Το επίμαχο απόσπασμα είχε ως εξής: «Να, μετά από τέτοια ήττα, άλλος βλαστημάει, άλλος σπάει αντικείμενα, άλλος δέρνει τη γυναίκα του, άλλος πέφτει για ύπνο απελπισμένος κι άλλος στριφογυρνάει στο κρεβάτι του άγρυπνος όλη νύχτα. Κι εγώ δεν έχω άλλον τρόπο να πενθήσω για την ήττα παρά μόνο να κάτσω και να τα γράψω. Κι ίσως έτσι να δώσω την ευκαιρία και σε κάποιον άλλο να χαμογελάσει ή να παρηγορηθεί κατά κάποιον τρόπο ή, έστω, να κάτσει να σκεφτεί λιγάκι, να αναλογιστεί πώς το πετάρισμα μιας πεταλούδας στο Ρεσίφε της Βραζιλίας ασκεί τεκτονικές επιδράσεις, τόσο στην Κοσταρίκα όσο και στη μακρινή Ελλάδα…».
Προφανώς η φράση «άλλος δέρνει τη γυναίκα του» ήταν συμβολική και μεταφορική. Μερικοί και μερικές, όμως, στα σχόλιά τους στο facebook και στο site την εξέλαβαν ως κυριολεκτική και σεξιστική.
«Στην τελευταία παράγραφο του άρθρου, εκείνο το απαράδεκτο “άλλος δέρνει τη γυναίκα του”, δηλαδή αυτή η ομαλοποίηση μιας ευρέως διαδεδομένης εγκληματικότητας, απλά προκαλεί αηδία.»
«Ο Χριστόφορος Κάσδαγλης που έγραψε το άρθρο την έδειρε τη γυναίκα του ή έσπασε το σερβίτσιο; Άντε ρε βλάκα σε κάνα καφενείο, θες να γράψεις και άρθρα.»
«Δεν περίμενα στο Press Project τέτοια γλώσσα να θεωρείται κατάλληλη προς δημοσίευση – οπουδήποτε δηλαδή. Είναι απαράδεκτο να υπάρχει τέτοια πρόταση σε άρθρο, και μάλιστα να γίνεται τόσο χαλαρή αναφορά και προς χάριν αστείου. Και επίσης ποδόσφαιρο δεν βλέπουν μόνο οι άνδρες.»
«Πραγματικά κρίμα. Άλλος δέρνει τη γυναίκα του…εγώ γράφω; Ελπίζω να ζητήσει μια συγγνώμη, και εσείς επίσης (το ThePressProject εννοεί).»
Τα σχόλια είναι αρκετά αυστηρά, μερικά ακόμα και προσβλητικά, αλλά δεν πειράζει. Πιστεύω στην κριτική και στο διάλογο, κι όταν απαντάω «ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια» δεν το λέω ειρωνικά, το εννοώ. Ακόμα κι αν υπάρχει στην απάντηση μια δόση σαρκασμού, πρόκειται μάλλον για αυτοσαρκασμό.
Ιδού και η απάντησή μου:
«Σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια. Ο διάλογος είναι επιθυμητός, η κριτική καλοδεχούμενη. Η αναφορά πάντως ήταν συμβολική και μεταφορική. Προσωπικά δεν ξέρω κανέναν που να δέρνει τη γυναίκα του επειδή έχασε η… εθνική. Αλλά και να ’ξερα, επ’ ουδενί λόγω θα το νομιμοποιούσα επειδή θα το είχα καταγράψει. Ωστόσο, ας μου εξηγήσει κάποιος από τους θιασώτες της πολιτικής ορθότητας με τι είδους λογοκρισία θα έπρεπε το ThePressProject να είχε κόψει το άρθρο: με λογοκρισία προληπτική ή κατασταλτική;».
Ακόμα πιο ενδιαφέρουσα ήταν η σχετική συζήτηση στο προσωπικό μου facebook:
Αναγνώστρια: «Ελπίζω οι νέοι να καταλαβαίνουν ότι αυτό το σχόλιό σας είναι απαράδεκτα σεξιστικό. Καταρχήν φαντάζεστε έναν αποκλειστικά αρσενικό φίλαθλο. Γυναίκες πουθενά, παρά μόνο ως άλλο ένα “αντικείμενο” του αρσενικού πένθους. “Αλλος” σπάει αντικείμενα και “άλλος” τη γυναίκα του. Αν είναι λίγο πιο πολιτισμένος σαν κι εσάς, γράφει. Κι έτσι, είμαι βέβαιη χωρίς να το παρατηρείτε και χωρίς καν να το θέλετε, βάζετε στην ίδια αξιακή σειρά το σπάσιμο αντικειμένων, τη βία κατά των γυναικών, την αϋπνία και το γράψιμο. Αν ήμουν στη θέση σας, το λιγότερο που θα έκανα θα ήταν να αποσύρω το ατυχές σχόλιο, αναγνωρίζοντας ότι ήταν ατυχές.»
Εγώ: «Ενδιαφέρουσα η παρατήρησή σας. Αλλά δεν θα το αποσύρω, είναι καλύτερα να το διαβάσουν όλες και όλοι και να κρίνουν. Πάντως, επειδή είστε πολύ αυστηρή μαζί μου, ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται στο κείμενο οι διάφορες συμπεριφορές δεν είναι απαραιτήτως παραθετικός, όπως τον εκλάβατε. Μπορεί να είναι και απολύτως αντιθετικός. Αλλά ούτε κι αυτό έχει τόση σημασία. Η ουσία έγκειται νομίζω στο ότι στην πραγματικότητα δεν ξέρω κανέναν που να… έδειρε τη γυναίκα του επειδή έχασε η εθνική. Η αναφορά είναι μάλλον συμβολική και ποιητική.»
Αναγνώστρια: «Διαφωνούμε για το πού είναι η ουσία. Είστε συγγραφέας και γνωρίζετε ότι οι λέξεις δημιουργούν λόγο, λογική, δηλαδή αντίληψη κόσμου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, από τη δική μου οπτική, τα λόγια σας συμβάλλουν στην απεικόνιση και κατανόηση των γυναικών ως αντικειμένων, αποκλεισμένων -στο συγκεκριμένο άρθρο- από την υποκειμενικότητά τους. Και στην πιθανή ανάγνωση του ξύλου παραθετικά με την αϋπνία και το γράψιμο- άσχετα αν είναι δυνατή και η αντιθετική ανάγνωση. Η φράση σας ήταν ατυχής ακριβώς για το συμβολισμό της, ως ποίηση, δηλαδή ως πιθανή δημιουργία -και όχι μόνο αντανάκλαση- κόσμου. Έχετε όμως δίκιο να μην το αποσύρετε. Λάθος να ζητήσω κάτι τέτοιο. Καλύτερα να αρχίσει μία συζήτηση.»
Εγώ: «Φοβάμαι ότι έχουμε διαφορετική αντίληψη για τη δημιουργία. Μια ποίηση που θα έλεγε μονάχα “τα σωστά πράγματα”, θα ήταν ίσως μια βαρετή ποίηση. Διεκδικώ το δικαίωμα να βγάζω πού και πού από μέσα μου εικόνες αφιλτράριστες. Αναγνωρίζω επίσης το δικαίωμα στην κριτική για τις αφιλτράριστες εικόνες που ενίοτε εκφράζω. Θα προτιμούσα αυτή η κριτική να μη γίνεται με κριτήριο κυρίως την πολιτική ορθότητα, αλλά κι αυτό είναι μονάχα μια υποκειμενική επιθυμία.»
Αν ξανάγραφα, λοιπόν, το άρθρο, θα το ξανάγραφα κάπως έτσι: «Να, μετά από τέτοια ήττα, άλλος βλαστημάει, άλλος σπάει αντικείμενα, άλλος δέρνει τη γυναίκα του, άλλος πέφτει για ύπνο απελπισμένος κι άλλος στριφογυρνάει στο κρεβάτι του άγρυπνος όλη νύχτα. Προσωπικά δεν έχω άλλον τρόπο να πενθήσω για την ήττα, παρά μόνο να κάτσω και να τα γράψω. Αλλά υπάρχουν κι εκείνοι ή εκείνες που ο τρόπος τους να πενθήσουν είναι να δείρουν τον… αρθρογράφο».
Αλλά κι αυτό θα ήταν λάθος -και άδικο-, γιατί νομίζω ότι τέτοιες συζητήσεις, όποια κι αν είναι τα κίνητρά τους, έχουν ιδιαίτερη αξία γι’ αυτό που ονομάζουμε εναλλακτική δημοσιογραφία. Δίνουν άλλωστε ένα γερό χτύπημα στον σεξισμό. Αλλά και στον δογματισμό της πολιτικής ορθότητας, θα ήθελα να ελπίζω.
Το χθεσινό άρθρο εδώ.
Ενημέρωση: Από αύριο η στήλη θα βρίσκεται σε άδεια.
Για να γεμίσει τις μπαταρίες της.
Αλλά και για λόγους προετοιμασίες ενός επόμενου κύκλου.
Το περιεχόμενο του οποίου -συγχωρέστε με- δεν είμαι έτοιμος να αποκαλύψω.
Όχι, προτού βεβαιωθώ ότι θα κατορθώσω να τον φέρω σε πέρας.
Πάντως, θα είστε οι πρώτοι που θα διαβάσετε το αποτέλεσμα.
Αυτό είναι υπόσχεση.
Καλό καλοκαίρι!