Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος πολέμου

ΤΟΥ ΠΑΝΟΥ ΧΑΡΙΤΟΥ
ΤΕΛ ΑΒΙΒ

Ο ερχομός του πολέμου πέφτει βαρύς στους τίτλους των ειδήσεων. Σαν κάτι αναπάντεχο. Σαν να μην ήταν εκεί τόσο καιρό.  Λες κι ήρθε από το πουθενά. Η κοινή γνώμη παγκοσμίως άναυδη. Οι ξένες κυβερνήσεις και τα κέντρα επιρροής και λήψης αποφάσεων ξαφνιασμένοι. Οι πρώτες ώρες διακατέχονται από αμηχανία. Η συνέχεια από δηλώσεις για αυτοσυγκράτηση. Κι όταν το μέτωπο πάρει φωτιά… οι απαραίτητες συστάσεις για την ανάγκη να επικρατήσει η λογική. Ακολουθεί η εκδήλωση ενδιαφέροντος. Οι λαοί τρέφουν ανθρωπιστικά αισθήματα. Ο απλός και συνειδητοποιημένος πολίτης δυσανασχετεί με το αίμα. Τις βιαιότητες. Την απανθρωπιά του πολέμου. Θα βγει στους δρόμους να το εκφράσει και να ξορκίσει το όνομά του.

Και τότε είναι η στιγμή που θα κάνει την κίνησή της και η κάθε κυβέρνηση. Θα αναλάβει δράση για την ανακούφιση των πληγέντων. Με αεροπλάνα και βαπόρια, φορτωμένα με σκηνές, φάρμακα, τρόφιμα – κίνηση πρώτη. Αν τα αεροδρόμια έχουν χτυπηθεί υπάρχει πάντα η θαλάσσια οδός ή και η στεριά. Απλά εκεί χρειάζονται μεγαλύτερες διαπραγματεύσεις, περισσότερες εγγυήσεις, για να διασφαλίσεις την ακεραιότητα των συμμετεχόντων στο εγχείρημα. Έπειτα εστιάζεις σε υψηλόβαθμες αποστολές στις εμπλεκόμενες πρωτεύουσες. Αναδεικνύεις τις προσπάθειές σου και αξιώνεις άμεση παύση των εχθροπραξιών. Για να μη χρεωθείς πιθανή αποτυχία, επιλέγεις το διάστημα. Όταν οι δύο πλευρές έχουν φτάσει σε αδιέξοδο ή η μια από τις δυο έχει περιέλθει σε δινή θέση. Τότε είναι… η κατάλληλη στιγμή.

Ο πόλεμος αργά ή γρήγορα τελειώνει. Μερικά συμπληρωματικά ταξίδια, ενισχυμένα από σειρά επαφών και δηλώσεων, υποδηλώνουν την πάγια και αδιαπραγμάτευτη πολιτική προσήλωση της χώρας που εκφράζεις στην ειρηνική επίλυση των διαφορών. Υπενθυμίζεις στο κοινό πόσο προσπάθησες για τον ερχομό της ειρήνης. Ο πόλεμος μετριάζεται σε κρίση. Η κρίση αποκλιμακώνεται, η χώρα ξαναχτίζεται, οι στρατοί ξαναφτιάχνονται, οι αποθήκες ανεφοδιάζονται, τα δάκρυα στερεύουν, οι μνήμες συρρικνώνονται κι οι ψυχές που πόνεσαν σωπαίνουν. Οι εικόνες από τα πεδία μαχών αντικαθίστανται από χειραψίες και χαμόγελα. Στις ειδήσεις οι τίτλοι ελαφραίνουν. Όσο γρήγορα και άγαρμπα, ανέβηκε το «έργο» στις οθόνες άλλο τόσο άκομψα θα κατέβει. Λες κι πόλεμος δεν είχε λόγους και αιτίες. Λες και δεν άγγιξε. Λες κι ήταν μια ώρα σκοτεινή. Κι όπως ήρθε από το πουθενά έτσι και χάθηκε.

Η ώρα πλησίαζε 11 το βράδυ. Η διαδρομή από το μικρό χωριό του Νατάφ προς την Ιερουσαλήμ είναι όλο κι όλο δώδεκα χιλιόμετρα. Τα πρώτα τέσσερα εξ αυτών με μια ιδιαίτερη γοητεία. Ίσως επειδή ξεχωρίζουν από το αυτό που σαν πρώτη εικόνα έρχεται στη σκέψη του καθενός όταν ακούει Μέση Ανατολή. Αυτά τα τέσσερα χιλιόμετρα θυμίζουν Βαλκάνια. Μια διαδρομή πνιγμένη στα πεύκα. Ψηλά, περίπου στα έξι μέτρα το καθένα. Σε κάποια σημεία μάλιστα πλησιάζουν τόσο μεταξύ τους που καλύπτουν το δρόμο δημιουργώντας μικρές φυσικές σήραγγες με πολλές στροφές κι ανηφόρες που αλλάζουν και μεταμορφώνονται σε κατηφορικές πλαγιές. Την ημέρα απολαμβάνεις την εικόνα και το βράδυ τις συναντήσεις με τα άγρια ζώα. Τσακάλια, αλεπούδες της ερήμου που αναζητούν νερό, σκαντζόχοιρους και πιο συχνές από κάθε άλλη, οι συναντήσεις με ύαινες. Τρέχουν να κρυφτούν στο άκουσμα της μηχανής, τρομαγμένα απο το άγνωστο που κρύβουν τα φωτα που πλησιάζουν.

Η ειδήσεις χθες βράδυ δεν είχαν άλλο από τους νεκρούς, τους τραυματίες, τις μάχες στα σύνορα με το Λίβανο. Ένα δέντρο, που ξεπήδησε σε μια ουδέτερη ζώνη. Σε μια μπλε γραμμή. Φαινομενικά, ήταν ένα δέντρο σαν όλα τα άλλα. Τα φαινόμενα όμως, απατούν. Εκ πρώτης όψεως, βλέπεις έναν ευκάλυπτο κι αυτή είναι η ταυτότητά του. Όταν όμως φυτρώνεις εκεί που δεν σε σπέρνουν, αρχίζουν τα προβλήματα. Ένας ευκάλυπτος που φυτρώνει μπροστά από τα φυλάκια ελέγχου των ισραηλινών, σίγουρα διαφέρει από όλα τα υπόλοιπα δέντρα. Ένας ευκάλυπτος που ξεφυτρώνει σε μια ουδέτερη ζώνη -σε μια περίοδο που ο Λίβανος αποφασίζει να ουδετεροποιήσει τις διαφορές στο εσωτερικό του, φοβούμενος το ξέσπασμα της βίας, στην ανακοίνωση του πορίσματος για τη δολοφονία Χαρίρι- αργά ή γρήγορα θα βρεθεί στο επίκεντρο.

Ειδικότερα αν τριγύρω από τον ευκάλυπτο βρίσκονται Ισραηλινοί στρατιώτες. Και ξαφνικά η είδηση κάνει το γύρω του κόσμου. Οι δηλώσεις συμπαράστασης στην επιλογή του στρατού του Λιβάνου να πλήξει τους εισβολείς έρχονται σχεδόν από το σύνολο των διαφορετικών πολιτικοθρησκευτικών κοινωνικών ομάδων της χώρας. Η Χεζμπολάχ συγχαίρει το στρατό. Ο σουνίτης πρωθυπουργός συντάσσεται με την επιλογή της πόλωσης απέναντι στο Ισραήλ. Ο πρόεδρος ηγείται των εξελίξεων και ο στρατός – που ανέκαθεν διαδραμάτισε ρόλο γεφυροποιού στις σχέσεις μεταξύ χριστιανών, σουνιτών, φαλαγγιτών, σιητών, δρούζων- παίρνει την κατάσταση για μια ακόμα φορά στα χέρια του. «Ελέγχει» τα σύνορα και στέλνει το μήνυμα στο Ισραήλ ότι δεν μπορεί να δρα ανεξέλεγκτα ή τέλος πάντων κάπως έτσι.

Το Ισραήλ, μάλλον ξαφνιασμένο από την αντίδραση -όχι γιατί δεν το περίμενε, απλά γιατί έβλεπε το δέντρο κι όχι το δάσος- απάντησε μεν αμέσως στα πυρά ωστόσο έσπευσε ταυτόχρονα στους κυανόκρανους για να ηρεμήσουν τα πνεύματα. Σε αντίθεση με το 2006, όταν ξεκίνησε τον πόλεμο ταυτόχρονα με την εκδήλωση της βίας από πλευράς Χεζμπολάχ, σήμερα εμφανίζεται υποχωρητικό – τουλάχιστον για την ώρα. Δίνει αμέσως διευκρινιστικά στοιχεία, λεπτομέρειες και χάρτες για το σημείο του συμβάντος στα Ηνωμένα Έθνη αποποιούμενο τις όποιες ευθύνες. Σε άλλες περιπτώσεις περνούν μήνες δίχως να ανταποκρίνεται στα αιτήματα των διεθνών οργανισμών για διεξαγωγή έρευνας σε αμφισβητούμενες υποθέσεις. Το Ισραήλ πολύ απλά θέτει τις βάσεις στις οποίες μπορεί να πατήσει για να δικαιολογήσει ένα στρατιωτικό χτύπημα κατά του Λιβάνου.

Αυτοί που στην ουσία έρχονται σε πραγματικά δύσκολη θέση δεν είναι άλλοι από τους κυανόκρανους στο Νότιο Λίβανο. Σαφέστατα ανεπιθύμητοι από τη Χεζμπολάχ, προέβησαν σε ένα πόρισμα για το χθεσινό επεισόδιο που τους καθιστά ακόμα ευάλωτους. Αν και το πόρισμα φέρεται να ανταποκρίνεται στα πραγματικά δεδομένα -αφού πλέον ακόμα και το Υπουργείο Άμυνας του Λιβάνου αποστασιοποιήθηκε της αρχικής του θέσης και δηλώνουν ότι άνοιξαν πρώτοι πυρ- οι κυανόκρανοι κατανοούν ότι, οι κινήσεις τους θα πρέπει να περιοριστούν από εδώ κι έπειτα. Οι όποιοι έλεγχοι διενεργούσαν επιτυγχάνονταν χάριν της αρωγής που τους παρείχε ο στρατός. Όμως με το στρατό να επιλέγει μια πιο επιθετική στάση απέναντι στο Ισραήλ, οι κυανόκρανοι δεν προβλέπεται να επιτηρούν κάτι περισσότερο από τον περίβολο του στρατοπέδου τους στο προσεχές διάστημα.

Το πόσο πιθανό είναι να ξεσπάσει άμεσα ένας πόλεμος μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ θα εξαρτηθεί από δυο παράγοντες. Οι πολιτικές δυνάμεις του Λιβάνου κατέστησαν σαφές ότι προτιμούν να αποτρέψουν ένα πόρισμα για τη δολοφονία να εξελιχθεί σε παράγοντα αποσταθεροποίησης για τη χώρα. Θα σταθούν ενωμένοι απέναντι στον «κοινό εχθρό» – το Ισραήλ. Όσο οι εξελίξεις στο συγκεκριμένο ζήτημα είναι ανώδυνες δεν υφίσταται και λόγος άμεσης εμπλοκής σε πόλεμο με το Ισραήλ.

Το Ισραήλ από την άλλη προετοιμάζει την κοινή γνώμη για την «μπόρα» που έρχεται. Ο επικεφαλής των δυνάμεων στο Βόρειο Ισραήλ σε δηλώσεις του στα ΜΜΕ ανέφερε: «Ο εχθρός παρακολουθεί κάθε μας κίνηση στα σύνορα». Η ορολογία που επιλέγει είναι σαφής. Εισάγει τον όρο «εχθρός» μιλώντας για το στρατό του Λιβάνου, στοιχείο που μέχρι χθες δεν υπήρχε. Εφόσον ένα νέο συμβάν προκύψει αύριο στη μεθόριο, δεν είναι σαφές αν το Ισραήλ θα εμπλακεί πολεμικά. Το σίγουρο πάντως είναι πως οι στρατηγοί του Τελ Αβιβ, φοβούμενοι γενίκευση του μετώπου, θα επιθυμούσαν περισσότερο χρόνο για να προετοιμάσουν τις δυνάμεις σε συνδυασμό με τη χρήση νέων τεχνολογιών που έχουν τεθεί σε εφαρμογή το τελευταίο διάστημα ή αναμένεται να μπουν σε λειτουργία.

Ωστόσο το ότι ο πόλεμος είναι στο κατώφλι δεν αποτελεί αντικείμενο αντιπαράθεσης. Όλοι συμφωνούν. Ακόμα και τα ζώα που έκαναν τις νύχτες την εμφάνισή τους στη διαδρομή του Νατάφ. Τον πόλεμο τον ακούς στον αέρα. Τον βλέπεις να τρέχει ανάμεσα στα δέντρα. Να κρύβεται πίσω από τις αγριάδες, τη χαμηλή βλάστηση κι ότι άλλο μπορεί να του προσφέρει κάλυψη.

Έτσι κι εχθές το βράδυ. Τα πρώτα σημάδια έκαναν την εμφάνισή τους. Η διαδρομή ήταν διαφορετική. Όσο κι αν κοιτάζαμε τριγύρω για να διακρίνουμε κάποια από τα άγρια ζώα που περιδιαβαίνουν τις νύχτες την περιοχή… ούτε ένα. Αν και τα σκυλιά αλυχτούσαν περισσότερο από κάθε άλλη φορά, ο δρόμος και τα περάσματα δεξιά κι αριστερά έρημα. Στον ουρανό μαχητικά αεροσκάφη πραγματοποιούσαν χαμηλές πτήσεις για ώρες πολλές. Μαχητικά ελικόπτερα πετούσαν με κατεύθυνση βόρεια και ανατολικά. Άλλοτε δυο και τρία μαζί κι άλλες φορές ένα μόνο του να υπερίπταται του σημείου σαν να αναζητούσε κάτι. «Ασκήσεις. Ετοιμάζονται», μου είπε μια φίλη που χάζευε το βραδινό ουρανό από το ανοιχτό παράθυρο στο κάθισμα του συνοδηγού. «Τον πόλεμο τον ακούς πριν ξεσπάσει. Τον ακούς στον ουρανό και τον βλέπεις στα δέντρα», συνέχισε δείχνοντάς μου τρεις στρατιώτες με πλήρη εξοπλισμό που προσπαθούσαν μάταια να κρύψουν την παρουσία τους πίσω από ένα θάμνο, στα δεξιά του δρόμου. Πεζικάριοι νεοσύλλεκτοι. Λίγο μακρύτερα κι άλλοι. Κάθε που έβλεπαν τα φώτα του αυτοκινήτου, έβγαιναν γρήγορα από το δρόμο. Έπεφταν στις γράνες, κρύβονταν στις αγριάδες, επιχειρώντας ταυτόχρονα να καλύψουν τα ίχνη τους. Συναντήσαμε κι άλλους πολλούς. Ήταν χωρισμένοι σε ομάδες των δύο και τριών στρατιωτών. Οι απόσταση της κάθε ομάδας από την άλλη ήταν περίπου 100 μέτρα. Τρεις μπροστά, η ομάδα ανίχνευσης. Δύο παραπίσω, για να φυλάνε τα νώτα τους και να τους παρέχουν κάλυψη κι άλλοι τρείς κι άλλοι δυο 100 μέτρα μακρύτερα, στην άλλη πλευρά του δρόμου.

Βγήκαμε στην εθνική οδό μετά από περίπου πέντε λεπτά οδήγησης στο όμορφο και δασώδες κομμάτι του Νατάφ. Μια περιοχή που η μορφολογία του εδάφους έχει εκπληκτικές ομοιότητες με εκείνα τα εδάφη, στο Νότιο Λίβανο. Οδηγήσαμε αργά χαζεύοντας τους στρατιώτες σε μια άσκηση που το μόνο πραγματικό για αυτούς ήταν η μορφολογία του εδάφους και ο αιφνιδιασμός από το διερχόμενο όχημά μας. Όλα τα άλλα ήταν μια φαινομενική πραγματικότητα.

Φτάσαμε στην Ιερουσαλήμ περίπου 10 λεπτά αργότερα. Τα μαχητικά αεροσκάφη πετούσαν κι εκεί. Το ίδιο και τα ελικόπτερα. Ασκήσεις σε τρεις διαφορετικές περιοχές, περιφερικά της πόλης.

Ανοίγοντας τον υπολογιστή το πρωί βρήκα ένα email από το ινστιτούτο STRATFOR. Πρόκειται για έναν οργανισμό ο οποίος συγκεντρώνει πληροφορίες από διαφορετικές επαγγελματικές ομάδες ανά το κόσμο. Κατόπιν, μια επιστημονική ομάδα αναλύει τα δεδομένα   και προχωρά σε εκτιμήσεις οι οποίες σπάνια πέφτουν έξω. Το email αφορούσε την κατάσταση στο Λίβανο κι εκτιμούσε ότι λίαν συντόμως οι δυο χώρες θα εμπλακούν σε πόλεμο. Διάβασα την εκτίμηση κι εντυπωσιάστηκα από τα στοιχεία που εμπεριείχε. «Δεν τα ξέρω μόνο εγώ», σκέφτηκα. Τα γνωρίζουν κι άλλοι. Στη συνέχεια -γνωρίζοντας πως το ίδιο email είχε πάει και στην πλειοψηφία των υπουργείων των εξωτερικών διαφορετικών χωρών που είναι και οι βασικοί πελάτες του STRATFOR- μπήκα στις ιστοσελίδες τους για να δω αντιδράσεις.

Κανένα σχόλιο. Ή κι αν υπήρχε δεν άγγιζε την ουσία. Κι όμως… ο πόλεμος είναι εκεί. Τον βλέπεις να έρχεται. Και σύντομα θα πέσει βαρύς, όπως άλλωστε αρμόζει στους τίτλους των ειδήσεων.