματα χλευασμού ή απόρριψης μιας καινοτομίας από την εκάστοτε προηγούμενη καθεστηκυία τάξη —για να μην πάω πίσω στον Γαλιλαίο και την περίφημη φράση του ‘κι όμως γυρίζει’, θα πω μόνο ότι το 1976 η  Hewlett-Packard απέρριψε κατηγορηματικά την πρόταση του Steve Wozniak για το πρώτο PC, το Apple I, επειδή την θεώρησε άχρηστη και αντι-εμπορική. Κι εκεί που μοιάζουν να έχουν μια για πάντα χαθεί ή, στην καλύτερη περίπτωση, απαξιωθεί, η κριτική μέσα από τα blog, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ή τις online πύλες ενημέρωσης δημιουργεί συνθήκες για αναγέννηση και επαναπροσδιορισμό της δημοκρατίας, της λαϊκής κυριαρχίας, και της αντίστασης.

Το 1970, ο τζαζίστας μουσικός και ποιητής Gil Scott-Heron ηχογράφησε το κομμάτι του ‘The revolution will not be televised’, δηλαδή, η επανάσταση δε θα μεταδοθεί από την τηλεόραση. Αν δεχθούμε την ανάλυση του Μαρξιστή φιλοσόφου Walter Benjamin στο Θέσεις πάνω στη Φιλοσοφία της Ιστορίας (1940), το τελευταίο του κείμενο πριν αυτοκτονήσει διωκόμενος από τους Ναζί, ότι η επανάσταση δεν θα έρθει σαν Μεσσίας στο μακρινό μέλλον αλλά είναι εν δυνάμει ήδη εδώ, στον παρόντα χρόνο, τότε η επανάσταση στον 21ο αιώνα δε θα μεταδοθεί από την τηλεόραση. Θα αναρτηθεί όμως σίγουρα στο twitter.