Καταρχάς, είναι θετική εξέλιξη η έξοδος της Ελλάδας στις αγορές;

Ναι είναι μια θετική εξέλιξη, γιατί και το επιτόκιο είναι ευνοϊκό, είναι χαμηλότερο από το επιτόκιο των ομολόγων που έχει διακρατήσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το επιτόκιο δανεισμού του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, το ότι είναι κάτω από εκείνα τα επιτόκια, γιατί δεν προσθέτουμε χρέος αλλά αφαιρούμε και είναι επίσης θετικό το ότι υπήρξε τόση προθυμία, που σημαίνει ότι υπάρχει εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία. Και είναι και το γεγονός που δείχνει ότι δεν θα υπάρξουν εκπλήξεις, δηλαδή δεν θα υπάρξει Grexit. Από την άλλη μεριά δεν πρέπει να λησμονούμε ότι πρόκειται για μικρό ποσό και δεν αλλάζει η ετυμηγορία της ΕΚΤ ή του ΔΝΤ πως το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο και χρειάζεται κούρεμα στην ονομαστική του αξία.

Ακούγεται έντονα και η κριτική όμως ότι με μη βιώσιμο χρέος η Ελλάδα δεν είναι δυνατόν να βγαίνει και να δανείζεται επιπλέον, αυτήν τη φορά από τις αγορές

Η πρώτη αλήθεια είναι ότι το χρέος είναι μη βιώσιμο. Η δεύτερη είναι ότι είναι μακροχρόνια εγγυημένο. Οπότε οι ομολογιούχοι, έχουν κίνητρο να δανείσουν την Ελλάδα, λειτουργώντας ως «πιστωτική κάρτα» αφού το βραχυπρόθεσμο αυτό δάνειο, τα ανοίγματα αυτα καλύπτονται, είναι εγγυημένα από αυτούς των οποίων η αποπληρωμή των δανείων είναι σε πιο μακρινές ωριμότητες, σε πολύ πιο μακρινό ορίζοντα και βεβαίως τα επιτόκιά τους είναι πιο χαμηλά. Οπότε δεν χρειάζονται πανηγυρισμοί, είναι ένα μικρό θετικό βήμα, αλλά τα μεγάλα θέματα παραμένουν, το κύριο είναι ότι θα χρειαστεί η ονομαστική περικοπή του ελληνικού χρέους γύρω στο 24%, η περαιτέρω μείωση των επιτοκίων και αύξηση των ωριμοτήτων, ούτως ώστε να γίνει βιώσιμο. Διότι η αύξηση των δανειακών υποχρεώσεων από το 2022 και μετά που αρχίζουν να γίνονται απαιτητά τα χρέη προς τους ιδιώτες ομολογιούχους, το βάρος για τον προϋπολογισμό θα είναι δυσβάσταχτο.

Είναι αναγκαίο το κούρεμα ή αρκεί μόνο αναδιάρθρωση του χρέους, όπως συζητείται αυτήν την περίοδο;

Όπως έχει σημειώσει και το Ινστιτούτο Peterson σε μια σειρά δημοσιευμάτων κι όπως έχει αποφασίσει και η Υψηλή Ομάδα Εργασίας για το ελληνικό χρέος της οποίας ηγούμαι για το θέμα του ελληνικού χρέους, στην οποία συμμετέχουν κορυφαίοι οικονομολόγοι, θα χρειαστεί να κουρευτεί το ελληνικό χρέος, δεν μπορεί να είναι βιώσιμο. Οταν θα χρειαστεί να αποπληρωθούν οι ομολογιούχοι, τότε απογειώνονται οι υποχρεώσεις του ελληνικού Δημοσίου και ακόμη και με 2% δημοσιονομικά πλεονάσματα [σ.σ μετά το 2022] τα οποία θα αποδειχθούν εξοντωτικά μακροχρόνια για τον προϋπολογισμό, πάλι οι αποπληρωμές δεν θα μπορούν να καλυφθούν.

Δεν λύνεται το σταυρόλεξο του ελληνικού χρέους χωρίς κούρεμα, γιατί ακόμα και εάν δανείζεσαι από τις αγορές, θα δανείζεσαι σε ποσοστό υψηλότερο του διακρατικού δανεισμού, που σημαίνει ότι θα αυξάνεται το χρέος και δεν θα μειώνεται. Είναι πολύ περίπλοκη η δυναμική αποπληρωμής του ελληνικού χρέους, που εκτείνεται βαθιά στο μέλλον και είναι εύκολο κανείς να αγνοήσει τα προβλήματα και τους κινδύνους σήμερα. Μπορεί να μην υπάρχει άμεση ανάγκη, έχει δίκιο σε αυτό ο Σόιμπλε, αλλά μετά το 2022 τα πράγματα γίνονται όλο και πιο δύσκολα.

Ποια εκτιμάτε ότι θα είναι τα επόμενα βήματα της ελληνικής κυβέρνησης. Ο κ.Τσακαλώτος είπε ότι θα υπάρξει και δεύτερη και τρίτη έξοδος στις αγορές.

Πάλι το ίδιο πράγμα θα δοκιμάσει κι επίσης εδώ είναι ένα θέμα, για ποιο πράγμα χρησιμοποιούνται τα χρήματα, για να αποπληρωθούν παλιά ομόλογα με χαμηλότερο ή υψηλότερο επιτόκιο. Αν είναι με υψηλότερο επιτόκιο κερδίζει η χώρα, αν είναι με χαμηλότερο επιτόκιο δεν κερδίζει απολύτως τίποτα, μάλλον αυξάνει χρέος. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το επιτόκιο είναι ουσιαστικά το ίδιο με την έξοδο της χώρας στις αγορές επί κυβέρνησης Σαμαρά. Το καλύτερο θα ήταν να έδιναν τη δυνατότητα στη χώρα να δανειστεί για αναπτυξιακούς σκοπούς, να χρηματοδοτήσει την εθνική συμμετοχή στο πακέτο Γιουνκέρ ή σε ιδιωτικές επενδυσεις και ούτω καθεξής

Βασίζεται στο γεγονός ότι έχει ομαλοποιηθεί η σχέση χώρας και δανειστών, έχουμε δεχτεί αυτά τα απίστευτα δημοσιονομικά πλεονάσματα που μας έχουν ζητήσει και είμαστε πια στο δρόμο της ομαλοποίησης αυτής της σχέσης και το 2022, όταν θα κατέβουν τα πλεονάσματα, το Δημόσιο θα μπορεί να επενδύσει και δικά του χρήματα στην ανάπτυξη διότι ανάπτυξη μόνο από ιδιωτικές επενδύσεις δεν θα γίνει, αφήστε που πολλές από τις ιδιωτικές επενδύσεις είναι απλά ξεπούλημα χρυσαφικών, όπως είχε πει και ο συντηρητικός υπουργός της κυβέρνησης Θάτσερ, Χάρολντ Μακμίλαν.

Χρειάζονται αναπτυξιακές επενδύσεις και γι αυτές τις αναπτυξιακές επενδύσεις, οι οποίες βεβαίως δημιουργούν και θέσεις εργασίας και μάλιστα επαρκώς αμοιβόμενες θέσεις εργασίας, χρειάζεται και κρατική επενδυτική συμμετοχή. Δείτε για παράδειγμα πώς άλλαξε η όψη του Μάντσεστερ ή του Λιντς ή της Γλασκώβης, ξεκίνησε με δημόσιες επενδύσεις και ακολούθησε ένας κυκεώνας ιδιωτικών επενδύσεων.

Το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής για παράδειγμα, αναφέρει τρία σενάρια: Την έξοδο της χώρας στις αγορές, την έξοδο με παράλληλη υποστήριξη από μια πιστοληπτική γραμμή και το τέταρτο «πακέτο διάσωσης».

Θα υπάρξει και πιστοληπτική γραμμή στήριξης, δεν υπάρχει καμία περίπτωση να μην υπάρξει, διότι δεν μπορεί η χώρα, δεν έχει νόημα να πάει η χώρα να δανειστεί με υψηλότερο επιτόκιο από τις αγορές, διότι θα πάρει δάνεια με υψηλότερο επιτόκιο ακόμη κι από το 4,5% που πήρε η κυβέρνηση σε σχέση με τα χαμηλά επιτόκια του ESM. Δηλαδή δεν γίνεται να δανείζεται η χώρα με υψηλότερα επιτόκια από τα δάνεια που θα αποπληρώνει, έτσι, μόνο θα αυξάνει το χρέος της. Όχι, δεν μπορεί να βασιστεί η χώρα στην έξοδό της στις αγορές για να χρηματοδοτήσει τις δανειακές της υποχρεώσεις μετά το 2018 και ίσως ούτε μετά το 2022.

Η χώρα θα πρέπει να πάρει μία πιστοληπτική γραμμή στήριξης και βεβαίως θα είναι καλύτερα να γίνει το κούρεμα και να καταστεί το ελληνικό χρέος βιώσιμο, γιατί τότε θα μπει και στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, το οποίο σίγουρα θα έχει μία επίπτωση προς τα κάτω για τα επιτόκια. Αλλά είναι βέβαιο ότι η Ελλάδα θα πάρει πιστοληπτική γραμμή στήριξης και αφού έχει δεχτεί έτσι κι αλλιώς να εφαρμόσει αυτά τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα, ποιος ο λόγος να μην την πάρει.

Η πιστοληπτική γραμή στήριξης δεν θα συνοδεύεται από νέες δεσμεύσεις της Ελλάδας στους δανειστές;

Βέβαια θα συνοδεύεται από νέες δεσμεύσεις αλλά δεν είμαι βέβαιος ότι θα είναι πιο σκληρές από τις τωρινές. Σκεφτείτε για παράδειγμα πόσο είναι το 3,5% του ΑΕΠ που θα πρέπει να παρακρατείται ως πρωτογενές πλεόνασμα