Το σταφύλι είναι ο καρπός του αμπελιού.
Το αμπέλι αλλιώς ονομάζεται και κλήμα (Vitis Vinifera),
είναι αναρριχητικό φυτό και
προϊόντα του ο μούστος, το κρασί, το ξύδι και οι σταφίδες
ενώ μπορεί να γίνει και γλυκό του κουταλιού.

Όσοι ζουν σε χωριά (και όσοι μεγαλώσαμε σε αυτά) αυτό που ακούν συνέχεια είναι ”ό,τι και να γίνει, εσείς στο χωριό θα έχετε να φάτε”.

Η κλιματική αλλαγή έχει φέρει τα πάνω κάτω -και- στον αγροτικό κόσμο. Οι παραγωγοί καλούνται να ξεχάσουν όσα ήξεραν για την καλλιέργεια των καρπών και να προσαρμοστούν σε νέες λύσεις. Το ολοένα και θερμότερο κλίμα δεν ευνοεί την ομαλή και πλούσια ανάπτυξη των καρπών, με αποτέλεσμα κόποι μιας ζωής να καταστρέφονται.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι αξιοποίησης του καρπού για να μπορεί ο παραγωγός να ζει από αυτό, να είναι δηλαδή η κύρια δουλειά του. Μπορεί η αρχική ύλη να μεταποιηθεί και να γίνει για παράδειγμα κρασί ή να πουληθεί ως έχει, σε λαϊκές και ελληνικά σούπερ μάρκετ ή σε αγορές του εξωτερικού.

Σε Κορινθία και Κρήτη, τις κύριες περιοχές ανάπτυξης του καρπού, οι παραγωγοί που εξάγουν το προϊόν σε αγορές της Ευρώπης, φέτος βλέπουν τους κόπους τους να πεθαίνουν στο κλήμα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του του Συνδέσμου Εξαγωγέων Incofruit – Hellas, οι εξαγωγές επιτραπέζιων σταφυλιών της χώρας μας για το 2023 ανήλθαν σε 39.186 τόνους, μειωμένες, κατά 10,9%, έναντι του 2022, που ήταν στους 43.971 τόνους.

Οι αποστολές από την Ελλάδα στις ευρωπαϊκές αγορές έπαιξαν μόνο δευτερεύοντα ρόλο. Ο Λάμπρος Περβολαράκης, ιδιοκτήτης Αγροτικού Συσκευαστηρίου στην Κρήτη (εξάγει σε Δανία, Σουηδία Γερμανία Σλοβακία, Βουλγαρία, Ρουμανία), έχει την απάντηση στο γιατί τα σταφύλια μας δεν έχουν ζήτηση πλέον έξω. «Στο παιχνίδι έχουν μπει κι άλλες χώρες, η Αίγυπτος, το Μαρόκο, η Ιταλία, η Ισπανία… Σκεφτείτε ότι η Ισπανία εκεί που δεν είχε καθόλου παραγωγή τα προηγούμενα χρόνια, τώρα εξάγει 350.000 τόνους».

Πέρα από το κομμάτι της ζήτησης, αγκάθι είναι και η παραγωγή, η οποία χρόνο με τον χρόνο, λόγω των περιβαλλοντικών αλλαγών μειώνεται. «Εμείς μέσα σε μία πενταετία, από 12.000 τόνους που κάναμε, τώρα κάνουμε 2.500. Δηλαδή πέρυσι εξάγαμε 6.000 και φέτος θα εξάγουμε 2.500. Η παραγωγή στο στρέμμα έχει μειωθεί και τελικά ο παραγωγός ”μπαίνει μέσα”, αναλογικά με το πόσα ξοδεύει για καλλιέργεια. Εδώ για το στρέμμα θέλουμε 1.200 ευρώ και τελικά η παραγωγή κυμαίνεται από 500 έως 800 κιλά, με τιμή τελικά από τον παραγωγή στον έμπορο το 1 ευρώ το κιλό» εξηγεί ο κ. Περβολαράκης.

Έχουν αλλάξει πολλά. Πλέον δεν είναι ούτε καν ο Σεπτέμβρης ο μήνα τρυγητής. Η κλιματική αλλαγή αναγκάζει τους παραγωγούς να ξεκινήσουν τρύγο από Ιούλιο. Μετά τον Αύγουστο σταφύλια δε μένουν στο κλήμα. Η ζέστη τα ρημάζει.

Από την καλλιέργεια στην καταστροφή, ένα χαλάζι δρόμος

Τα καλλιεργείς όλον τον χρόνο, για να πάρεις τους καρπούς τον μήνα τρυγητή. Αν προλάβεις. Ιδρώνεις τη φανέλα όλον τον χρόνο και βλέπεις τους κόπους σου να καταστρέφονται μέσα σε ένα λεπτό, όταν έχεις φτάσει στην πηγή, τον Σεπτέμβριο. Αυτή είναι η πραγματικότητα για τους αγρότες.

Κι έπειτα έρχονται οι δηλώσεις για αποζημιώσεις στον ΕΛΓΑ (Οργανισμός Ελληνικών Γεωργικών Ασφαλίσεων) -έναν οργανισμό εποπτευόμενο από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Δηλώσεις για καταστροφές από χαλάζι, από καύσωνα, από ασθένειες κ.α.

Κρατική αρωγή, ευρωπαϊκή στήριξη και εκατομμύρια που από την εποχή του Παπανδρεϊκού ΠΑΣΟΚ σκορπίζονταν. Γι’ αυτό άλλωστε οι αγρότες συχνά τα ”ακούνε”. Είναι εκείνοι που έτρωγαν τις αποζημιώσεις με χρυσά κουτάλια. Αυτό ακούν. Αυτό τους καταλογίζουν. Σίγουρα δεν έχουμε στοιχεία για το ποιος άξιζε να παίρνει αποζημιώσεις και ποιος όχι. Έχω δει, όμως, αγρότες με κομματικές φιλίες να παίρνουν αποζημίωση για καταστροφή της καλλιέργειας από χαλάζι, ενώ ο καιρός ήταν αίθριος. Κι έχω δει αγρότες που καταστράφηκαν και είδαν αποζημιώσεις ψίχουλα. Δεν είχαν, βλέπετε, φιλίες.

Είναι αυτοί που ίδρωναν τη φανέλα πραγματικά. Κι ακόμη την ιδρώνουν. Κι όταν ρίχνει χαλάζι, χάνουν τα πάντα και κλαίνε. Δεν τρίβουν τα χέρια από χαρά για αποζημιώσεις. «Οι αποζημιώσεις είναι το επίδομα ανεργίας μας. Κι εμείς θέλουμε να δουλεύουμε» μας λέει ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού ΠΗΓΑΣΟΣ, που στη συνέχεια εξηγεί γιατί δεν μπορούν να είναι πλέον ανταγωνιστικοί οι Έλληνες παραγωγοί.

Ο Παναγιώτης είναι αγρότης. Καλλιεργεί στην Κορινθία σουλτανίνα επιτραπέζια και την εξάγει στην ευρωπαϊκή αγορά. Μας εξηγεί πώς ακριβώς καλλιεργείται ο καρπός του σταφυλιού. «Η καλλιέργεια ξεκινά από τον Ιανουάριο. Ιανουάριο και Φεβρουάριο κλαδεύουμε, βγάζουμε ουσιαστικά τις περιττές βέργες. Τον Φεβρουάριο κάνουμε και τη βασική χειμωνιάτικη λίπανση. Τον Μάρτιο δένουμε τις βέργες στα σύρματα, ώστε να μην κρεμάνε τα σταφύλια όταν βγουν. Μετά, τον Απρίλιο, ξεκινούν οι εργασίες για το έδαφος: κόβουμε τα χορτάρια, σκάβουμε, οργώνουμε. Μάιο κόβουμε τα βλαστάρια και ξεκινούν και τα ραντίσματα για διάφορες ασθένειες. Ραντίζουμε με διάφορα φάρμακα κάθε 15-20 μέρες. Από Μάιο-Ιούνιο ξεκινάμε και τα ραντίσματα με ορμόνες, για να χοντρύνουν τα σταφύλια. Μετά τον Ιούλιο σκεπάζουμε. Και ακολουθεί από Αύγουστο-Σεπτέμβρη ο τρύγος».

Όλα αυτά κοστίζουν. Και κοστίζουν πολύ. To λιγότερο 500 ευρώ το στρέμμα, για να μπορεί και ποιοτικά το σταφύλι να είναι εξαγώγιμο, μας λέει.

«Θέμα πολιτικών»

Βασική αγορά για την Κορινθία είναι η Αγγλία. Την εικόνα από την περιοχή μας δίνει ο Μάρκος Λέγγας, πρόεδρος της ΠΗΓΑΣΟΣ. Η ιστορία της ΠΗΓΑΣΟΣ για τους Κορίνθιους είναι γνωστή. Μία ομάδα μόλις 7 παραγωγών, από την περιοχή της Στιμάγκας Κορινθίας, ξεκίνησε το 2010 την καλλιέργεια επιτραπέζιου σταφυλιού. Από τους παραγωγούς αυτούς προέκυψε και το brand «7 Grapes». Αυτήν τη στιγμή, στους κόλπους της ΑΣ ΠΗΓΑΣΟΣ «7 Grapes» είναι περίπου 100 παραγωγοί όχι μόνο από την Κορινθία, αλλά και την Κεντρική και τη Βόρεια Ελλάδα. Κύρια χώρα εξαγωγής είναι η Αγγλία, στην οποία στόχευσαν από την αρχή. Αυτό που ήθελαν και πέτυχαν στο κομμάτι της εξαγωγής, είναι να στέλνουν απευθείας οι ίδιοι το προϊόν έξω, χωρίς μεσάζοντες εμπόρους. Εκπαιδεύτηκαν ώστε να μπορούν να είναι ανταγωνιστικοί με τις άλλες χώρες. Η βεντάλια, βεβαία, άνοιξε και οι Έλληνες παραγωγοί δεν μπορούν να είναι ανταγωνιστικοί όσο δεν υπάρχουν πολιτικές να τους προστατεύουν.

«Δεν μπορούμε να είμαστε ανταγωνιστικοί όταν έχουμε το πιο ακριβό ρεύμα στην Ευρώπη. Το κόστος ενέργειας είναι ο βασικός συντελεστής για την παραγωγή. Όταν, για παράδειγμα, ο Ισπανός έχει μικρότερο κόστος παραγωγής και άρα είναι πιο φθηνό στο ράφι το προϊόν του, πώς να είμαστε ανταγωνιστικοί; Δεν υπάρχει καμία μέριμνα, από πλευρά πολιτικής, για αγροτικές επιδοτήσεις στο κομμάτι της ενέργειας» αναφέρει ο κ. Λέγγας.

«Μεγάλο αγκάθι και η ΚΑΠ, η Κοινή Αγροτική Πολιτική, που μόνο προς όφελος δικό μας δε λειτουργούσε» επισημαίνει. Τα αγροτικά προϊόντα από χώρες εκτός Ευρώπης ανταγωνίζονται αθέμιτα τα ευρωπαϊκά όταν εισέρχονται στις αγορές της ΕΕ. Οι παραγωγοί σύσσωμοι αντέδρασαν, προχωρώντας σε δυναμικές μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις τους προηγούμενους μήνες.

Όσο για την παραγωγή στην Κορινθία φέτος, ο κ. Λέγγας εκτιμά πως θα μειωμένη περίπου 50-60% από πέρυσι. «Τα φυτά είναι στρεσαρισμένα από τους παρατεταμένους καύσωνες. Δεν αντέχουν. Χαλάνε πάνω στο κλήμα. Ακόμη κι αν δεν καταστραφούν, έχουν φθορές, κι αυτό όταν τα προορίζεις για το εξωτερικό είναι καταστροφικό. Οι ξένες αγορές τα θέλουν αψεγάδιαστα. Κατά την τυποποίηση, εμείς πετάμε ένα 40%. Πρέπει να στείλουμε μόνο τα αψεγάδιαστα για να πουληθούν. Τόσα σταφύλια μένουν στο χωράφι. Ούτε για εσωτερική κατανάλωση δεν υπάρχει κάποια προστασία, κάποια πολιτική πρόταση, όπως να υπάρχουν υποχρεωτικά φρούτα στα κυλικεία των σχολείων από Έλληνες παραγωγούς» θα πει ο πρόεδρος της ΠΗΓΑΣΟΣ.

«Είναι θέμα πολιτικών» επαναλαμβάνει συνεχώς στη συζήτησή μας.

Από την εμφάνιση της σταφίδας ως εμπορεύσιμο προϊόν, η ιστορία επαναλαμβάνεται. Η ποιότητα, η τιμή, η παραγωγή και η ζήτηση διαμορφώνουν ανταγωνιστικές αγορές. Και κάποιος βγαίνει χαμένος. Από το 1830 η κορινθιακή σταφίδα ήταν το καμάρι της οικονομίας και το πρώτο εξαγωγικό προϊόν της Ελλάδας.  Μετά το 1875, η καταστροφή των γαλλικών αμπελώνων από φυλλοξήρα αποδείχτηκε ένα απρόσμενο δώρο για τους Έλληνες αμπελουργούς. Η ελληνική παραγωγή ήταν η μόνη που μπορούσε να σώσει τους Γάλλους οινοπαραγωγούς, παρέχοντάς τους τόνους κορινθιακής σταφίδας. Οι αγρότες της Πελοποννήσου έφτασαν στο σημείο να ξεριζώσουν καλλιέργειες άλλων ειδών και να τις αντικαταστήσουν με αμπελώνες, προκειμένου να ανταποκριθούν στην ολοένα και αυξανόμενη ζήτηση. Μέχρι που οι αμπελώνες στη Γαλλία… συνήλθαν. Και τότε οι Έλληνες παραγωγοί έμειναν στον άσσο, καταλήγοντας να κλαίνε πάνω από τόνους σταφίδας. Γιατί όταν οι αγορές συγκρούονται, κάποιος χάνει. Η κρίση αυτή και η απογοήτευση έφεραν και τα πρώτα αγροτικά συλλαλητήρια.

Από εκείνες τις κινητοποιήσεις έως τις σημερινές, η δυσαρέσκεια και τα αιτήματα ίδια. Και οι πολιτικοί παραμένουν αδιάφοροι για την ανάπτυξη του πρωτογενή τομέα.