ΘΕ.ΑΜ.Α.: Το πρωτοποριακό θεατρικό εγχείρημα ανάπηρων ηθοποιών με διεθνή αναγνώριση

Συνέντευξη στον Ορέστη Βέλμαχο

Το ΘΕ.ΑΜ.Α. αποτελεί την μοναδική μέχρι τώρα επαγγελματική ομάδα ανάπηρων ηθοποιών. Τα μέλη της αποτελούν μέλη του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών, είναι επαγγελματίες ηθοποιοί, ενώ στις τάξεις της βρίσκονται και μη ανάπηροι. Παράλληλα,  αποτελεί και μέρος της Κίνησης Ανάπηρων Καλλιτεχνών. Συστήνοντας μας την ομάδα ΘΕ.ΑΜ.Α. ο σκηνοθέτης και ηθοποιός της παράστασης, Βασίλης Οικονόμου, εξηγεί το πώς πήρε την απόφαση για τη δημιουργία μιας επαγγελματικής ομάδας ανάπηρων ηθοποιών.

«Η ομάδα δημιουργήθηκε το 2010 μετά από προσωπική πρωτοβουλία. Έκανα  την πρόταση στο δημοτικό συμβούλιο του δήμου Αχαρνών  για να δημιουργηθεί το θεατρικό εργαστήριο του. Τα αρχικά ακρωνύμια σήμαιναν Θέατρο Ατόμων με Αναπηρία Αχαρνών. Ο δήμος δεν το στήριξε και αποσχιστήκαμε και γίναμε ανεξάρτητη θεατρική ομάδα».

Υπήρξε από τους πρώτους επαγγελματίες ανάπηρους ηθοποιούς της Ελλάδας, συναντώντας μπροστά του αρκετές δυσκολίες όπως ο αναχρονιστικός νόμος 370  (σ.σ. καταργήθηκε τον Φεβρουάριο του 2017).  «Είμαι από τους πρώτους επαγγελματίες ανάπηρους ηθοποιούς στην Ελλάδα, γιατί υπήρχε ο νόμος 370 που απαγόρευε την εισαγωγή των μη αρτιμελών  στις σχολές τέχνης. Όταν έδωσα εξετάσεις στο Εθνικό το 2003 πρόεδρος της Επιτροπής, που αποτελούταν από αξιόλογα μέλη, ήταν η Φόνσου. Έψαξαν λοιπόν μια νομική φόρμουλα να με περάσουν και με πέρασαν ως κατ’ εξαίρεση ταλέντο. Αυτή είναι η φόρμουλα που ισχύει και σήμερα για τα άτομα που δεν έχουν τελειώσει το λύκειο. Σκέψου όταν έδωσα εξετάσεις είχα ήδη το μεταπτυχιακό μου στο αρχαίο θέατρο. Σκέψου τι μεσαιωνικές αντιλήψεις επικρατούσαν στον χώρο».

«Μισούμε την αναπηροκαπηλεία»

Αναφερόμενος στον τρόπο που προσεγγίζουν την δουλειά τους, ξεκαθαρίζει πως κρίνονται από το κοινό ως επαγγελματίες ηθοποιοί, που πρέπει να δουλεύουν σκληρά όπως και οι μη ανάπηροι. «Στην ομάδα ΘΕ.ΑΜ.Α. γενικότερα μισούμε τη φιλανθρωπία και την αναπηροκαπηλεία. Οι άνθρωποι εδώ έρχονται για να δουν θέατρο. Το θέατρο είναι ένα. Δεν υπάρχει ειδική αντιμετώπιση, κάθε ένας έχει τις ευθύνες και τα δικαιώματα του στο σανίδι.  Δεν θα γίνουν όλοι οι ανάπηροι ηθοποιοί. Θέλει διαθεσιμότητα και πολλή δουλειά. Και εσύ μπορεί να θελήσεις να γίνει ηθοποιός και να μην τα καταφέρεις. Να σε απορρίψουν και να απογοητευτείς και να μην προχωρήσεις. Θέλει να είσαι ψώνιο και να έχεις γερό στομάχι για να κάνεις αυτή τη δουλειά. Πρέπει να το αγαπάς πολύ. Εγώ εκπαιδεύω και ανάπηρους και μη ανάπηρους ηθοποιούς. Το ζητούμενο είναι να έχεις κάτι να δώσεις και να έχεις μια μοναδική προσέγγιση και θεώρηση των πραγμάτων.

»Όταν ανέβει ο ηθοποιός στη σκηνή και αρχίσει η εκπαίδευση πρέπει να είναι δοσμένος. Έχω ας πούμε συναντήσει ηθοποιούς που θεωρούνται φτασμένοι και αρνούνται να βάλουν τον εαυτό τους σε δύσκολη θέση. Αυτό δεν το συναντάς στην ομάδα μας, δείχνουν μεγάλη διαθεσιμότητα και συχνά φέρονται πιο επαγγελματικά από τους μη ανάπηρους ηθοποιούς».

Άραγε πόσο εύκολο είναι να καταφέρεις να παντρέψεις επί σκηνής ανάπηρους και μη ανάπηρους ηθοποιούς; «Αυτό νομίζω απαντήθηκε από την παράσταση “Πέρσες” του Αισχύλου που γκρέμισε το άβατο του Εθνικού θεάτρου, όπου μπήκε πρώτη φορά μια επαγγελματική ομάδα αναπήρων και μη αναπήρων και έδειξε επαγγελματική αντιμετώπιση. Μάλιστα πήραμε και από την “Αυγή” εξαιρετική κριτική, καθώς ανέφεραν ότι ήταν η καλύτερη παράσταση του φεστιβάλ Επιδαύρου, χωρίς να σταθούν καμία στιγμή σε αναπηρία. Σχολίασαν τα τεχνικά χαρακτηριστικά. Δεν βλέπω ανάπηρους και μη ανάπηρους στη σκηνή, βλέπω δύο ηθοποιούς με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία πρέπει να ταιριάξουν.  Δεν αποτελεί κριτήριο η αναπηρία στην επιλογή ρόλων».

Παρά το ότι το ελληνικό κοινό δεν είναι εξοικειωμένο με τους ανάπηρους ηθοποιούς, ο Β. Οικονόμου υπογραμμίζει πως το μεγάλο στοίχημα είναι να «αναγκάζουν» τον κόσμο να τους κρίνει μόνο ως προς τις υποκριτικές τους ικανότητες. «Αρκετοί από τον κόσμο έρχονται να δουν τα κακόμοιρα τα ανάπηρα. Το στοίχημα για τον σκηνοθέτη είναι να κάνει τον θεατή από τα πρώτα λεπτά να βλέπει στη σκηνή θέατρο και όχι αναπηρία, να βλέπει τον ρόλο και όχι το πρόσωπο. Είναι πολύ σημαντικό να μην κρύβεις την αναπηρία σε καμία περίπτωση, αλλά και ούτε να την προβάλλεις. Αυτή τη στιγμή σου μιλάω ως σκηνοθέτης και ηθοποιός και όχι ως ανάπηρος. Είμαι ανάπηρος, αλλά πρώτα είμαι σκηνοθέτης και ηθοποιός. Όσοι έρχονται στο θέατρο τους αφορά η δουλειά μου και όχι αν είμαι κοντός, ψιλός, χοντρός ή λιγνός».

Η αναγνώριση από το εξωτερικό

Παράλληλα με την προσπάθεια που δίνει η  ομάδα ΘΕ.ΑΜ.Α. για να αλλάξει η αντίληψη του ελληνικού κοινού για τους ανάπηρους ηθοποιούς, έρχονται σε επαφή και με ομάδες του εξωτερικού προσπαθώντας να εξελιχθούν ακόμα περισσότερο. «Ήδη από τα πρώτα βήματα μας, οι εκπαιδευτές της ομάδας μας βρέθηκαν στο εξωτερικό για να συνεκπαιδευτούμε, να δείξουμε το έργο μας και να εξελιχθούμε. Παρά τα όποια λάθη και τις παραλείψεις μας, πήραμε πολλά πράγματα. Το 2012 προβάλλαμε την “Ηλέκτρα”  στο Τορίνο και έκτοτε έχουμε δημιουργήσει ένα ευρύ δίκτυο συνεργασιών, ενώ έχουμε αναγνωριστεί διεθνώς. Η παρουσία μας σε μεγάλες σκηνές και φεστιβάλ έχει αλλάξει και τον τρόπο που μας αντιμετωπίζει το ελληνικό κοινό».

Όσο για τα μελλοντικά τους σχέδια, η ατζέντα είναι γεμάτη. «Μεγάλη Τετάρτη και Μεγάλη Πέμπτη είναι οι τελευταίες μας παραστάσεις στην Κάτω Σκηνή του Από Μηχανής Θεάτρου. Συνεχίζουμε με Αντιγόνη από 12 Μαΐου στη Μεταμόρφωση Αττικής, επόμενος σταθμός το Θέατρο Πέτρας στις 15 Ιουλίου, τέλη Ιουλίου θα βρεθούμε στο φεστιβάλ Βόλου, μετά Θεσσαλονίκη, μετά στο φεστιβάλ Ρεματιάς στο Χαλάνδρι, μετά στο Μινωτής στο Αιγάλεω. Εκτός της Αντιγόνης στις 14, 15, 16 και 17 Ιουνίου έχουμε την παράσταση Blindfold – Η Νύχτα του Κυνηγιού της Σοφίας Σταυρακάκη στο Ίδρυμα Κακογιάννης».

Βρέθηκα στην Κάτω Σκηνή του Από Μηχανής Θεάτρου, όπου συνομίλησα με ηθοποιούς της παράστασης. Οι Αιμιλιανή Αβραάμ, Σταύρος Ζαφείρης, Έφη και Χριστίνα Τούμπα, δίνουν τη δική τους οπτική για την παράσταση Νεκρασόφ και την διαχρονική σχέση διαπλοκής ανάμεσα στα ΜΜΕ και την εκάστοτε εξουσία. Μιλούν για τις δυσκολίες που βιώνουν οι ανάπηροι στην ελληνική κοινωνία και προτρέπουν τους ανάπηρους που επιθυμούν να ασχοληθούν με το θέατρο να μην έχουν δεύτερες σκέψεις, αν πραγματικά το αγαπούν και είναι έτοιμοι να δοθούν σε αυτό, παρά τις όποιες δυσκολίες θα συναντήσουν.

Πώς βρεθήκατε στην ομάδα και τι είναι αυτό που σας κρατάει;

Χριστίνα Τούμπα: Είδα ότι ο Βασίλης ζητούσε ηθοποιούς με αναπηρία και επειδή με ενδιέφερε να ασχοληθώ με την τέχνη μπήκα στην ομάδα.. Αγαπώ το θέατρο και εκτιμώ πολύ τη δουλειά που γίνεται στην ομάδα αυτή.

Έφη Τούμπα: Ο Βασίλης έχει έναν πολύ ωραίο τρόπο για να μυεί τους ανθρώπους στην τέχνη και νομίζω ότι έχω κάνει μεγάλα βήματα από το 2010 που μπήκα στην ομάδα, ενώ το 2012 είχα γράψει και το θεατρικό έργο «Αύριο» το οποίο έχουμε παίξει και επί σκηνής σε φεστιβάλ και θεωρώ ότι έχουμε πάρα πολύ καλή παρουσία.  Αυτό που με κρατάει είναι η αγάπη για το θέατρο.

Αιμιλιανή Αβραάμ: Είμαι από τα σχετικά καινούργια μέλη και βρέθηκα στην ομάδα όταν μου ζητήθηκε να βοηθήσω σε κάτι απλό, κάνοντας μια αντικατάσταση και από τότε έμεινα. Το σημαντικό για εμένα, που είμαι και θεατρολόγος, είναι ότι ήρθα και έμεινα σε μια ΘΕΑΤΡΙΚΗ ομάδα. Είναι σημαντικό αυτό να γίνει κατανοητό και σε όσους δεν έχουν επαφή με ανάπηρους ανθρώπους. Δουλεύω εδώ όπως θα δούλευα σε μια οποιαδήποτε ομάδα με επαγγελματίες. Είναι πολύ σημαντικό το να μπορέσει αυτό που γίνεται στο ΘΕ.ΑΜ.Α. να αποτελέσει μια προσομοίωση για την κανονική ζωή με την τόσο καλή συνεργασία ανάμεσα σε ανάπηρους και μη ανάπηρους ηθοποιούς.

Σταύρος Ζαφείρης: Η πρώτη μου επαφή με την ομάδα ΘΕ.ΑΜ.Α. ήταν μέσω του Βασίλη όταν μας βοηθούσε να στήσουμε το έργο Block με την μικτή χορευτική ομάδα «Έξις» και όταν προέκυψε ανάγκη για μια αντικατάσταση αποφάσισα να ασχοληθώ για πρώτη φορά με την δραματική τέχνη, καθώς είμαι κυρίως χορευτής. Ελπίζω αυτή η συνεργασία να συνεχιστεί.

Πείτε μας δύο λόγια για την παράσταση «Νεκρασόφ»

Αιμιλιανή: Είναι μια παράσταση του Ζαν Πολ Σαρτρ που ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Γενικά προκαλεί εντύπωση στον θεατή καθώς δεν είναι από τα κλασσικά του Σαρτρ, τον οποίο η πλειοψηφία του κόσμου έχει κατατάξει ως έναν συγγραφέα με «βαριά» έργα. Αφορά την εποχή του ψυχρού πολέμου που έχει περάσει, όμως αυτός είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο στήνεται. Αυτό το παιχνίδι διαπλοκής που γίνεται ανάμεσα σε δημοσιογράφους και πολιτικούς, με μια εφημερίδα να βρίσκεται στο επίκεντρο. Το έργο καυτηριάζει τον Τύπο.

Σταύρος: Έχω τον ρόλο αστυνομικού, ένας ρόλος που καυτηριάζει την ταύτιση της αστυνομίας με την εξουσία. Το έργο εξετάζει με πολύ έξυπνο τρόπο τον ρόλο των ΜΜΕ με την εξουσία της κυρίαρχης ιδεολογίας. Είναι ένα έργο διαχρονικό, ακόμα και αν γράφτηκε πριν από 60 χρόνια.

Χριστίνα: Ο ρόλος μου είναι αυτός του δημοσιογράφου ή πιο σωστά υποδύομαι το τσιράκι – δημοσιογράφο, που προσπαθεί να μείνει γαντζωμένος στην θέση του, κάνοντας ό,τι θα ευχαριστήσει τον διευθυντή της εφημερίδας

Έφη: Υποδύομαι και εγώ ένα τσιράκι της δημοσιογραφίας, που προσπαθεί συνεχώς να εντυπωσιάσει το αφεντικό του αλλά όλες οι προσπάθειες του πέφτουν στο κενό, καθώς ο διευθυντής δεν είναι ικανοποιημένος με τίποτα γιατί έχει συνεχώς παράλογες απαιτήσεις. Είναι εντυπωσιακό το πόσο επίκαιρο είναι το έργο.

Παραμένει ίδιος ο ρόλος των ΜΜΕ από το 1955 (χρονιά που γράφτηκε το έργο) έως σήμερα;

Χριστίνα: Πιστεύω ότι και σήμερα τα ΜΜΕ καθοδηγούν την κοινή γνώμη, περνώντας στον κόσμο συγκεκριμένη φιλοσοφία. Υπάρχει ακόμα το αλισβερίσι ανάμεσα στα ΜΜΕ και την εκάστοτε εξουσία. Περνούν το μήνυμα ότι ο οικονομικά ισχυρός πρέπει να έχει το πάνω χέρι. Φυσικά υπάρχουν εξαιρέσεις, όπως και σε κάθε επαγγελματικό χώρο.

Έφη: Η αλήθεια είναι πως το επάγγελμα του δημοσιογράφου είναι πολύ σκληρό. Θεωρώ δεδομένο πως ο ρόλος των ΜΜΕ πρέπει να είναι η σωστή πληροφόρηση των πολιτών. Δυστυχώς, η αλήθεια είναι διαφορετική. Στην πλειοψηφία τους τα ΜΜΕ μας πλασάρουν ειδήσεις που παραποιούν την πραγματικότητα.

Αιμιλιανή: Ο Σαρτρ στην ουσία θίγει αυτό που λέμε σήμερα συστημικά μέσα ενημέρωσης. Είναι μεγάλο θέμα προς συζήτηση το ζήτημα του διαδικτύου. Από τη μια μπορείς να εκφραστείς πέρα από τους μεγαλοεκδότες, αλλά από την άλλη υπάρχει έντονα το φαινόμενο των fake news. Δυστυχώς τα ΜΜΕ μπορούν να καθοδηγήσουν την κοινή γνώμη και στην εποχή μας η χειραγώγηση είναι σύνθετο θέμα. Μπορεί να έχει γίνει ξεκάθαρο ότι συγκεκριμένα συγκροτήματα καθοδηγούνται από συγκεκριμένα συμφέροντα, αλλά και πίσω από κάποιες «επαναστατικές» δράσεις στο διαδίκτυο μπορεί να υπάρχουν αντίστοιχα συμφέροντα που κρύβονται από πίσω.

Σταύρος: Ο Ρόλος των ΜΜΕ δεν έχει αλλάξει από τότε. Εντάξει, δίνουν μια μικρή και απαραίτητη ευελιξία για το αν θα κινηθούν προς τα αριστερά ή τα δεξιά για να ικανοποιήσουν τις διάφορες τάσεις. Μην ξεχνάμε πως στην πλειονότητα τους οι ειδήσεις έχουν από πίσω τους διαφήμιση και αυτό επηρεάζει. Υπάρχουν βέβαια και εξαιρέσεις που ασκούν το επάγγελμα τους ως λειτούργημα.

«Η αρτιμέλεια δεν είναι το ζητούμενο στην δραματική τέχνη»

Τι μήνυμα θέλει να περάσει η ομάδα ΘΕ.ΑΜ.Α. ως προς την ισότιμη αντιμετώπιση με τους μη ανάπηρους ηθοποιούς;

Χριστίνα: Διακρίσεις υπάρχουν ακόμα. Εμείς γι΄αυτό είμαστε εδώ. Για αυτό αγωνιζόμαστε διαρκώς και γι’ αυτό υπάρχουμε.

Έφη: Ξέρεις τι γίνεται; Πρέπει να φύγει τελείως από το μυαλό των ανθρώπων η σύνδεση με τη φιλανθρωπία. Δεν θέλω να έρθει κάποιος να δει την ομάδα, έχοντας τη σκέψη αυτή. Θέλω να έρθει να δει ηθοποιούς που παίζουν ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις του επαγγελματικού θεάτρου και να τους κρίνει ως τέτοιους. Ο Βασίλης έχει καταφέρει να μας περάσει αυτή την νοοτροπία και έτσι δουλεύουμε συνεχώς για να ανταποκριθούμε και να βελτιωνόμαστε. Το ελληνικό κοινό δεν είχε τη σωστή νοοτροπία αλλά νομίζω ότι τελευταία επτά χρόνια με τις δράσεις της ομάδας μας έχουν αναθεωρήσει τον τρόπο που σκέφτονται το θέατρο ατόμων με αναπηρία.

Αιμιλιανή: Στην ουσία είναι ένα κλικ του μυαλού σου αυτό που μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο γίνονται τα πράγματα και αυτό περνάει μέσα από απλές διαδικασίες. Δηλαδή να υπάρχει διερμηνεία στην ελληνική νοηματική, να υπάρχουν υπέρτιτλοι και έστω στοιχειώδης προσβασιμότητα με ράμπες στα θέατρα. Ο κόσμος το κάνει σύνθετο στο μυαλό του και βάζει εμπόδια εκεί που δεν υπάρχουν, λέγοντας «αχ είναι δύσκολο αυτό και πως θα γίνει» ή «πως θα σκηνοθετήσω την παράσταση με αυτό τον τρόπο» και διάφορα άλλα. Το ΘΕ.ΑΜ.Α. είναι η ζωντανή απόδειξη ότι όλα αυτά γίνονται. Για παράδειγμα εμείς έχουμε ενσωματωμένη με το έργο διερμηνεία της ελληνικής γλώσσας. Η διερμηνέας μας είναι πλέον ηθοποιός, συμμετέχει μέσα στην εικόνα. Υπάρχουν προβλήματα τα οποία μπορούν να ξεπεραστούν αρκεί να υπάρχει θέληση. Λέμε για τις παραστάσεις στο εξωτερικό και ο πολύς κόσμος σκέφτεται πως εκεί είναι άλλο επίπεδο. Δεν είναι έτσι, εμείς το καταφέραμε. Με θέληση, δουλειά και μεγάλο προσωπικό κόστος.

Σταύρος: Η αλήθεια είναι πως η κατάσταση που βιώνουν οι ανάπηροι ηθοποιοί συγκριτικά με χώρες του εξωτερικού είναι αρκετά διαφορετική. Στην Ελλάδα μέχρι πριν έναν χρόνο υπήρχε νόμος που απαγόρευε σε ανάπηρους ηθοποιούς να δίνουν εξετάσεις σε δραματικές σχολές. Το ΘΕ.ΑΜ.Α. στην ουσία φέρνει τις παραστάσεις μπροστά στο κοινό και τους αφήνει να κρίνουν οι ίδιοι αν είναι επαγγελματική ομάδα ή όχι. Σε όσους αμφισβητούν πως οι ανάπηροι μπορούν  να είναι επαγγελματίες ηθοποιοί, έχω να πω ότι δεν έχουν σκεφτεί σε βάθος τι είναι η δραματική τέχνη, που δεν ξεκινάει ούτε τελειώνει στη σωματική αρτιμέλεια.

Τι συμβουλή θα δίνατε στους ανάπηρους που επιθυμούν να ασχοληθούν με το θέατρο και το βλέπουν σαν βουνό;

Σταύρος: Δεν είναι ακατόρθωτο σε καμία περίπτωση. Θα τους έλεγα να ριχτούν με όλες τις δυνάμεις τους σε αυτό που αγαπούν. Να έχουν πίστη στον εαυτό τους και τους συνεργάτες τους.

Αιμιλιανή: Θα τους μιλούσα ως εκπαιδεύτρια και ηθοποιός και θα τους έλεγα πως είναι ζόρικο και πρέπει να το παλέψεις αν το αγαπάς, ό, τι λέω δηλαδή και στα μη ανάπηρα παιδιά που σκέφτονται να ασχοληθούν με την υποκριτική. Δεν κλείνω τα μάτια βέβαια μπροστά στις δυσκολίες, στην Ελλάδα είμαστε.. Θα τους μιλούσα όπως μιλάω για το θέατρο.

Έφη: Εγώ μπήκα στον χώρο λόγω της αναπηρίας της κόρης μου. Βλέποντας το πόσο μεγάλη πίστη έχει και τον μεγάλο αγώνα που κάνει και αυτή και εγώ μαζί της, θέλω να πω ότι χρειάζεται τρελές αντοχές και γερό στομάχι για τα σχόλια που κάνει ο καθένας, τύπου «ε και τι θέλετε τώρα, να γίνουν όλοι οι ανάπηροι ηθοποιοί;». Όχι, δεν είμαστε όλοι. Θα είμαστε οι ψωνισμένοι, αυτοί που το αγαπάμε και αυτοί που το υποστηρίζουμε.

Χριστίνα: Αν το αγαπάει πραγματικά θα πρέπει να ξέρει πως θα περάσει πολλά εμπόδια. Θα του έλεγα να το τολμήσει, αλλά ξέροντας ότι υπάρχουν πολλά εμπόδια. Θα ακούσει και από θεατή να λέει «Ε ο ανάπηρος θέλει να γίνει ηθοποιός. Πώς να γίνει ηθοποιός αφού είναι λειψός;» Αν το αντέχει το στομάχι του, βεβαίως θα του έλεγα να το κάνει.  Δεν είναι η αναπηρία το εμπόδιο. Το εμπόδιο είναι η λάθος αντίληψη που επικρατεί στην κοινωνία, αυτό είναι που πρέπει να καταλάβει όποιος επιθυμεί να ασχοληθεί. Αν βέβαια το αγαπάει θα καταφέρει να ξεπεράσει τα εμπόδια. Είναι πολύ σημαντικό για τον άνθρωπο να εκφράζεται μέσα από κάποια τέχνη και να εκτονώνεται.

«Λίγα πράγματα έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία»

Έχει αλλάξει με το πέρασμα των χρόνων η αντιμετώπιση των ανθρώπων με αναπηρία από την ελληνική κοινωνία;

Χριστίνα: Η ελληνική κοινωνία δεν μας αποδέχεται ιδιαίτερα, αν και φυσικά υπάρχουν και εξαιρέσεις. Η αλήθεια είναι πως διεκδικούμε με αγώνα την παρουσία μας σε όλα τα επίπεδα.

Σταύρος: Υπάρχει πολύ σοβαρό πρόβλημα υποδομών στην ελληνική κοινωνία. Είναι δύσκολο ακόμα και να κινηθεί κάποιος ανάπηρος. Για παράδειγμα η έλλειψη σε ράμπες, σε δρόμους, σε πεζοδρόμια σε ασανσέρ. Όλα κάνουν τη ζωή των ανθρώπων με αναπηρία δυσκολία. Υπάρχει πρόβλημα  προσβασιμότητας στο δομημένο περιβάλλον. Έτσι ο κόσμος δεν έχει τριβή μαζί τους, γιατί οι ανάπηροι δεν είναι πολύ ορατοί, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επικοινωνία και ενσωμάτωση.

Έφη: Ζω με την αναπηρία της κόρης μου εδώ και 36 χρόνια και αντιμετωπίζουμε την αδιαφορία του κράτους. Ξεκίνησαν με το να μην παίρνουν την Χριστίνα στο δημόσιο σχολείο, αλλά  με πολύ αγώνα  το κατάφερα. Η Χριστίνα έφτασε να τελειώσει το πανεπιστήμιο και να έχει και μεταπτυχιακό στην ειδική αγωγή. Βέβαια όλο αυτό με μια συνεχή προσπάθεια της οικογένειας και όχι της πολιτείας που ήταν απούσα. Λίγα πράγματα άλλαξαν στο πέρασμα τόσων ετών. Πρέπει επιτέλους να καταλάβουμε πως δεν είναι μίασμα όποιος δεν περπατάει. Πρέπει να τους δοθούν οι ευκαιρίες που δίνονται σε όλους, αρχίζοντας από το σχολείο. Τα παιδιά με αναπηρία δεν είναι εξωγήινοι.

Αιμιλιανή: Είναι σοβαρό το θέμα της μη ενσωμάτωσης. Πρέπει να υπάρξει επαφή και τριβή. Όταν κάποιος έρχεται σε επαφή στο πανεπιστήμιο όπως εγώ για πρώτη φορά με ανάπηρο άνθρωπο, βιώνει ένα συναίσθημα μερικές φορές αμηχανίας.  Αυτό οφείλεται ακριβώς επειδή δεν είμαστε εξοικειωμένοι με το να μεγαλώνουμε δίπλα – δίπλα με ανάπηρους, με αποτέλεσμα στις πρώτες αμήχανες επαφές να σου δημιουργείται το συναίσθημα «αχ μωρέ στεναχωριέμαι». Τον ρατσιστή και τον αγενή τον αντιμετωπίζεις, αυτό που δεν αντέχω είναι το «καλά βρε παιδί μου δεν πιάνεται η καρδιά σου;». Είναι σημαντικές οι δομές μιας πόλης, εκεί που είδα πρώτη φορά ανάπηρους ήταν στο μετρό. Είδα πως λειτουργούν οι άνθρωποι και κατάλαβα πως είναι μέρος της κοινωνίας μας».

Δείτε εδώ πληροφορίες για την παράσταση Νεκρασόφ