Υπάρχουν μια σειρά από προφανείς απαντήσεις: o πολίτης που βλέπει τον Τσοχατζόπουλο στη φυλακή δεν νιώθει κανέναν ουσιαστικό αντίκτυπο στη ζωή του. Τα εκατομμύρια του Άκη δεν ελαφραίνουν το βάρος που του ζητείται να σηκώσει από τη «σωτηρία» των τραπεζών (ή των τραπεζιτών, αν προτιμάτε). Το αντίθετο. Η Τρόικα, που δέχεται αδιαμαρτύρητα το bail out του Μεγάρου Μουσικής, εμφανίζεται αμετακίνητη στη θέσπιση νέων μέτρων αμφίβολης αποτελεσματικότητας, που στοχεύουν μισθωτούς και συνταξιούχους. Πώς θα νιώσει ο άνεργος ικανοποίηση με την προφυλάκιση του Λαυρεντιάδη, όταν διαπιστώνει ότι η κυβέρνηση δέσμευσε τα 800€ που είχε καταθέσει στην τράπεζα για μιαν ώρα ανάγκης;
Επιπλέον, η πλειονότητα της κοινωνίας, που έχει εμπεδώσει το «όλοι το ίδιο είναι», βλέπει να συλλαμβάνονται «κάτι ξεχασμένα παλικάρια» και όχι ενεργοί πολιτικοί που είχαν στα χέρια τους τη διακυβέρνηση της χώρας στα τελευταία χρόνια της κρίσης. Τα χαμηλά ποσοστά αποδοχής των πολιτικών σε όλες τις δημοσκοπήσεις αποδεικνύουν ότι κανείς δεν πιστεύει ότι ξαφνικά κόπηκε μαχαίρι η διαφθορά. Τα ΜΜΕ συνεχίζουν άλλωστε (για τους δικούς του λόγους το καθένα) να αποκαλύπτουν σκάνδαλα διαχείρισης και ύποπτες σχέσεις διαπλοκής.
Στον τομέα της δικαιοσύνης τα πράγματα είναι ακόμα πιο περίπλοκα. Μπορεί το «παραδικαστικό» να άφησε τα σημάδια του στην εμπιστοσύνη του κόσμου, ωστόσο οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι δικαστές παραμένουν στην πλειονότητά τους αξιόπιστα στελέχη της κοινωνίας. Αυτό το κεκτημένο όμως ροκανίζεται όσο οι πολίτες βλέπουν το ΣτΕ να επιτρέπει αντισυνταγματικά χαράτσια και φόρους δεχόμενο ως αιτιολογία την «έκτακτη ανάγκη» που επικαλείται η κυβέρνηση, όπως έκανε δηλαδή και κατά τη διάρκεια της επταετίας. Η εικόνα της δικαιοσύνης πλήττεται επίσης εξαιτίας της σκληρότητας με την οποία αντιμετωπίζονται οι απλοί άνθρωποι που εγκλωβίστηκαν σε δάνεια μιας άλλης εποχής.
Υπάρχουν όμως και δύο στοιχεία που πιστεύω ότι έχουν βαρύνουσα σημασία. Το ένα είναι ότι το σύστημα που ανέλαβε να «καθαρίσει τον τόπο» είναι το ίδιο με αυτό που γέννησε τη διαφθορά και τη διαπλοκή. Οι ίδιοι άνθρωποι που συμμετείχαν στις εξεταστικές επιτροπές τότε που όλοι έβγαιναν «λάδι» τώρα -χωρίς το ηθικό πλεονέκτημα- διακηρύσσουν τη διαφάνεια.
Το δεύτερο είναι η ανοχή της κοινωνίας. Ένας φίλος μου έλεγε ότι πριν από 40 χρόνια όταν κάποιος συλλαμβανόταν να κλέβει η κοινωνία έλεγε «α, τον αλήτη», πριν από 20 έλεγε «α, τον μαλάκα» και σήμερα λέει «βρε, τον μπαγάσα». Η γενική σχεδόν παραδοχή ότι «στη θέση τους όλοι τα ίδια θα έκαναν» είναι χαρακτηριστικό δείγμα μιας κοινωνίας που στο δρόμο για την ευμάρεια άφησε πίσω την ψυχή της.
Η απορία μου πάντως είναι πραγματική. Νομίζω ότι η συγκεκριμένη πτυχή της σύγχρονης πραγματικότητας δεν έχει αναλυθεί σε βάθος και θα ήθελα (αν το θέλατε και εσείς) να μοιραστείτε μαζί μου τις σκέψεις σας.