-Του Γιώργου Ρήγα
Αυτές οι γραμμές δεν έχουν σκοπό να δείξουν ποιος έχει δίκιο στην εβδομηντάχρονη και πλέον σύγκρουση. Γι’ αυτό αρκεί ένα προσεκτικό ξεφύλλισματης σχετικής βιβλιογραφίαςή την ανάγνωση των σοβαρών Ισραηλινών όπως οι Benny Morris, Ilan Pappe και Avi Shlaim. Σκόπιμα δεν συμπεριλαμβάνω στους παραπάνω τον εβραϊκής καταγωγής Αμερικανό Norman Filkenstein.Και αυτό όχι για την μειωμένη επάρκεια του, αλλά επειδή θεωρείται ακραίος στην κριτική του έναντι του Ισραήλ. Οι υπόλοιποι, σχετικά ουδέτεροι και παρά τον πατριωτισμό τους, ή μάλλον εξαιτίας αυτού, αναδεικνύουν τις συνθήκες που δημιούργησαν το μιλιταριστικό Ισραήλ και πως αυτό επεκτάθηκε σε βάρος του παλαιστινιακού λαού από το 1948 και μετά.
Αυτό που έχει σημασία εδώ είναι να δούμε τι οδήγησε στη σημερινή κλιμάκωση και γιατί η Χαμάς αποφάσισε να μπει στην εξίσωση. Περιττό να αναφέρουμε πως οι αδικίες, οι διακρίσειςκαι οι ταπεινώσεις που υφίσταται ο παλαιστινιακός λαός συνεχίζονται αμείωτες τα τελευταία χρόνια. Αλλά τη δεδομένη στιγμή δεν μιλάμε για τη δικαιολογημένη έκρηξη ενός λαού. Με άλλα λόγια δεν βλέπουμε μια νέα ιντιφάντα με μαζικές λαϊκές εκδηλώσεις και διαμαρτυρίες. Αντίθετα έχουμε την παρέμβαση της ένοπλής οργάνωσης που διοικεί την Γάζα σε ένα σκηνικό που μπορεί να οδηγήσει σε μια ανεξέλεγκτη κλιμάκωση και αιματοχυσία εβδομάδων.
Αλλά ας πάρουμε λίγο τα πράγματα από την αρχή. Το Ισραήλ αποφασίζει να προχωρήσει σε εξώσεις από τη συνοικία ΣεϊχΤζαράχ της Ιερουσαλήμ που φυσικά προκαλεί αντιδράσεις και ένταση.Αμφότερα ενισχύονται από τη συγκυρία του Ραμαζανιού. Αυτό που κάνει το Ισραήλ είναι παράνομο, αντιπαραγωγικό και πάνω απ’ όλα άδικο. Αλλά δεν είναι κάτι καινούργιο. Αντίθετα, από το 1967 που ο ισραηλινός στρατός κατέλαβε την Ιερουσαλήμ έχουν σημειωθεί πλείστες παρόμοιες ενέργειες. Για πολλούς παρατηρητές οι αντιδράσεις ήταν ήπιες. Ακόμα και η συμπεριφορά των ισραηλινών δυνάμεων ασφαλείας ήταν σχετικά συγκρατημένες. Ναι, διέλυαν συγκεντρώσεις στην Πλατεία των Τεμένων. Ναι το έκαναν βίαια, αλλά χωρίς αιματοχυσία και πολλούς νεκρούς. Με άλλα λόγια, αν ήταν επιλογή τους να υποδαυλίσουν την ένταση θα το είχαν κάνει πολύ πιο εμφανές. Αν μη τι άλλο, προτεραιότητα για την ισραηλινή πολιτική ηγεσία είναι ο σχηματισμός σταθερής κυβέρνησης. Κάτι που προσπαθεί να επιτύχει με απανωτές εκλογές για δύο και πλέον χρόνια.
Και σε αυτή τη χρονική συγκυρία, ενώ όλη η προσοχή είναι στην Ιερουσαλήμ η Χαμάς από την Γάζα ανακοινώνει τελεσίγραφο στο Ισραήλ να σταματήσει την καταστολή. Η ρητορική ήταν συνηθισμένη αλλά το τελεσίγραφο δεν μπορούσε να είναι ποτέ σοβαρό δεδομένης της υπεροπλίας του εβραϊκού κράτους. Κάνοντας (κατά)χρήση μια ακραίας αναλογίας που όμως μας είναι πολύ οικεία, το να στέλνει τελεσίγραφο η Χαμάς στο Ισραήλ είναι ωσάν να δίνει ένα εκ των,κατά τ’ άλλα συμπαθών ΚΚΕ (μ-λ) και Μ-Λ ΚΚΕ, διορία στο ΚΚΕ για προεκλογική συνεργασία με την απειλή ότι σε διαφορετική περίπτωση θα υποστεί τις συνέπειες από την αυτόνομη κάθοδο.
Ήταν παραπάνω από σαφές ότι το Ισραήλ δεν θα συμμορφωνόταν προς τις υποδείξεις της Χαμάς. Και όμως η τελευταία αντί να εξαπολύσει λίγες ρουκέτες ή όλμους προς τα ισραηλινά εδάφη, επέλεξε να εκτοξεύσει πυραύλους προς την Ιερουσαλήμ γνωρίζοντας πως αυτό θα προκαλούσε ασύμμετρα αντίποινα. Και αυτό γιατί η ισραηλινή πολεμική μηχανή λειτουργεί βάσει του δόγματος του «Σιδηρού Τείχους» που, στο όνομα της αυτοάμυνας, προστάζει παραδειγματική επίδειξη της υπεροπλίας του.
HΧαμάς μέχρι στιγμήςδεν έχει μείνει στην πρώτη επίθεση, αντίθετα έχει εξαπολύσει δεκάδες πυραύλους που έχουν στοιχίσει τη ζωή πέντεμέχρι τώρα Ισραηλινών. Αυτό από μόνο του συνιστά ύψιστη κλιμάκωση και συνεπάγεται ακόμα περισσότερα χτυπήματα. Το ερώτημα λοιπόν είναι τι έκανε την ηγεσία της Χαμάς να υιοθετήσει αυτή την στάση. Καθώς και που αποσκοπεί.
Ειδικά για το δεύτερο ερώτημα είναι σαφές πως δεν επιδιώκει μια παρατεταμένη σύγκρουση. Η εμπειρία των προηγούμενων ευρείας κλίμακας επιχειρήσεων στη Γάζα δείχνει πως το τίμημα είναι πολύ υψηλό. Εκατοντάδες νεκροί άμαχοι, περαιτέρω υποβάθμιση των ούτως ή άλλως προβληματικών υποδομών, καταστροφή ή κατανάλωση ακριβού πολεμικού υλικού, απώλεια σημαντικών στελεχών, καθώς και διαιώνιση του γενικότερου αδιεξόδου στη Λωρίδα της Γάζας. Όμως από αυτή ακριβώς την εμπειρία οι ηγέτες της Χαμάς ξέρουν πως με τις εχθροπραξίες σχεδόν ταυτόχρονα ξεκινάν και οι διπλωματικές προσπάθειες αποκλιμάκωσης.
Η Χαμάς προσβλέπει στην αποτελεσματικότητα αυτών των πρωτοβουλιών. Οι σχέσεις με την Αίγυπτο, που παραδοσιακά πρωτοστατεί στη μεσολάβηση μεταξύ Χαμάς και Τελ Αβίβ, δεν είναι πια τόσο κακές. Την ίδια στιγμή δεν υπάρχει πλέον ο Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Εξυπακούεται πως ο Μπάιντεν δεν είναι κάποιος θιασώτης των δικαίων του παλαιστινιακού λαού, αλλά η ανάγκη να απομακρυνθεί από ότι χαρακτήριζε τοπροηγούμενο καθεστώς φέρνει αναπόδραστα τη δική του ηγεσία σε πιο διαλλακτικές θέσεις. Με άλλα λόγια, ο Νετανιάχου δεν μπορεί να δράσει με λευκή επιταγή και συνεπώς μπορεί να συρθεί πιο εύκολα σε μια κατάπαυση του πυρός. Και αν γίνει αυτό η Χαμάς, πάλι με πυξίδα την εμπειρία των προηγούμενων κρίσεων, θα κερδίσει σε δημοτικότητα.
Το τελευταίο κάθε άλλο παρά ασήμαντο είναι σε αυτή τη συγκυρία. Και αυτό γιατί μόλις πριν λίγες μέρες ο Αμπάς, με πρόσχημα την άρνηση του Ισραήλ να επιτρέψει την ψήφο των Παλαιστινίων της Ιερουσαλήμ, ανέβαλε τις προγραμματισμένες για τις 22 Μαΐου βουλευτικές εκλογές. Η τελευταία φορά που έγιναν εκλογές στα παλαιστινιακά εδάφη ήταν το μακρινό 2006. Τα προηγούμενα χρόνια έχει ανακοινωθεί πολλές φορές προσφυγή στις κάλπες, αλλά αυτή τη φορά όντως ήμασταν πολύ κοντά στη διεξαγωγή εκλογών. Τα προγνωστικά έδιναν τη Χαμάς αρκετά ψηλά, αν και δεύτερη. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως αν η κρίση τελειώσει γρήγορα, η Χαμάς θα πιστωθεί ξανά το στεφάνι της πρωτοπορίας της αντίστασης. Και στο βαθμό που γίνουν σύντομα εκλογές, πράγμα όχι απίθανο, αυτό θα αποτυπωθεί στην κάλπη δίνοντας στους Ισλαμιστές της Χαμάς νέαδυναμική που συνακόλουθα θα ενισχύσει την νομιμοποίηση του κινήματος τους τόσο στο εξωτερικό, όσο και το εξωτερικό.
Το στοίχημα της Χαμάς μοιάζει καλά δομημένο και ενισχύεται με την χρήση νέων τύπων πυραύλων και τακτικών. Όμως όπως κάθε στοίχημα δεν έχει σίγουρη απόδοση, το ενδεχόμενο της διολίσθησης σε μια παρατεταμένη σύγκρουση είναι πάντα ανοιχτό με ότι αυτό συνεπάγεται για τον πολύπαθο παλαιστινιακό λαό, σημαντικό μέρος του οποίου δεν φοβάται τη σύγκρουση γιατί πολύ απλά έχει από λίγα έως τίποτα να χάσει.
*Ο Γιώργος Ρήγας είναι Μεταδιδακτορικός ερευνητής του Πανεπιστήμιου Πελοποννήσου ενώ η διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου είναι πάνω στη Χαμάς