Τι θα έκανες αν ήσουν στη θέση του Νετανιάχου την 7η Οκτωβρίου;

Του Γιώργου Ρήγα

Όταν το βράδυ της 6ης Οκτωβρίου 2023 ο Ισραηλινός πρωθυπουργός πήγε για ύπνο είναι πιθανό ο νους του να ταξίδεψε 50 χρόνια πριν, τότε που κλήθηκε να πολεμήσει σαν έφεδρος μετά την ξαφνική επίθεση του αιγυπτιακού στρατού στο Σουέζ. Ίσως πριν κοιμηθεί να σκέφτηκε πόσο πιο ασφαλές είναι πια το Ισραήλ και πόσο πιο θωρακισμένο από απροειδοποίητες επιθέσεις. Όταν σε λίγες ώρες τον ξύπνησαν και κλήθηκε εσπευσμένα στο θάλαμο επιχειρήσεων εξαιτίας της επιχείρησης της Χαμάς το σκεπτικό του θα ήταν οπωσδήποτε διαφοροποιημένο.

Από αυτά που ξέρουμε και από εκείνα που μπορούμε με ασφάλεια να συνάγουμε, όταν ο Νετανιάχου συναντήθηκε με τους επιτελείς του νωρίς το πρωί της 7ης Οκτωβρίου ενημερώθηκε για όλες τις σημαντικές πτυχές της πρωτοφανούς κατάστασης. Με άλλα λόγια, του είπαν όλα όσα πραγματικά είχαν αξία, δηλαδή πόσες ρουκέτες είχαν εξαπολυθεί, που και πως είχε διαπεραστεί ο φράχτης, πόσες βάσεις είχαν δεχθεί επίθεση, πόσα φυλάκια είχαν καταληφθεί, πόσοι στρατιώτες και αξιωματικοί είχαν πέσει ή συλληφθεί, πόσα οχήματα και τεθωρακισμένα είχαν καταστραφεί και πόσες κοινότητες, εποικισμοί και υπαίθριες συγκεντρώσεις, σαν το φεστιβάλ μουσικής, ήταν πια έξω από το δίκτυ προστασίας των δυνάμεων ασφαλείας της κυβέρνησης του.

Όλα τα παραπάνω τα έμαθε πολύ νωρίτερα από τον υπόλοιπο κόσμο και σε εκείνες τις κρίσιμες ώρες πήρε αποφάσεις που καθόρισαν τη ζωή και τον θάνατο δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων. Όπως μάθαμε τρεις μήνες αργότερα, από εμπεριστατωμένο ρεπορτάζ της ισραηλινής εφημερίδας Yedioth Ahronoth, το μεσημέρι της 7ης Οκτωβρίου δίνεται η εντολή για εφαρμογή του «Πρωτοκόλλου Αννίβα». Με άλλα λόγια, δίνεται εντολή να χτυπηθεί ότι κινείται για να αποτραπούν περαιτέρω απαγωγές Ισραηλινών από τη Χαμάς. Κάπου εδώ ο Νετανιάχου έχει διαβεί το Ρουβίκωνα και άρα μπορούμε να καταλάβουμε πως θα μπορούσε να δράσει διαφορετικά.

Όταν σε μεγάλο βαθμό είχε ξεκαθαρίσει η κατάσταση ο Νετανιάχου και οι επιτελείς του όφειλαν να κάνουν αυτό που πάντα επικαλείται το Ισραήλ προκειμένου να καλύψει τα εγκλήματα του, δηλαδή την άσκηση του δικαιώματος στην αυτοάμυνα. Όφειλε άμεσα να κινητοποιήσει ότι δυνάμεις είχε προκειμένου να ανακτήσει τον έλεγχο των περιχώρων της Γάζας και να σώσει όσες περισσότερες ζωές μπορούσε. Αντί λοιπόν τυφλού βομβαρδισμού και εφόδου με τεθωρακισμένα στις κοινότητες, όφειλε να διατάξει τις δυνάμεις του να μην πυροβολήσουν στα οχήματα που επέστρεφαν στη Γάζα καθώς σε πολλά εξ αυτών επέβαιναν Ισραηλινοί πολίτες και στρατιώτες. Όφειλε επίσης να διατάξει τις δυνάμεις που μπήκαν στις κοινότητες και τα κιμπούτς να μην πυροβολούν αδιακρίτως και να εξουδετερώσουν ότι κινείται, αλλά αντίθετα να απομονώσουν όλες τις ομάδες ενόπλων που είχαν εγκλωβιστεί εκεί καθώς είχαν μαζί τους Ισραηλινούς ομήρους.

Ναι, έτσι θα είχαμε πιο πολλούς αιχμαλώτους στη Γάζα. Αλλά ας μη λησμονούμε ότι 230 απαχθέντες ήταν ήδη ένας αδιανόητος αριθμός για το Ισραήλ πριν την επίθεση. Το σοκ θα ήταν ποιοτικά ίδιο είτε υπήρχαν 50, 100, είτε 350 όμηροι. Επίσης για τη Χαμάς που δεν έχει την πολυτέλεια μεγάλων εγκαταστάσεων κράτησης ο πολύ μεγάλος αριθμός αιχμαλώτων μάλλον προσέθετε παρά έλυνε προβλήματα. Αυτό επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι η Χαμάς ήταν έτοιμη να απελευθερώσει όλους τους πολίτες (γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένους) που αιχμαλώτισε από τις πρώτες μέρες της κρίσης. Και αυτό το ξέρουμε όχι επειδή το είπε κάποιο στέλεχος της οργάνωσης αλλά γιατί το αποκάλυψε ο εκπρόσωπος των οικογενειών των απαχθέντων σε ισραηλινό μέσο.

Το άλλο που όφειλε και μπορούσε να κάνει ο Νετανιάχου ήταν να επιλέξει άλλη επικοινωνιακή στρατηγική. Τις πρώτες ώρες της 7ης Οκτωβρίου δεν υπήρχε επίσημη ενημέρωση από το Ισραήλ για τον αριθμό των απωλειών. Στη συνέχεια υπήρξε ένας καταιγισμός πληροφοριών για εκατοντάδες θύματα μαζί με φρικιαστικές ιστορίες που τις περισσότερες φορές αποδείχθηκαν ψευδείς. Ο Νετανιάχου μπορούσε να δώσει την πραγματική εικόνα χωρίς να δημοσιοποιήσει ευαίσθητες πληροφορίες για στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Μπορούσε, για παράδειγμα, να δώσει έγκαιρα την πραγματική αναλογία εμπολέμων και αμάχων που σκοτώθηκαν αντί επί βδομάδες να ακούμε γενικά για 1.400 άντρες, γυναίκες και παιδιά που σκοτώθηκαν. Μάλιστα πέρασαν μήνες για να μάθουμε ότι τελικά ο αριθμός των θυμάτων ήταν 1.139 από τους οποίους 373 ήταν στρατιώτες ή μέλη των δυνάμεων ασφαλείας και 71 εργάτες γης, κυρίως από τη Ταϊλάνδη, για τους οποίους σε άλλη μια ένδειξη ενδημικού ρατσισμού ελάχιστες αναφορές έχουν γίνει. Τέλος, ακόμα και σήμερα, για τις ακριβείς συνθήκες του θανάτου πολλών αμάχων, μεταξύ άλλων, εκείνων που σκοτώθηκαν στο μουσικό φεστιβάλ δεν έχει υπάρξει ξεκάθαρη ή κοινά αποδεκτή εικόνα.

Γιατί η στάση του Νετανιάχου στο παραπάνω θέμα ήταν τόσο κομβικής σημασίας; Μα γιατί έτσι όχι μόνο θα απέτρεπε την περαιτέρω από-ανθρωποποίηση των Παλαιστινίων αλλά και θα κατέστειλε τα αισθήματα εκδίκησης στο συλλογικό θυμικό της ισραηλινής κοινωνίας.

Παράλληλα, ο Νετανιάχου όφειλε να επιβάλει αυστηρή πειθαρχία στον στρατό ώστε αφενός να αποτραπούν αυθαίρετες εκτελέσεις ενόπλων που παραδόθηκαν σε ισραηλινούς και αφετέρου να μην επιτραπεί στον αγανακτισμένο όχλο να πλησιάσει όπου υπήρχαν σωροί μαχητών της Χαμάς. Υπενθυμίζεται πως σε πολλές περιπτώσεις Ισραηλινοί πολίτες ασχημόνησαν σε πτώματα Παλαιστινίων. Αυτές οι εικόνες, είδωλο της συμπεριφοράς του Αχιλλέα απέναντι στο σώμα του Έκτορα, προσέφεραν κακές υπηρεσίες στη διεθνή εικόνα του Ισραήλ. Αν μάλιστα ο ισραηλινός στρατός είχε επιδείξει πειθαρχία και επαγγελματισμό θα δικαίωνε σε μεγάλο τμήμα της δυτικής κοινής γνώμης το γνωμικό περί του «πιο ηθικού στρατού στον κόσμο».

Αν είχε προκριθεί αυτή η στάση από τον Νετανιάχου, θα βλέπαμε αμέσως μετά την 7η Οκτωβρίου τη Γάζα να βομβαρδίζεται, καθώς κάτι τέτοιο και για λόγους γοήτρου δεν θα μπορούσε να αποτραπεί, και την προσοχή να συγκεντρώνεται σε περιπτώσεις ομηρίας μέσα στις ισραηλινές κοινότητες και πόλεις. Θα βλέπαμε διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των εκεί ομήρων που νομοτελειακά θα οδηγούσαν σε αποκλιμάκωση γιατί αυτό θα συνέβαινε παράλληλα με την απελευθέρωση Ισραηλινών αμάχων που θα κρατούνταν μέσα στη Γάζα. Όπως είδαμε η Χαμάς ενδιαφερόταν για μια τέτοια συμφωνία. Έτσι, ίσως σε 2-3 βδομάδες να βλέπαμε μια κατάπαυση του πυρός που θα περιλάμβανε την οριστική ανάκτηση του ελέγχου από το Ισραήλ των περιχώρων της Γάζας και την απελευθέρωση όλων των πολιτών που είχαν μεταφερθεί στον αποκλεισμένο θύλακα.

Τέλος, μέσα από ένα συνδυασμό απειλών, βομβαρδισμών και διεθνών πιέσεων θα μπορούσε να επιτευχθεί η απελευθέρωση όλων των ομήρων με σχετικά χαμηλό τίμημα για το Ισραήλ σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Με αυτό τον τρόπο όχι μόνο θα είχε αποτραπεί η ισοπέδωση της Γάζας και οι εκεί εκατόμβες, αλλά το Ισραήλ θα είχε πολλαπλά οφέλη.

Αρχικά, πέρα από τους ομήρους δεν θα είχαν θυσιαστεί οι εκατοντάδες Ισραηλινοί που σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν βαριά όλους αυτούς τους μήνες. Σε δεύτερο χρόνο, δεν θα είχε πληγεί η οικονομία της χώρας που πρακτικά σταμάτησε τον περασμένο Οκτώβριο. Επίσης, δεν θα είχε ανοίξει το μέτωπο με τη Χεζμπολλάχ στο Βορρά. Τέταρτον, δεν θα είχε πληγεί το από θαλάσσης εμπόριο από τους Χούθι στην Υεμένη. Πέμπτον, το Ισραήλ δεν θα γινόταν ο διεθνής παρίας στον οποίο εξελίχθηκε προκαλώντας έμμεσα ώθηση στον αντισημιτισμό. Έκτον, το Ισραήλ θα μπορούσε να παρουσιαστεί πειστικά ως το θύμα ευνοώντας την άσκηση ασφυκτικών πιέσεων στη Χαμάς που θα μπορούσαν να κόψουν τη χρηματοδότηση της από το Κατάρ και την μεταφορά όπλων από το Ιράν. Το παραπάνω δεν θα ήταν τόσο δύσκολο καθώς μέχρι στιγμής κανένα στοιχείο δε συνηγορεί ότι υπήρξε συντονισμός της Χαμάς με το Ιράν και τη Χεζμπολλάχ πριν την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου. Τέλος, η Χαμάς θα μπορούσε να έχει περιθωριοποιηθεί ακόμα και εντός των τειχών και άρα θα ήταν ευκολότερη η αποκαθήλωση της εξουσίας της στη Γάζα.

Αναλογιζόμενος κανείς τα παραπάνω αναρωτιέται γιατί ο Νετανιάχου την κρίσιμη στιγμή διάλεξε το δρόμο της κλιμάκωσης. Για να απαντήσουμε στο ερώτημα πρέπει να λάβουμε υπόψη μια θεωρία από το πεδίο των Διεθνών Σχέσεων. Συγκεκριμένα τη Θεωρία της Πολλαπλής Ισορροπίας του Steven David. Η θεωρία αναπτύχθηκε για να ερμηνεύσει την εξωτερική πολιτική χωρών του τρίτου κόσμου αλλά η φερόμενη μοναδική δημοκρατία στη Μέση Ανατολή δείχνει ικανή να λειτουργήσει ως μελέτη περίπτωσης

Αυτό συμβαίνει γιατί στο Ισραήλ, όπως στις χώρες που κυβερνώνται επί μακρόν από τον ίδιο ηγέτη, από ένα σημείο και μετά υπάρχει σύγχυση εθνικού και προσωπικού συμφέροντος. Με άλλα λόγια, πυξίδα της εξωτερικής πολιτικής παύει να είναι το εθνικό συμφέρον και αντικαθίσταται από ό,τι δεν απειλεί τη δεσπόζουσα θέση του ηγέτη.

Ο Νετανιάχου είναι στο προσκήνιο της δημόσιας ζωής του Ισραήλ από το 1982, έγινε για πρώτη φορά πρωθυπουργός το 1996 μέχρι το 1999. Ξανάγινε πρωθυπουργός το 2009 και παραμένει στο αξίωμα μέχρι σήμερα με μια μικρή διακοπή μεταξύ 2021 και 2022. Είναι ο μακροβιότερης ηγέτης του κράτους του Ισραήλ με το οποίο πρακτικά έχει την ίδια ηλικία.

Ο Νετανιάχου από το 2022 ηγείται μιας κυβέρνησης συνασπισμού στην οποία μετέχουν ακροδεξιά στοιχεία. Αν λοιπόν ο Νετανιάχου την 7η Οκτωβρίου ακολουθούσε την υπεύθυνη πολιτική που περιγράψαμε παραπάνω η κυβέρνηση του θα διαλυόταν και δεδομένου ότι αντιμετωπίζει περιπέτειες με τη δικαιοσύνη, κινδύνευε ακόμα και με φυλάκιση. Τέλος, θα ήταν αυτοδίκαια στο στόχαστρο όλων των ερευνών για το φιάσκο της 7ης Οκτωβρίου. Για να αποφύγει όλα αυτά και να αγοράσει πολύτιμο πολιτικό χρόνο επέλεξε την καταστροφική πολιτική που βλέπουμε τους τελευταίους μήνες. Μια πολιτική που, πέρα από το τεράστιο κόστος για τους Παλαιστίνιους, έχει επιδεινώσει την ισραηλινή οικονομία, έχει δοκιμάσει την αντοχή των στρατηγικών συμμαχιών του Ισραήλ και φυσικά έχει ενώσει τους περιφερειακούς του εχθρούς ενώ έχει υπονομεύσει τους απρόθυμους συμμάχους του σε Κάιρο και Αμμάν.

ΥΓ: Σε σχέση με τις θεωρίες συνομωσίας που κυκλοφόρησαν μετά την 7η Οκτωβρίου που ήθελαν το Νετανιάχου ενορχηστρωτή της επίθεσης αρκεί να αναφέρουμε ότι αν αυτές είχαν κάποια δόση αλήθειας τότε η επιχείρηση του ισραηλινού στρατού στη Γάζα θα είχε τελειώσει επιτυχώς εδώ και καιρό. Επίσης, είναι κοινό μυστικό ότι όσο και να παρατείνει μέσω του πολέμου ο Νετανιάχου τη θητεία του, με το που θα σιγήσουν τα όπλα έρχεται το πολιτικό του τέλος και η υστεροφημία του θα έχει σημαδευτεί από το φιάσκο της 7ης Οκτωβρίου. Κανένας Ισραηλινός ηγέτης δεν θα το έκανε αυτό. Τέλος, υπάρχει και κάτι άλλο πίσω από τη διασπορά αυτών των θεωριών, ο υπαινιγμός της παντοδυναμίας του Ισραήλ και της Δύσης από την οποία δεν ξεφεύγει τίποτα και κανένας. Αν αυτό γίνει κραταιά πεποίθηση τότε κανένας που θα σκεπτόταν να αντισταθεί δεν θα το τολμούσε. Αυτή η συνθήκη είναι ο ευγενής σκοπός όλων των εξουσιαστών ανά τους αιώνες αλλά εξακολουθεί να μην πιάνει σε όλους.