της Kate Aronoff για το The Intercept
Πριν από τον τυφώνα Μαρία, η ομοσπονδιακά διορισμένη επιτροπή οικονομικής εποπτείας που ελέγχει τώρα την οικονομία του Πουέρτο Ρίκο, είχε αναπτύξει ένα σχέδιο που θα εξάλειφε το 79% των ετήσιων πληρωμών του νησιού για το χρέος, παίρνοντας ένα τεράστιο ποσοστό από τα αντισταθμιστικά κεφάλαια που ήλπιζε να έρθουν από το νησί.
Μετά τον τυφώνα, ο αγώνας αυτός μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: Οι υποστηρικτές του Πουέρτο Ρίκο καταλήγουν στην υπόθεση ότι η καταστροφή σημαίνει ότι το ποσοστό 79% θα πρέπει να αυξηθεί μέχρι την πλήρη διαγραφή του χρέους. Τα αντισταθμιστικά κεφάλαια εν τω μεταξύ, βλέπουν ένα άνοιγμα για να επιτεθούν στην επιτροπή εποπτείας και να ανακτήσουν την κυριότητα της διαδικασίας.
Ενώ το Κογκρέσο επικεντρώνεται στο μέγεθος και τη μορφή του πακέτου βοήθειας, η μάχη για το πολύ μεγαλύτερο χρέος- τουλάχιστον 74 δισεκατομμύρια δολάρια- επισκιάζεται. Καθώς τα αντισταθμιστικά κεφάλαια προσπαθούν να υπονομεύσουν τη νομιμότητα της επιτροπής στα δικαστήρια, η δυσαρέσκεια προς την επιτροπή από το άλλο άκρο του πολιτικού φάσματος έχει καταστήσει το όργανο αντιλαϊκό για εντελώς διαφορετικούς λόγους: είναι αποικιοκρατικό και αντιδημοκρατικό. Η διαφορά μεταξύ των δύο; Η αριστερά θέλει την ελάφρυνση του χρέους για τους Πουερτορικάνους. Πολλοί κάτοχοι ομολόγων θέλουν το αντίθετο.
Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ μπήκε στη μάχη το βράδυ της Τρίτης, σημειώνοντας ότι ήθελε να διαγράψει το χρέος του Πουέρτο Ρίκο. «Χρωστάει πολλά χρήματα στους φίλους σας στη Wall Street και θα πρέπει να διαγράψουμε το χρέος», δήλωσε ο Τραμπ στο Fox News. Από τις δηλώσεις του δεν ήταν σαφές αν σκοπεύει να ακολουθήσει ένα σχέδιο διάσωσης για το Πουέρτο Ρίκο ή για τους πιστωτές του. Ο διευθυντής του Γραφείου Διαχείρισης και Προϋπολογισμού, Μικ Μουλβένι, πήρε πίσω τα σχόλια του Τραμπ στο Fox την Τετάρτη, προφανώς έχοντας την εντύπωση ότι πρόκειται για το δεύτερο ενδεχόμενο. Είπε στο CNN: «Δεν πρόκειται να τα διασώσουμε. Δεν πρόκειται να πληρώσουμε αυτά τα χρέη. Δεν πρόκειται να διασώσουμε τους ομολογιούχους».
Τώρα όμως, η απόφαση για το πόσο χρέος θα ακυρωθεί νόμιμα ανήκει στη δικάστρια του περιφερειακού δικαστηρίου των ΗΠΑ Λόρα Τέιλορ Σουάιν και οποιαδήποτε επίσημη διαγραφή για το συνολικό ποσό δεν θα συμβεί για τουλάχιστον ένα χρόνο. Ωστόσο, οι κινήσεις προς την κατεύθυνση της ακύρωσης θα μπορούσαν να φανούν με μια επικαιροποίηση του τρέχοντος δημοσιονομικού σχεδίου του Πουέρτο Ρίκο, αποδεσμεύοντας εκατομμύρια δολάρια τόσο για βραχυπρόθεσμες όσο και για μακροπρόθεσμες προσπάθειες διάσωσης.
«Χιλιάδες που έχασαν τα σπίτια τους χρειάζονται επειγόντως καταφύγιο και ολόκληρες πόλεις υποφέρουν από πείνα και αφυδάτωση. Η αναποτελεσματικότητα και η ανάρμοστη αδιαφορία της κυβέρνησης του Τραμπ φτάνει στο επίπεδο της εγκληματικής αμέλειας», δήλωσε η Σιομάρα Κάρο Ντιας, κάτοικος του Σαν Χουάν, διευθύντρια των Νέων Οργανωτικών Προγραμμάτων στο Κέντρο Λαϊκής Δημοκρατίας. Μεταξύ των αιτημάτων της ομάδας είναι η «πλήρης και αμετάκλητη διαγραφή του δημόσιου χρέους του Πουέρτο Ρίκο», παράλληλα με την έκκληση για ένα μεγάλο πακέτο βοήθειας και τη μείωση της γραφειοκρατίας στη διανομή βοήθειας.
Οποιοδήποτε πακέτο βοήθειας θα προσφερθεί με μικρή στήριξη από τους πιστωτές. Το The Intercept, στο παρελθόν, ρώτησε περισσότερους από 50 γνωστούς πιστωτές του νησιού και κανένας δεν προσέφερε τίποτα περισσότερο από σκέψεις και προσευχές για το νησί, και λίγοι ήταν αυτοί που έφτασαν και ως εκεί. Ο Ντέιβιντ Τέπερ, ο διαχειριστής του αντισταθμιστικού ομολόγου πίσω από την Appaloosa LP, έκανε πρόσφατα μια δωρεά 3 εκατομμυρίων δολαρίων για την προσπάθεια ανακούφισης, η μοναδική έκρηξη γενναιοδωρίας από τους πιστωτές που έγινε δημοσίως γνωστή.
Εν τω μεταξύ, το Πουέρτο Ρίκο εξακολουθεί να προσπαθεί να βγει από τις αλλεπάλληλες κρίσεις. Όπως δήλωσε ο κυβερνήτης Ρικάρντο Ροσέλο σε συνέντευξή του που δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα από το El Nuevo Dia, η κυβέρνησή του θα μπορούσε να μείνει χωρίς πόρους ήδη από αυτόν τον μήνα. Σήμερα η λειτουργία της κυβέρνησης κοστίζει περίπου 70 εκατομμύρια δολάρια ημερησίως και έχει περίπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια σε μετρητά. «Αλλά επιτρέψτε μου να σας πω τι σημαίνουν τα 2 δισεκατομμύρια δολάρια όταν έχετε μηδενικές εισπράξεις: Είναι βασικά η μηνιαία μισθοδοσία της κυβέρνησης και λίγο περισσότερο», εξήγησε ο Ροσέλο.
Για τους ίδιους λόγους, η εποπτική επιτροπή και εκείνοι που δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην οικονομική κατάσταση του Πουέρτο Ρίκο είναι ακόμη πιο επιφυλακτικοί από ό,τι πριν από τον τυφώνα, για το αν το νησί μπορεί να αποπληρώσει οποιοδήποτε σημαντικό κομμάτι του χρέους του. Η επιτροπή συνεδρίασε την περασμένη Παρασκευή για να επανεξετάσει το τρέχον δημοσιονομικό σχέδιο για το νησί υπό το πρίσμα των καταστροφών που έφερε ο τυφώνας και τα έσοδα που ως αποτέλεσμα πιθανόν να χαθούν, αν και εξακολουθούμε να μην ξέρουμε πολλές λεπτομέρειες ως προς το τι αποφασίστηκε.
Υπάρχουν επίσης όλο και περισσότερες εκκλήσεις προς την κυβέρνηση των ΗΠΑ να δώσει χρήματα όχι μόνο για τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, αλλά και για τα γενικά λειτουργικά έξοδα και να βοηθήσει να τεθούν τα θεμέλια για πιο ανθεκτικές υποδομές. Για παράδειγμα, ένας υπάλληλος της γεννημένης στο Πουέρτο Ρίκο γερουσιάστριας Νίντια Βελάσκεζ, ένα από τα πιο ενεργά μέλη του Κογκρέσου σε θέματα που σχετίζονται με το νησί, δήλωσε στο The Intercept ότι ζητά από το υπουργείο Οικονομικών να αυξήσει το πιστωτικό όριο για να βοηθήσει στα ζητήματα ρευστότητας του Πουέρτο Ρίκο.
Ακόμη και αν το χρέος τελικά διαγραφεί, η εποπτική επιτροπή θα εξακολουθήσει να βρίσκεται στο νησί μέχρις ότου η κυβέρνηση του Πουέρτο Ρίκο διατηρήσει έναν ισοσκελισμένο προϋπολογισμό για τέσσερα συναπτά έτη και επεξεργαστεί αυτούς τους προϋπολογισμούς σύμφωνα με τα λογιστικά πρότυπα της επιτροπής. Για τους Πουερτορικανούς, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει μέτρα λιτότητας και μια ευνουχισμένη δημοκρατία ακόμα και μετά τη διαγραφή του χρέους. Εντούτοις, ο τυφώνας ίσως έχει αλλάξει την πολιτική σχετικά με τη λιτότητα, καθώς οι εκκλήσεις για επενδύσεις στην ανοικοδόμηση των υποδομών θα μπορούσαν να είναι πιο ισχυρές από την απαίτηση για περικοπές. Με την προσοχή προς στο Πουέρτο Ρίκο να αυξάνεται μετά τον τυφώνα, έχει επίσης αυξηθεί η οργή για την οικονομική και πολιτική κρίση. Το VAMOS4PR, ένας συνασπισμός εργατικών, κοινοτικών ομάδων και ομάδων πολιτικών δικαιωμάτων, σχεδιάζει διαμαρτυρίες σε 14 πόλεις σήμερα [Σ.τ.Μ. Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε την Τετάρτη, 4 Οκτωβρίου 2017], ζητώντας «άμεση και επαρκή βοήθεια για την ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΟΜΗΣΗ του Πουέρτο Ρίκο», σύμφωνα με δελτίο Τύπου, και τον μηδενισμό του χρέους. Η εκδήλωση στη Νέα Υόρκη ξεκινάει λίγα μόνο τετράγωνα μακριά από το γραφείο της Σουάιν.
Η συνεχιζόμενη παρουσία της επιτροπής ωστόσο, σημαίνει επίσης ότι το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων θα μπορούσε να συνεχίσει να προχωράει για πολύ καιρό μετά την άτυπη διαγραφή των χρεών του Πουέρτο Ρίκο. (Η εταιρεία που χειρίζεται τις ανακοινώσεις της επιτροπής εποπτείας αρνήθηκε να σχολιάσει αυτό το θέμα.)
Ο συμβιβασμός μεταξύ ενός τουλάχιστον βαθμού ελάφρυνσης του χρέους και της αντιδημοκρατικής λιτότητας έχει αποτελέσει τον πυρήνα των εντάσεων σχετικά με τον Νόμο περί Εποπτείας, Διαχείρισης και Οικονομικής Σταθερότητας του Πουέρτο Ρίκο (PROMESA), ο οποίος δημιούργησε την εποπτική επιτροπή και επιτρέπει πιο εκτεταμένες διαδικασίες πτώχευσης από ό,τι σε άλλες πολιτείες των ΗΠΑ. (Για λόγους που παραμένουν άγνωστοι, το Πουέρτο Ρίκο δεν μπόρεσε να κηρύξει πτώχευση σύμφωνα με το Κεφάλαιο 9 όπως έχουν κάνει άλλες πόλεις και πολιτείες από το 1984). Όταν πέρασε ο νόμος PROMESA εν μέσω διαμαρτυριών το περασμένο καλοκαίρι, έθεσε ένα μορατόριουμ στις περισσότερες πληρωμές χρέους που υπήρχαν ως τότε, αν και ο Ροσέλο προσπάθησε να εξοφλήσει κάποιο μέρος του. Από τότε που εγκαταστάθηκε, η επιτροπή άρχισε να σχεδιάζει και να εφαρμόζει βαθιές περικοπές στο δημόσιο τομέα της κοινοπολιτείας.
Κατά κάποιο τρόπο, η επιτροπή εποπτείας ενεργεί ως ένα είδος διαμεσολαβητή μεταξύ των ομολογιούχων και της κυβέρνησης και του λαού του Πουέρτο Ρίκο, θίγοντας προκαταβολικά ορισμένους από τους πιο δρακόντειους όρους που τίθενται σε συμβόλαια αποπληρωμής ομολόγων, που βρίσκονται τώρα σε αναμονή στο πλαίσιο του νόμου PROMESA και ενώ οι διαπραγματεύσεις που θυμίζουν πτώχευση και περιγράφονται στο νομοσχέδιο προχωρούν στα δικαστήρια. Μία τέτοια διάταξη θα υποχρέωνε την κυβέρνηση να αποπληρώσει τα ομόλογα γενικών εγγυήσεων προτού παράσχει βασικές υπηρεσίες στους πολίτες της. Αν και η αποπληρωμή είναι ακόμα σε αναμονή, διαφορετικές κατηγορίες ομολογιούχων είναι πλέον μπλεγμένες σε μια νομική διαφωνία σχετικά με το ποιοι από αυτούς δικαιούνται τα έσοδα από τον φόρο επί των πωλήσεων του νησιού, ο οποίος είναι σήμερα καθορισμένος στο 11,5%. Μια απορριφθείσα από την επιτροπή συμφωνία για την αναδιάρθρωση του χρέους θα είχε υποχρεώσει τα επιτόκια να αυξηθούν αυτόματα με τη μείωση της ζήτησης για να ικανοποιηθεί η εξόφληση, πράγμα που σημαίνει ότι, χάρη στον νόμο PROMESA, λιγότεροι πελάτες θα έπρεπε να πληρώσουν τους τρομερά μεγαλύτερους λογαριασμούς.
Αν και η επιτροπή φέρνει σημαντικές ρυθμίσεις μεταξύ των ομολογιούχων και του Πουέρτο Ρίκο, για πολλούς κατοίκους το όργανο αυτό αντιπροσωπεύει την πιο κραυγαλέα μορφή της αποικιοκρατικής σχέσης των Ηνωμένων Πολιτειών με το νησί, το οποίο είναι επίσημα Κοινοπολιτεία των ΗΠΑ από το 1952. Η ρύθμιση σφετερίζεται κάθε στοιχείο της τοπικής δημοκρατίας και καταργεί σχεδόν όλη την εξουσία του λαού στη λήψη αποφάσεων και την δίνει σε ένα σώμα όπου μόνο ένα μέλος του χρειάζεται να είναι από το Πουέρτο Ρίκο.
Οι πιστωτές αντιτίθενται στην επιτροπή για διάφορους λόγους. Ελπίζοντας σε τουλάχιστον κάποιο βαθμό μείωσης του χρέους- και γενικά όντας απογοητευμένοι που η επιτροπή έχει μεταφέρει τις διαπραγματεύσεις για τα χρέη στα δικαστήρια τόσο γρήγορα- έχουν ξεκινήσει μια σειρά αγωγών που αποσκοπούν στην απονομιμοποίηση της επιτροπής και για να κερδίσουν πίσω το μεγαλύτερο ποσοστό των χρημάτων τους. Η Κέιτ Λονγκ, η οποία διευθύνει μια ερευνητική υπηρεσία για τους ομολογιούχους του Πουέρτο Ρίκο και έγραψε μια πρόσφατη έκθεση για το Κογκρέσο σχετικά με τον νόμο PROMESA, κυκλοφορεί έναν κατάλογο συστάσεων προς τους νομοθέτες στην Ουάσινγκτον στον απόηχο των τυφώνων Ίρμα και Μαρία, ζητώντας από το Κογκρέσο να «εξετάσει μια έκπτωση φόρου για αμερικανικές πολυεθνικές» και «στρατιωτικοποίηση του νησιού για την παροχή βραχυπρόθεσμης και μεσοπρόθεσμης ασφάλειας». Ο κατάλογος δηλώνει επίσης ότι «το Κογκρέσο… ζητάει την εκ των προτέρων απομάκρυνση του προέδρου Τραμπ… και την αντικατάσταση [της επιτροπής] με έναν διορισμένο διαχειριστή ο οποίος θα έχει γενικές εξουσίες εκτέλεσης συμβάσεων, συντονισμού με ομοσπονδιακές υπηρεσίες και εποπτείας της ανασυγκρότησης».
Σε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στο The Intercept, η Λονγκ έγραψε: «[Η επιτροπή εποπτείας] είναι επτά εθελοντές που ζουν σε διάφορες περιοχές των ΗΠΑ και δεν μπορούν να συντονιστούν εύκολα με όλες τις ομοσπονδιακές υπηρεσίες, το Κογκρέσο και τον Λευκό Οίκο. Δεν είναι προετοιμασμένοι για το μέγεθος της αναδόμησης του Πουέρτο». Ο αμερικάνικος στρατός, πρόσθεσε, «πρέπει να ενισχύσει τους 15.000 αστυνομικούς του Πουέρτο Ρίκο για να διατηρήσουν τον νόμο και την τάξη». Η Λονγκ είπε επίσης ότι θα πρότεινε στο Κογκρέσο οι πολυεθνικές των ΗΠΑ που δραστηριοποιούνται στο Πουέρτο Ρίκο και μπορούν να μειώσουν τις κεφαλαιακές δαπάνες σε ποσοστό 100% «να είναι υποχρεωμένες να αναλάβουν την ανοικοδόμηση μετά τον τυφώνα Μαρία ή την κατασκευή νέων εργοστασίων μέσα σε 2-3 χρόνια».
Ίσως η μεγαλύτερη υπαρκτή απειλή για την επιτροπή εποπτείας που αναφέρει αυτό το έγγραφο, είναι μια αγωγή που κατατέθηκε από τον ομολογιούχο του αντισταθμιστικού ομολόγου Aurelius Capital Management. Η αγωγή Aurelius που κατατέθηκε τον Αύγουστο, υποστηρίζει ότι η επιτροπή παρακάμπτει τη «ρήτρα διορισμού» του Συντάγματος, που προβλέπει ότι οι κύριοι αξιωματούχοι της ομοσπονδιακής κυβέρνησης διορίζονται από τον πρόεδρο και στη συνέχεια εγκρίνονται από τη Γερουσία. Σε περίπτωση που η υποστηριχθεί αυτή η υπόθεση, θα μπορούσε να φέρει ξανά τους όρους των πιστωτών για την επιστροφή του χρέους.
Οι πιστωτές έχουν καλό λόγο να είναι εκνευρισμένοι. «Σε αυτό το σημείο», λέει ο εκτελεστικός διευθυντής της Jubilee USA, Ερικ Λεκόμτ, «κανένας επενδυτής στο χρεοκοπημένο Πουέρτο Ρίκο δεν θα πρέπει να προσμένει ότι θα πάρει οποιαδήποτε επιστροφή στο εγγύς μέλλον».
Παραδόξως, η Jubilee USA υποστήριξε τον νόμο PROMESA στις αρχές του περασμένου καλοκαιριού, προκαλώντας ένταση μεταξύ της ομάδας και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που αντιτίθενται σε αυτό το μέτρο. Όπως και σε παρόμοιες διαπραγματεύσεις για το χρέος, η Jubilee USA ζητά τώρα την ακύρωση με πλήρη αναδιάρθρωση του χρέους του Πουέρτο Ρίκο και παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις εκεί και στην Ουάσινγκτον.
«Τώρα, μετά τους τυφώνες και αφού καταλάβαμε το μέγεθος των καταστροφών που σημειώθηκαν στο νησί, η διαδικασία πτώχευσης που εφαρμόζεται κάτω από την Σουάιν πρέπει να λάβει υπόψη αυτήν τη νέα πραγματικότητα», λέει ο Λεκόμπτ. «Για το Πουέρτο Ρίκο, αυτό σημαίνει πολύ μεγαλύτερο κούρεμα από ό,τι είδαμε στο παρελθόν».
Σύμφωνα με τον Λεκόμπτ, υπάρχουν μερικοί τρόποι με τους οποίους η διαγραφή ή η ακύρωση θα μπορούσαν να συμβούν. Πέρα από την απλή διαγραφή, μια ιδέα που είναι δημοφιλής ακόμη και μεταξύ κάποιων ομολογιούχων είναι να επανατοποθετηθεί οποιοδήποτε εναπομείναντα χρέος σε ένα ομόλογο που θα αποπληρωθεί μόνο όταν το ΑΕΠ του Πουέρτο Ρίκο αυξηθεί σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο. Ένα λιγότερο πιθανό σενάριο- αν και ο Λεκόμπτ συμβούλεψε να το προσέξουμε και ο ίδιος ο Τραμπ μπορεί να έχει προτείνει- θα μπορούσε να δει το Κογκρέσο να αποφασίζει μια διάσωση για τους ομολογιούχους, δίνοντας ομοσπονδιακά κεφάλαια για την αποκατάσταση των απωλειών τους. Μια άλλη διέξοδος για τους πιστωτές, μου λέει, «είναι να προσπαθήσουν να κάνουν το Κογκρέσο να τροποποιήσει ή να αλλάξει τη νομοθεσία PROMESA για να αποδυναμώσει τη διαδικασία χρεοκοπίας».
Ωστόσο, ο Λεκόμπτ αναφέρει ότι τα σημάδια είναι τώρα πιο έντονα από ποτέ για ακύρωση ή διαγραφή- χάρη τόσο στην καταστροφή του τυφώνα Μαρία όσο και στην ενεργό πίεση των πουερτορικανών οργανώσεων εκεί και στη διασπορά. «Σε μια οικονομική κρίση, σκοτώνεις ανθρώπους σιγά-σιγά», λέει. «Όταν χτυπούν αυτοί οι τυφώνες- όταν δεν υπάρχει ηλεκτρισμός και κανένα είδος ενέργειας- βλέπετε τους ανθρώπους να σκοτώνονται γρήγορα».