Το «παιχνίδι της ζωής» σ’ ένα παιχνίδι μπάσκετ: Εθνικός Ελληνορώσων

της Εύης Προύσαλη
Δρ. Θεατρικών Σπουδών – Κριτικός Θεάτρου

Κριτική Θεάτρου
Εθνικός Ελληνορώσων, Από Μηχανής Θέατρο

Ξαφνικά, ο πλούσιος ιδιοκτήτης κέντρων διασκέδασης και άνθρωπος της νύχτας προτείνει στον νεοφερμένο Νίκο να δουλέψει για κείνον, γνωρίζοντας ότι ο Νίκος ήδη δουλεύει στην αποθήκη ενός άλλου συμμαθητή τους βοηθώντας τον να τα βγάλει πέρα. Ο μέχρι πρότινος άνεργος Νίκος κρατά μια «ουδέτερη» και ασαφή στάση απέναντι στην νέα οικονομική πρόταση ενώ ουσιαστικά γίνεται το «μήλο της έριδος» για τους δύο άντρες, οι οποίοι με αμείωτο πείσμα παλεύουν να τον «κερδίσουν». Ξεσπά, έτσι, έντονη διαμάχη κι αποφασίζεται ο Νίκος να πάει με εκείνον τού οποίου η ομάδα θα κερδίσει στο μπάσκετ. Ένας άγριος και σκληρός αγώνας αρχίζει με «έπαθλο» τον Νίκο. Ένα αναπάντεχο, όμως, συμβάν ανατρέπει ολοσχερώς την πορεία του.

Πρόκειται για ένα καλογραμμένο νεοελληνικό έργο (Αντώνης Τσιοτσιόπουλος), με στέρεη δομή κι ανέλιξη, με συνέπεια κι ενάργεια στην απόδοση των χαρακτηρολογικών στοιχείων των τύπων που περιγράφει, με λόγο απλό και καθημερινό. Ο ωμός νατουραλισμός, κυρίως η έντονη αθυροστομία, αποβαίνει εύστοχα λειτουργικό δραματουργικό στοιχείο, διακριτικό της γενιάς της δεκαετίας του ’90, η οποία μεγάλωσε στο φιλελεύθερο κλίμα της ψευδεπίγραφης χειραφέτησης μέσα από τη γλώσσα. Το γεγονός αυτό καθίσταται φανερό, όταν πίσω από τη διαρκή κι επιτηδευμένη βωμολοχία -που εξακοντίζεται από όλους τους άντρες και προς όλες τις κατευθύνσεις- αποκαλύπτονται φοβισμένα ανθρωπάκια, που δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες των πράξεών τους. Έτσι, το ακατάσχετο και προκλητικό υβρεολόγιο αποτελεί ουσιαστικά το «μασκάρεμα» του αδύναμου και ανώριμου εν πολλοίς ψυχισμού των αντρών, που διακατέχονται ακόμη από τα παιδικά τραύματα, τις ενοχές, τις μικρές ή μεγάλες ατασθαλίες τους.

Το έργο αναδεικνύει το συμπεριφορικό υπόβαθρο του σαραντάρη plus νεοέλληνα, που αποτελεί τον μέσο οικογενειάρχη της διπλανής πόρτας αλλά και το ενεργό εργατικό δυναμικό της σημερινής κοινωνίας μας. Μέσα από το φίλτρο ενός φαινομενικά «αθώου» παιχνιδιού μπάσκετ, αναφαίνεται η ψυχοσύνθεση ενός ανταγωνισμού που ενεδρεύει υποδόρια και καθοδηγεί τις πράξεις και τη στάση ζωής αυτών των αντρών. Η ιδιοτέλεια και το προσωπικό τους συμφέρον αποτελούν τον γνώμονα με βάση τον οποίο πράττουν -αναλογικά και η πλειονότητα των νεοελλήνων. Μια στάση ζωής που καταστρατηγεί κάθε στοιχείο δικαιοσύνης, καταλύοντας και ακυρώνοντας ταυτοχρόνως τη λειτουργία κάθε πολιτειακού θεσμού. Έτσι, η δραματουργία προβάλει με διαύγεια την εμπλοκή και διαπλοκή του «ανθρώπινου παράγοντα» σε κάθε επίπεδο του κοινωνικού, οικονομικού και πολιτειακού μας βίου.

Το αδύνατο σημείο της δραματουργίας/κειμένου είναι η αναγωγή αυτής τη συμπεριφοράς στην παιδική ηλικία, χωρίς το απαραίτητο ψυχαναλυτικό ή ψυχολογικό έρεισμα. Από ψυχαναλυτική σκοπιά, βεβαίως, πολλές από τις ενήλικες συμπεριφορές μας έχουν τη ρίζα τους στην νηπιακή και παιδική ηλικία. Ωστόσο, η δραματουργία παρουσιάζει με σχηματικό, κι ως εκ τούτου επιφανειακό τρόπο, κάποιες ψυχολογικές αναλογίες, η αποδοχή των οποίων είναι άκρως «επικίνδυνη»: ο ιδιοκτήτης νυχτερινών κέντρων διασκέδασης, επονομαζόμενος και «χρυσόψαρο» -ο οποίος οπλοφορεί και δε διστάζει να απειλήσει τους φίλους του- είχε επιδείξει από παιδί μια παρόμοια «παραβατική» συμπεριφορά. Ενώ το «πειραχτήρι» της τάξης -αυτός που κανένα σχολείο δεν τον δεχόταν εξαιτίας της άτακτης συμπεριφοράς του- γίνεται ένας απόκληρος της κοινωνίας, μονίμως άνεργος, ένα άβουλο πλάσμα. Κατ’ αντιστοιχία, και τα υπόλοιπα πρόσωπα του δράματος υποκινούνται από κάποια χαρακτηριστικά της παιδικής ηλικίας που φαίνεται να τους στοιχειώνουν στην ενήλικη ζωή τους. Πρόκειται για αδρές σχηματοποιήσεις και αναγωγές που περιορίζουν τον επιδραστικό ορίζοντα, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους την ισχυρή επίδραση που ασκεί το οικογενειακό περιβάλλον και η οικονομικο-κοινωνική συνθήκη, παράγοντες που διαμορφώνουν προοδευτικά και αποφασιστικά την «ταυτότητα» του ενήλικα ποικιλοτρόπως. Η δραματουργική απόπειρα πραγμάτευσης του τρόπου διαμόρφωσης της ψυχοσύνθεσης των ατόμων απαιτεί ενδελεχή μελέτη και εμβάθυνση, προκειμένου να μην εκπέσει, όπως εδώ, σε ρηχά κι επικίνδυνα στερεότυπα που διαιωνίζουν άκριτα παμπάλαια κλισέ.

Η σκηνοθεσία (Γιώργος Παλούμπης) αφουγκράζεται τον εσωτερικό ρυθμό του κειμένου και αναδεικνύει τον ρεαλισμό του, στήνοντας ανεπιτήδευτα και λιτά, ένα ομαδικό παιχνίδι με μαεστρία. Οι σκηνές εναλλάσσονται με ταχύτητα, παλμό και φυσικότητα, όπως η μπάλα αλλάζει χέρια. Η δράση ξεδιπλώνεται σε όλη τη σκηνή καλύπτοντας όλες τις πιθανές «θέσεις» όπως ταιριάζει σε ένα παιχνίδι μπάσκετ, με την απαραίτητη ταχύτητα στην ανάληψη αποφάσεων, η οποία αυθορμήτως προσομοιάζεται με τη λήψη αποφάσεων στο παιχνίδι της ζωής. Το σκοτάδι λίγων δευτερολέπτων που μεσολαβεί σε κάποιες σκηνές, επιτρέπει στις αυθόρμητες σκέψεις του θεατή να έρθουν στην επιφάνεια. Τα στιγμιότυπα επενδύονται με ηχητικές επιλογές (Ανδρέας Μιχόπουλος) που εντείνουν κι επιτείνουν τα δρώμενα ενώ το σκηνικό (Ηλέκτρα Σταμπούλου) είναι απλό και λειτουργικό. Οι ηθοποιοί (Στάθης Σταμουλακάτος, Μάκης Παπαδημητράτος, Θάνος Αλεξίου, Κώστας Φυτίλης, Στέλιος Δημόπουλος, Αντώνης Τσιοτσιόπουλος) ερμηνεύουν με αξιοθαύμαστη ακρίβεια και αμεσότητα τους ρόλους τους υιοθετώντας, όλοι τους, έντονες χειρονομίες και κινήσεις που προσιδιάζουν όμως στην ελευθερία κινήσεων και στάσεων στον ανοιχτό χώρο ενός γηπέδου όπου έχουν προσέλθει για να εκτονωθούν από την καταπιεστική καθημερινότητα. Ίσως, η ένταση της φωνής τους να έπρεπε να μειωθεί, ιδιαιτέρως στο τέλος, διαφορετικά θα προσέλκυε την προσοχή των περιοίκων!

Ένα παιχνίδι μπάσκετ, μιας παρέας αντρών στην περιοχή Ελληνορώσων, το οποίο γίνεται αφορμή για να αναφανούν οι «εθνικές» μας συμπεριφορές και παθογένειες. Πότε μια πράξη ορίζεται και καθορίζεται ως «εξ αμελείας»; Νομιμοποιείται μια παρέα, υπερασπιζόμενη το συμφέρον των μελών της, να πράττει ερήμην της δικαιοσύνης; Αποδίδουν «δικαιοσύνη» οι νόμοι; Το τετελεσμένο μιας πράξης ακυρώνει τον όποιο (αν)ηθικό χαρακτήρα της; Εκ του αποτελέσματος προκύπτει, ότι ο νεοέλληνας δεν διερωτάται πάνω σε παρόμοια ερωτήματα. Σαν το «χρυσόψαρο» σιωπά, και πλέει προστατευμένος στα ασφαλή νερά της γυάλας, που στολίζει το οικογενειακό σαλόνι των σύγχρονων σπιτιών μας.

Από Μηχανής Θέατρο
Ακαδήμου 3, Μεταξουργείο
Τηλέφωνο: 210 5232097
ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ: Σάββατο 6.00 μ.μ., Κυριακή, Τετάρτη 9.30 μ.μ.
Ώρες ταμείου και επικοινωνίας: Καθημερινά 9:00 –  22:00