Το στίγμα της ψυχικής νόσου: «Ναι, έχω κατάθλιψη και δεν πρέπει να ντρέπομαι»

της Γεωργίας Κριεμπάρδη

Στίγμα. Κηλίδα. Ανεξίτηλο σημάδι. Λεκές. Είναι η ρημάδα η ταμπέλα. «Αυτός είναι σχιζοφρενής», «τρελός», «φρενοβλαβής», «παλαβός». Η λέξη «στίγμα» προέρχεται από το ρήμα «στίζω» που σημαίνει «δημιουργώ ένα σημάδι σε μια επιφάνεια, συνήθως μέσω νύγματος ή καυτηριασμού” και έχει, σχεδόν διαχρονικά και οικουμενικά, αρνητική έννοια.

Γενικά, το ζήτημα του στίγματος της ψυχικής αρρώστιας ήρθε, διεθνώς, στο κέντρο της προσοχής από την δεκαετία του 50, με την άνοδο του ενδιαφέροντος για τη λεγόμενη «κοινοτική ψυχιατρική» και με τα εγχειρήματα της αποϊδρυματοποίησης των ψυχιατρείων, εγχειρήματα τα οποία, ως επί πλείστον, δεν συνιστούσαν αποϊδρυματοποίηση (μετασχηματισμό και ξεπέρασμα), αλλά απονοσοκομειοποίηση (απλώς κλείσιμο/ κατάργηση του ψυχιατρείου). (Θ. Μεγαλοοικονόμου, Ψυχίατρος)

Το φαινόμενο του στίγματος καταγράφηκε θεωρητικά και εμπειρικά για πρώτη φορά το 1963 από τον κοινωνιολόγο Erving Goffman, ο οποίος όρισε το στίγμα ως μια “ανεπιθύμητη και δυσφημιστική ιδιότητα που αποδίδεται στο άτομο και του στερεί την πλήρη κοινωνική αποδοχή, αναγκάζοντάς το παράλληλα να αποκρύπτει την αιτία αυτής της αρνητικής αντιμετώπισης”. Η ψυχική νόσος έχει ιστορικά σημαδευτεί με άγνοια, δεισιδαιμονία και στερεότυπα ακόμα και βασανιστήρια. Ο στιγματισμός κι ο επακόλουθος κοινωνικός αποκλεισμός οφείλονται κυρίως στην έλλειψη γνώσεων για την αιτιολογία της νόσου. Η ψυχική ασθένεια δεν είναι κάτι χειροπιαστό, είναι γενικό κι αόριστο. Κι αυτό φοβίζει.

Τα στερεότυπα, οι προκαταλήψεις και οι σχετικές διακρίσεις είναι έννοιες που συνδέονται με την έννοια του στίγματος. Στερεότυπα είναι αρνητικές κρίσεις που προκαθορίζουν τη συμπεριφορά κάποιου, αποδίδοντας διάφορα χαρακτηριστικά σε ομάδες ατόμων (π.χ. η αρνητική πεποίθηση ότι τα άτομα με σχιζοφρένεια είναι επικίνδυνα). Προκατάληψη είναι γνώμη διαμορφωμένη εκ των προτέρων από επηρεασμό και χωρίς μελέτη του θέματος, αυθαίρετα δηλαδή και χωρίς επαρκείς αποδείξεις (π.χ. αποδέχομαι την πεποίθηση ότι τα άτομα με σχιζοφρένεια είναι επικίνδυνα και τα φοβάμαι). Διάκριση είναι η συμπεριφορά που ακολουθεί την προκατάληψη και είναι έκφραση αρνητικών απόψεων (π.χ. πιστεύω ότι τα άτομα με σχιζοφρένεια είναι επικίνδυνα, τα φοβάμαι και αποφεύγω να δουλέψω μαζί τους).

«Το στίγμα δυστυχώς παραμένει, διότι έχει κοινωνικές ρίζες και η κοινωνία δεν έχει αλλάξει. Ο άνθρωπος που πάσχει ψυχικά θεωρείται κατώτερος και πολλές φορές και η ίδια η αντιμετώπιση από την ψυχιατρική ότι πρέπει να τον ηρεμήσει είναι λανθασμένη» δηλώνει στο TPP ο ψυχίατρος Θεόδωρος Μεγαλοοικονόμου. Όπως τονίζει, αυτό που παραξενεύει το άτομο στους ψυχικά νοσούντες είναι το στοιχείο του διαφορετικού, «τους νιώθει σαν μια απειλή απέναντι στον εαυτό του που θεωρεί ότι είναι το ‘’φυσιολογικό’’».

Η αίσθηση της απειλής διατηρεί ένα λανθασμένο στερεότυπο που θέλει τους ψυχιατρικά ασθενείς να είναι επικίνδυνοι, βίαιοι, απρόβλεπτοι, ανίκανοι να πάρουν αποφάσεις και να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο. Οι ψυχικές ασθένειες δε δικαιολογούν τη βία. Σε περιπτώσεις εγκλημάτων, οι ειδήσεις πλημμυρίζουν με σχόλια για το πόσο «ψυχάκιας» και «ψυχασθενής» ήταν ο άνθρωπος που τα διέπραξε. Το γεγονός αυτό όχι μόνο δικαιολογεί εμμέσως τον θύτη, αλλά εντείνεται το στίγμα των ατόμων με ψυχικές ασθένειες και δίνεται η εντελώς εσφαλμένη πεποίθηση πως τα άτομα αυτά είναι επικίνδυνα. «Η ίδια η ψυχιατρική έχει δημιουργήσει ένα μεγάλο πρόβλημα, ψυχιατρικοποιεί συμπεριφορές και οι άνθρωποι νομίζουν πως οι ψυχικά ασθενείς είναι βίαιοι. Η βία έχει να κάνει με κοινωνική συμπεριφορά» τονίζει ο ψυχίατρος και συμπληρώνει πως «η ψυχική αρρώστια δεν προκαλεί μεγαλύτερα ποσοστά βίας από την ‘’κανονικότητα’’».

Μία άλλη παρατήρηση έχει να κάνει με λέξεις που έχουν ενταχθεί στο λεξιλόγιό μας και κρέμονται σαν ταμπέλα πάνω στο άτομο. «Αυτός είναι σχιζοφρενής»,  «τρελός», «φρενοβλαβής», «παλαβός», υπονοώντας ότι κάποιο άτομο μπορεί να επιδεικνύει μια συμπεριφορά που ενοχλεί, ακατανόητη για τους γύρω του. Είναι σημαντικό να τονιστεί πως δεν είναι ο άνθρωπος η ασθένεια. Αντί  να λέμε «σχιζοφρενής», να λέμε «το άτομο που έχει σχιζοφρένεια», αντί για «καταθλιπτικός», να λέμε «το άτομο που έχει κατάθλιψη».

«Το στίγμα της ψυχικής αρρώστιας πλήττει σοβαρά την αξιοπρέπεια του ανθρώπου που δέχεται φροντίδα στο χώρο της ψυχικής υγείας, τον απαξιώνει, τον καθιστά αντικείμενο περιθωριοποίησης και κοινωνικού αποκλεισμού. Η πάλη κατά του στιγματισμού προϋποθέτει μια άλλη προσέγγισης της ψυχικής οδύνης, μέσα από τη συλλογική δράση και την κοινωνική αλληλεγγύη» έχει δηλώσει η ψυχίατρος, Κατερίνα Μάτσα, στο ηλεκτρονικό περιοδικό «Ψυχογραφήματα».

«Μη σκεφτείς ποτέ ότι είσαι στιγματισμένος»

Ο Παναγιώτης Κ. έχει διαγνωστεί με κατάθλιψη εδώ και 13 χρόνια. «Ναι, έχω κατάθλιψη. Δεν πρέπει να ντρέπομαι. Όπως ο άλλος έχει καρκίνο και λέει ναι, έχω καρκίνο. Είναι μία ασθένεια κι αυτή». Από την αρχή της συζήτησης μας, εστίασε στο κομμάτι της άγνοιας. Χωρίς κανέναν θυμό μέσα του για όσους αναπαράγουν σχετικά στερεότυπα, απέδωσε το στίγμα στην άγνοια. «Ο κόσμος νομίζει ότι όλες οι ψυχικές ασθένειες είναι ’’τρέλα’’. Έχει μείνει από παλιά το στίγμα. Είναι ασθένειες που δε φαίνονται, δεν μπορεί ο κόσμος να δει και να καταλάβει κάτι» τονίζει χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας πως ειδικά σε χωριά και πιο κλειστές κοινωνίες η αντιμετώπιση προς τους ψυχικά πάσχοντες είναι πιο άγρια. «Στα χωριά οι πιο παλιοί έλεγαν ο ‘’τρελός του χωριού’’. Δεν υπήρχαν φάρμακα, ούτε γιατροί κι έκλειναν τους ανθρώπους σε καλύβια».

«Τρελός δεν υπάρχει. Πρέπει να τον αντιμετωπίσεις όπως έναν σωματικά άρρωστο. Όπως είναι το υπόλοιπο σώμα, έτσι είναι και η ψυχή. Δεν πρέπει να ντρέπονται τα άτομα. Όπως ο άλλος έχει καρκίνο. Ναι έχω κατάθλιψη. Δεν κάνω κάτι κακό. Έπαθα αυτό» λέει ο Παναγιώτης και αναρωτιέται πώς ακόμη κάποιοι κρύβουν την ασθένεια, διαιωνίζοντας το στερεότυπο. Κάνει μικρή παύση στη συζήτηση μας και καταλαβαίνω ότι κομπιάζει. «Και τελικά γιατί είναι στίγμα δεν μπορώ να καταλάβω» λέει. «Παίρνεις θεραπεία και όλα καλά» συμπληρώνει και καταλήγει: «Το αποδέχεσαι, όπως κι άλλες ασθένειες στο σώμα. Μη σκεφτείς ποτέ ότι είσαι στιγματισμένος».

Κι όμως η συζήτηση δεν κατέληξε ακόμη. Το τηλέφωνο ξαναχτύπησε. «Και να γράψεις οπωσδήποτε ότι η κατάθλιψη είναι ιάσιμη. Θεραπεύεται. Οι ψυχικές ασθένειες θέλουν παρακολούθηση και γιατρό, όπως και οι σωματικές. Έχω κατάθλιψη και δεν ντρέπομαι. Δεν είμαι στιγματισμένος».

Ας σταματήσουμε το στίγμα των ψυχικά αρρώστων

Ο Χρήστος Αθανασούλης έχει χωρέσει σε 1 λεπτό και 16 δευτερόλεπτα όλο το νόημα της συζήτησης.

Ας δώσουμε τέλος σε φράσεις όπως:

• Ο σχιζοφρενής δολοφόνος με το πριόνι.
• Μανιακός δολοφόνος διαμέλισε τα θύματά του.
• 57χρονος ψυχάκιας πυροβόλησε τη γυναίκα του.
• Εδώ μέσα είστε όλοι για το τρελοκομείο.
• Να τον προσέχεις, ο τύπος είναι ψυχοπαθής.

Η εσωτερίκευση του στίγματος και οι άλλοι

Η εσωτερίκευση αυτής της στάσης, της απόρριψης, από το ίδιο το άτομο δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο κόντρα στην προσπάθεια αποτινάγματος του στίγματος. «Ο ψυχικά ασθενής εσωτερικεύει την απόρριψη και ακολουθεί αντίστοιχες συμπεριφορές που τον οδηγούν σε μονοπάτια κατολίσθησης στο περιθώριο. Μελέτες έχουν δείξει ότι και οι ψυχικά ασθενείς είναι τόσο αρνητικοί απέναντι στην ψυχική αρρώστια όσο και το κοινό. Καμιά φορά και περισσότερο από τις οικογένειές τους ή το προσωπικό του νοσοκομείου» εξηγεί ο ψυχίατρος.

«Σύμφωνα με τους John Strauss & William Carpenter : ”Η ετικετοποίηση είναι μια σημαντική μεταβλητή που επηρεάζει την πορεία και ίσως την έναρξη της σχιζοφρένειας. Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει την καταστροφική επίδραση πάνω σ΄ένα εύθραυστο άτομο όταν αντιλαμβάνεται ότι ολόκληρο το κοινωνικό πλαίσιο τον βλέπει σαν υπάνθρωπο, ανίατο, χωρίς κίνητρα, ή ανίκανο να επιδιώξει τις συνήθεις προσδοκίες; Μπορούμε να αμφιβάλουμε ότι μια πορεία επιδείνωσης της διαταραχής υποδαυλίζεται όταν θεμελιακοί ρόλοι αλλάζουν λόγω του κοινωνικού στίγματος και του περιορισμού των ευκαιριών εργασιακής απασχόλησης;”» προσθέτει.

«Το στίγμα που αφορά την ψυχική νόσο μολύνει και τους συγγενείς. Άλλες οικογένειες αποσύρονται κοινωνικά, άλλες κρύβουν το γεγονός, άλλες το λένε επιλεκτικά σε κάποιους από τους φίλους και γνωστούς, άλλοι αλλάζουν γειτονιά. Ενοχές. Το βάρος των ενοχών που φέρουν οι συγγενείς είναι το προϊόν των λαϊκών αντιλήψεων ότι η ψυχική αρρώστια είναι αποτέλεσμα της ανατροφής. Η μεταχείριση του ψυχικά πάσχοντος στην δοσμένη κοινωνία, η κατάσταση της αποδιοργάνωσης στην οποία τον εγκαταλείπει, η θέση του ανίκανου, μέσα από ιδρύματα και θεσμούς που περιθωριοποιούν, καλλιεργώντας την πεποίθηση/προσδοκία ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι (οικογένεια, ασθενής) είναι υπεύθυνοι και ότι η κατάσταση είναι ανίατη» υπογραμμίζει ο γιατρός, διαπίστωση που επιβεβαιώνει ο Παναγιώτης Κ., όντας μεγαλωμένος σε κλειστή κοινωνία.

Οι άνθρωποι μπορούν να επωφεληθούν από την αναγνώριση ότι είναι «ασθενείς» μόνο όταν ταυτόχρονα έχουν και ένα έλεγχο πάνω στη ζωή τους. «Επομένως είναι εξίσου σημαντικό για τους θεραπευτές τόσο η βοήθεια στον ασθενή να αποκτήσει μιαν αίσθηση ελέγχου πάνω στη ζωή του, όσο και να τον βοηθήσουν να αποκτήσει εναισθησία για την αρρώστια του» καταλήγει ο Θ. Μεγαλοοικονόμου.

15+1 Μύθοι για την ψυχική υγεία

 Το έργο «Σβήνουμε το στίγμα. Στο λόγο μας» στοχεύει στην καταπολέμηση του στίγματος της ψυχικής υγείας στον δημόσιο και μιντιακό λόγο και στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα υλοποίησης την Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος και εταίρους το Ίδρυμα Θεμιστοκλή & Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου και την Εταιρία Μέριμνας και Αποκατάστασης Ατόμων με Ψυχοκοινωνικά Προβλήματα. Στο πλαίσιο αυτού, η ομάδα του έργου καταρρίπτει με επιστημονικά δεδομένα μύθους γύρω από τις ψυχικές ασθένειες.

Μύθος1: Ο ψυχικά ασθενής είναι ο «τρελός».

Αλήθεια: Ο όρος «τρελός» είναι προσβλητικός και στιγματιστικός και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται  ως χαρακτηρισμός. Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν  κάποια ψυχική ασθένεια έχουν υποφέρει πολύ από την αναπαραγωγή αυτής της στιγματιστικής διατύπωσης.

Μύθος2: Τον ψυχίατρο επισκέπτονται οι βαριά «διαταραγμένοι» άνθρωποι και εκείνοι με σοβαρές ψυχικές παθήσεις.

Αλήθεια: Οποιοσδήποτε άνθρωπος μπορεί σε κάποια στιγμή της ζωής του να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα ψυχικής υγείας και να χρειαστεί βοήθεια από ειδικό, ψυχολόγο ή ψυχίατρο. Τέλος, ο όρος «διαταραγμένος» είναι ακραία στιγματιστικός και πρέπει να αποφεύγεται.

Μύθος3: Η φαρμακευτική αγωγή είναι μονόδρομος για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ψυχικής υγείας.

Αλήθεια: Όπως και σε κάθε πρόβλημα υγείας, το θεραπευτικό σχήμα εξαρτάται από τη διάγνωση και από τον εξατομικευμένο θεραπευτικό σχεδιασμό.  Ενδέχεται να χρειαστεί φαρμακευτική αγωγή, ή ψυχοθεραπευτική προσέγγιση ή άλλες ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις, ή συνδυασμός των παραπάνω. Σε κάθε περίπτωση θα το κρίνει μόνο ο ειδικός.

Μύθος4: Οι άνθρωποι με σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας δεν έχουν την ικανότητα  να εργαστούν.

Αλήθεια: Κάθε άνθρωπος με οποιοδήποτε πρόβλημα υγείας μπορεί να εργαστεί και να συνεισφέρει στο κοινωνικό σύνολο με τις γνώσεις και τις δεξιότητές του, αρκεί να υπάρχουν οι υποστηρικτικοί μηχανισμοί που θα του επιτρέψουν την ισότιμη πρόσβαση στην αγορά εργασίας.

Εδώ, αξίζει να σημειωθεί ότι είναι πολλαπλά τεκμηριωμένο το γεγονός πως ένα άτομο που αντιμετωπίζει πρόβλημα ψυχικής υγείας συχνά δυσκολεύεται να το μοιραστεί στο εργασιακό του/της περιβάλλον εξαιτίας του στίγματος.

Μύθος5: Τα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι σπάνια.

Αλήθεια: Τα στατιστικά δεδομένα που αφορούν στην ψυχική υγεία δείχνουν πως 1 στους 4 ανθρώπους θα παρουσιάσει κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τα ψυχικά νοσήματα εμφανίζουν υψηλά ποσοστά σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ως εκ τούτου, η πρόληψη, η έγκαιρη παρέμβαση και η πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας και αποκατάστασης στην κοινότητα αναδεικνύονται σε παραμέτρους υψίστης σημασίας, συγκεκριμένα:

Πάνω από 450 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από ψυχικές διαταραχές. Οι ψυχικές διαταραχές σε ποσοστό 60% έχουν την απαρχή τους στην εφηβεία, όπου συνήθως δεν δίνεται η κατάλληλη προσοχή ή παρατηρείται άρνηση του προβλήματος. Έτσι, η νόσος και ο πάσχων πολίτης συχνά φτάνουν στην πόρτα του ειδικού όταν τα συμπτώματα έχουν επιδεινωθεί σε σημαντικό βαθμό, μετά από περίπου 10-15 χρόνια.

1 στους 10 ανθρώπους πάσχει από κατάθλιψη και 1 στους 5 θα βιώσει κατάθλιψη σε κάποια περίοδο της ζωής του. 1 στους 10 ανθρώπους θα εμφανίσει αγχώδη διαταραχή κάποια στιγμή στη ζωή του. Σοβαρές ψυχικές παθήσεις, όπως η σχιζοφρένεια, εμφανίζονται σε 1% του παγκόσμιου πληθυσμού. Σε παγκόσμιο επίπεδο η σχιζοφρένεια απαντά σε πάνω από 25 εκατομμύρια άτομα και είναι μια από τις 10 συχνότερες αιτίες αναπηρίας

Σύμφωνα με μελέτη του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ, 2013) η επικράτηση της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής, δηλαδή εκείνης που χρήζει άμεσης θεραπείας, σε μηνιαίο επίπεδο, ανέρχεται σε ποσοστό 12,3% του ελληνικού πληθυσμού και παρουσίασε αυξητική τάση σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Συγκεκριμένα το 2008 το ποσοστό ήταν 3,3%, το 2009 ήταν 6,8% και το 2011 8,2%. Το 80% όσων πάσχουν από κατάθλιψη αναζητούν κάποια στιγμή κάποιου είδους βοήθεια. Παρόλα αυτά, ένα ποσοστό λίγο μικρότερο από το 50% δεν προσφεύγει τελικά στην ιατρική στήριξη, παρότι μπορεί αρχικά να αναζήτησε βοήθεια, λόγω μη αποδοχής της νόσου ή/και υπό τον φόβο του στίγματος.

Σήμερα, το κόστος σε ό,τι αφορά την θεραπεία της κατάθλιψης ανέρχεται στο 60-80% των συνολικών πόρων που επενδύονται για την προστασία της ψυχικής υγείας των πολιτών. Σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα προβλήματα ψυχικής υγείας αφορούν το 25% των επιδομάτων αναπηρίας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Μύθος6: Η κατάθλιψη οφείλεται σε αδυναμία του χαρακτήρα και τα άτομα που έχουν κατάθλιψη θα μπορούσαν να γλιτώσουν από τα συμπτώματά τους, αν το επιθυμούσαν πραγματικά.

Αλήθεια: Η κατάθλιψη δεν σχετίζεται με ανικανότητα διαχείρισης ή αδυναμία χαρακτήρα. Είναι κλινικά τεκμηριωμένο ότι σχετίζεται με βιολογικούς, με ψυχολογικούς/ψυχοκοινωνικούς και επιβαρυντικούς παράγοντες του περιβάλλοντος του ατόμου και τις περισσότερες φορές χρειάζεται βοήθεια από εξειδικευμένους επαγγελματίες για να αντιμετωπιστεί.

Μύθος7: Τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας θα  «έπρεπε» να παραμένουν σε ψυχιατρική νοσηλευτική δομή.

Αλήθεια: Η απόφαση νοσηλείας σε ψυχιατρική νοσηλευτική δομή αποτελεί «έσχατη λύση» και επιλέγεται με φειδώ και επιστημονική περίσκεψη μόνο όταν κρίνεται ως αναγκαία και για όσο διάστημα κρίνεται απαραίτητο. Αντιστρόφως, είναι απολύτως αναγκαία διασφάλιση άμεσης και έγκαιρης πρόσβασης σε κοινοτικές υπηρεσίες, όπως Κέντρα Ημέρας, Κινητές μονάδες, Κέντρα Ψυχικής Υγείας, Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης κ.τ.λ.

Μύθος8: Τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας δεν ανακάμπτουν/αναρρώνουν ποτέ.

Αλήθεια: Με την κατάλληλη φροντίδα και ενδυνάμωση, μέσα από μια ισότιμη θεραπευτική σχέση, τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας μπορούν και όντως καταφέρνουν να ανακάμπτουν. Αυτό δεν σημαίνει ότι σε όλες τις περιπτώσεις τα συμπτώματα εξαφανίζονται πλήρως, αλλά ότι σε κάθε περίπτωση το άτομο μπορεί να συνεχίσει τη ζωή του όπως επιλέγει, να διαχειρίζεται τα προβλήματά του, να εκφράζει το δυναμικό του και να έχει μια κοινωνική ζωή με νόημα για το ίδιο.

Μύθος9: Η σωματική υγεία είναι εντελώς ξεχωριστή από την ψυχική υγεία.

Αλήθεια: Η σωματική και η ψυχική υγεία είναι άμεσα συνδεδεμένες  και δεν θα έπρεπε να λογίζονται και να αντιμετωπίζονται ως δύο ασύνδετες έννοιες,  καθώς η πορεία κάθε μίας έχει άμεση επίδραση στην εξέλιξη της άλλης. Για αυτό το λόγο πρέπει να φροντίζονται παράλληλα.

Μύθος10: Ο ίδιος ο πάσχων «φταίει» για τα προβλήματα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζει.

Αλήθεια: Είναι σαφές και τεκμηριωμένο ότι οι άνθρωποι με προβλήματα ψυχικής υγείας δεν ευθύνονται για την πρόκλησή και εμφάνισή τους. Τραυματικά γεγονότα, ψυχοπιεστικές καταστάσεις, δυσκολίες κατά την παιδική ηλικία, βιολογικοί παράγοντες, συνήθως συνδυασμοί των ανωτέρω, είναι κάποιοι από τους συνήθεις λόγους εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας. Είναι σημαντικό οι άνθρωποι να υποστηριχθούν ώστε σταδιακά να μπορέσουν να έχουν επίγνωση  για τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές που σχετίζονται με τα προβλήματα ψυχικής  υγείας που αντιμετωπίζουν και να αναλάβουν την ευθύνη της θεραπείας τους.

Μύθος11: Οι ψυχικές διαταραχές  διατηρούνται καθ’ όλη τη ζωή του ατόμου και δύσκολα αντιμετωπίζονται.

Αλήθεια: Υπάρχουν προβλήματα ψυχικής υγείας που δεν επιμένουν πέρα από ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Ακόμα όμως και τα σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας, τα οποία συχνά επιμένουν στη διάρκεια της ζωής του ατόμου, με τις σωστές θεραπευτικές παρεμβάσεις αντιμετωπίζονται και το άτομο μπορεί να έχει μια καλή και δημιουργική ζωή στην κοινότητα που επιλέγει να ζει.

Μύθος12: Μπορώ να τα βγάλω πέρα τα προβλήματα ψυχικής υγείας μου, και αν δεν μπορώ, είμαι ένας αδύναμος χαρακτήρας.

Αλήθεια: Αρκετοί συνάνθρωποί μας επιχειρούν να αντιμετωπίσουν την εμφάνιση ενός προβλήματος ψυχικής υγείας, τουλάχιστον στα πρώιμα στάδια, με κοινωνικούς μηχανισμούς όπως η άσκηση, η παρέα με φίλους, η αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες ή ακόμα και η αύξηση/μείωση ρυθμών εργασίας. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που χρήζουν επιπλέον και εξειδικευμένης βοήθειας. Αυτό δεν σημαίνει ότι το συγκεκριμένο άτομο είναι αδύναμο. Αντιστρόφως, σηματοδοτεί τη συνειδητοποίηση των αναγκών του και την υπεύθυνη στάση του να αναζητήσει και να δεχθεί την κατάλληλη θεραπεία και στήριξη.

Μύθος13: Οι ψυχικές διαταραχές είναι άλλης φύσης ασθένειες· δεν είναι κανονικές ασθένειες, όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης ή τα καρδιαγγειακά νοσήματα.

Αλήθεια: Για κάποιους ανθρώπους ο όρος «ψυχική» υποδηλώνει ότι η ασθένεια δεν είναι μια «γνήσια, κλασική» ιατρική κατάσταση, αλλά μάλλον ένα πρόβλημα που προκαλείται από τις δικές μας επιλογές ή πράξεις. Οι ψυχικές διαταραχές είναι ασθένειες που χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης, όπως συμβαίνει και με τα προβλήματα σωματικής υγείας.

Μύθος14: Τα άτομα με ψυχικές διαταραχές παρουσιάζουν νοητική υστέρηση.

Αλήθεια: Είναι άλλο η ψυχική διαταραχή και άλλο η νοητική υστέρηση. Ωστόσο, η νοητική υστέρηση αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εκδήλωση ψυχικής ασθένειας και για αυτό χρειάζεται προσοχή και εγρήγορση για έγκαιρη διάγνωση.

Μύθος15: Η ψυχική ασθένεια είναι μια κατάσταση που προκαλείται από «δυνάμεις» μεγαλύτερες από εμάς.

Αλήθεια: Προς διάψευση των δοξασιών του παρελθόντος, η ψυχική ασθένεια ασφαλώς και δεν προκαλείται από «κακά πνεύματα» ή «μάγια», «κατάρες» και «κακό μάτι», δεν είναι σε καμία περίπτωση αποτέλεσμα «τιμωρίας», «κάρμα» κ.τ.λ. και δεν επηρεάζεται στο ελάχιστο από ζητήματα θρησκευτικής ή άλλης πίστης. Οι ψυχικές ασθένειες σχετίζονται με βιολογικούς, ψυχολογικούς, περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Μύθος16: Οι «ψυχικά ασθενείς» είναι απρόβλεπτοι και ακατανόητοι.

Αλήθεια: Μερικές φορές η συμπεριφορά των ανθρώπων με προβλήματα  ψυχικής υγείας ίσως να μην είναι κατανοητή σε πρώτο, επιφανειακό επίπεδο. Αν όμως οι πάσχοντες προσεγγιστούν με ενσυναίσθηση και γνώση, τότε οι πράξεις και η συμπεριφορά τους αποκτούν νόημα και γίνονται κατανοητές και προβλέψιμες.