Το συγκλονιστικό ημερολόγιο του Daniel-Day Lewis από την Γάζα

{“Μου πήρε λιγότερο από μια εβδομάδα για να χάσω την αμεροληψία. Κατόπιν τούτου, μπορεί σε λίγο να πετάω πέτρες σε τανκς.”}

Περιεργαζόμουν κάποια παλιά άρθρα της Razan Ghazzawi στο blog που διατηρεί η ίδια. Η Razan αποτελεί μεγάλο κεφάλαιο στο ανθρωπιστικό κίνημα στην Μέση Ανατολή, με Ιρανική-Παλαιστινιακή καταγωγή η ίδια, και με έξοχη πανεπιστημιακή εκπαίδευση σε μερικά από τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου. Σήμερα διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον στις ΗΠΑ, όμως τα προηγούμενα χρόνια έγινε γνωστή ως μία από τις βασικές φωνές δημόσιας κριτικής απέναντι στην Κυβέρνηση Άσαντ, εντάσσοντας μάλιστα στον λόγο της και μία συνολική αμφισβήτηση του Αραβικού ρατσισμού και της ομοφοβίας και τρανσοφοβίας που εκπορεύεται από την θρησκεία. Δεν είναι όμως εκείνη το σημείο που θέλω να εστιάσω σε αυτό το άρθρο.

Η Razan στο blog της διατηρεί ένα κομμάτι του 2013, το οποίο ρίχνει φως σε ένα ακόμη πιο παλιό άρθρο με τίτλο “Μέσα σε σημαδεμένα μυαλά”, ιστορικό άρθρο για κάποιους. Ήταν 20 Μάρτη του 2005 όταν ο Daniel-Day Lewis κατέγραφε στους βρετανικούς Times την εμπειρία του από ένα επεισοδιακό ταξίδι στην Γάζα από το οποίο μόλις είχε επιστρέψει. Στην πραγματικότητα πρόκειται για συγκλονιστικές σημειώσεις που κρατούσε στο μικρό του σημειωματάριο το οποίο χρησιμοποιούσε ως ημερολόγιο καθόλη την διάρκεια της διαμονής του στην περιοχή, και τις οποίες επέλεξε να αποκαλύψει στους αναγνώστες της εφημερίδας για να περιγράψει το μέγεθος της καθημερινής τρομοκρατίας που βιώνουν οι κάτοικοι της Γάζας. To άρθρο είναι μεγάλο, έχει έκταση περίπου πέντε σελίδων, και αυτή την στιγμή βρίσκεται πίσω από paywall.

Παραθέτουμε εκτενές απόσπασμα από το άρθρο του Daniel-Day Lewis στους Times, στις 20 Μαρτίου του 2005

“Ο Μοσάαμπ, ο διερμηνέας, οδηγεί τον δρόμο, κρατώντας ένα λευκό σημαιάκι των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ). Η ομάδα ψυχολόγων τους, εγώ και ο φωτογράφος Τομ Κρεγκ, είμαστε πλήρως ορατοί από ένα ισραηλινό κέντρο ελέγχου που καταλαμβάνει τους τελευταίους ορόφους ενός μεγάλου εργοστασίου. Είναι σκεπασμένο με ένα ειδικό δίχτυ για καμουφλάζ, όπως και το κοντινό σπίτι. Κατευθυνόμαστε προς αυτό το σπίτι, διασχίζοντας 200 γιάρδες ζώνης χωρίς ίχνος ζωής – το τελευταίο σπίτι που παραμένει όρθιο σε μια περιοχή που κάποτε έσφιζε από ζωή.

Οι πολίτες είναι τα βασικοί θύματα της βίας που ασκείται από τις δύο πλευρές στη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή. Στη Λωρίδα της Γάζας, ο ισραηλινός στρατός απαντά στις πέτρες με σφαίρες. Απαντά στις βόμβες αυτοκτονίας και τις επιθέσεις των παλαιστινίων μαχητών κατεδαφίζοντας σπίτια και ελαιώνες επιχειρώντας να εντοπίσει τους υπαίτιους, να τιμωρήσει τις οικογένειές τους και να δημιουργήσει ζώνες ασφαλείας για τους ισραηλινούς εποικισμούς. Απαγορεύει την πρόσβαση σε χωριά και πολλαπλασιάζει τα ελεγκτικά σημεία, αποκόβοντας τον πληθυσμό της Γάζας από τον έξω κόσμο. Οι ψυχολόγοι των ΓΧΣ προσπαθούν να βοηθήσουν τις παλαιστινιακές οικογένειες να αντιμετωπίσουν το άγχος του να ζουν μέσα σε αυτά τα περιοριστικά πλαίσια. Τις επισκέπτονται, τις βοηθούν να αντιμετωπίζουν σοβαρά ψυχολογικά τραύματα και ακούνε τις ιστορίες τους. Οι επισκέψεις των ψυχολόγων είναι για τις οικογένειες μερικές φορές το μόνο σημάδι ότι δεν έχουν εγκαταλειφθεί.

Τα τανκς του Ισραήλ και οι τεθωρακισμένες μπουλντόζες μπορεί να έρθουν χωρίς προειδοποίηση, συχνά τη νύχτα. Ο θόρυβος και μόνο, σε έναν λαό που έχει αναγκαστεί να υποστεί αυτές τις παραβιάσεις επί τόσα πολλά χρόνια, είναι αρκετός ώστε να παγώσει την ψυχή τους. Οι ισραηλινοί σκοπευτές τοποθετούνται σε στέγες. Οι κάτοικοι καλούνται να εγκαταλείψουν. Και όμως δεν έχουν καν τον χρόνο να πάρουν τις κατσαρόλες και τα τηγάνια, τα έγγραφά τους ή τα ρούχα τους πριν οι εκσκαφείς συντρίψουν τα απροστάτευτα κτίρια, σαν δεινόσαυροι που πατούν πάνω σε αβγά. Συχνά ρίχνοντας το ένα κτίριο πάνω στο άλλο, και στη συνέχεια καλύπτοντας τα ερείπια με μία κουταλιά γης. Όσοι πιαστούν στη ζώνη εισβολής του στρατού, θα πυροβοληθούν. Ακόμα και όσοι κρύβονται μέσα στα σπίτια τους μπορεί να πυροβοληθούν ή να βομβαρδιστούν. Το λευκό σημαιάκι που κουβαλούν οι εργαζόμενοι στις ανθρωπιστικές οργανώσεις προσφέρει λίγη προστασία. Αναμένουμε να δεχτούμε προειδοποιητικούς πυροβολισμούς τουλάχιστον δύο φορές μέχρι αυτή η εβδομάδα να τελειώσει.

Μερικές φορές οικογένειες δε εγκαταλείπουν μια περιοχή που έχει “καθαριστεί”, πιστεύοντας ότι αν φύγουν θα χάσουν τα πάντα. Είναι ένα τεράστιο ρίσκο να παραμείνουν. Μερικές φορές ένα σπίτι αφήνεται όρθιο, μόνο επειδή έχει επιλεχθεί ως βάση για τα ισραηλινά στρατεύματα. Ίσως η οικογένεια υποχρεωθεί να παραμείνει ως προστασία για τους στρατιώτες. Τον τελευταίο χρόνο μόνο, περίπου 120 σπίτια κατά μέσο όρο κάθε μήνα γκρεμίστηκαν, αφήνοντας 1.207 άστεγους κάθε φορά. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια (2001-2005), 28.483 κάτοικοι της Γάζας εξαναγκάστηκαν σε διωγμό, ενώ περισσότερο από το ήμισυ της εκμεταλλεύσιμης έκτασης της Γάζας, κυρίως αποτελούμενη από πεδινά με χαρακτηριστική καλλιέργεια πορτοκαλιών, ελιών και φυτειών φράουλας, έχει καταστραφεί. Πέρυσι, 658 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν, και δεκάδες Ισραηλινοί. Αυτός ο αλόγιστος εκδιωγμός, σπίτι προς σπίτι, ελαιώνας προς ελαιώνα, μετατρέπει την κοινότητα σε έρημο τοπίο, σπαρμένο με μια μικρή σοδειά σπασμένων γυαλιών και καρφιών, βιβλίων, και άλλων εγκαταλελειμμένων αντικειμένων.

Καθώς βρίσκουμε τον δρόμο μας προς το σπίτι του Αμπού Σαγκέρ και της οικογένειάς του – μία από τις πολλές οικογένειες που θα επισκεφτούμε σήμερα – πατάμε πάνω σε σπασμένες ιστορίες και προσδοκίες.

Το σπίτι του Αμπού Σαγκέρ είναι ακόμα όρθιο, όμως οι πάνω ορόφοι και η ταράτσα του έχουν καταληφθεί από ισραηλινούς στρατιώτες. Η εγγονή του, Μέρβατ, είναι μαζί μας, ένα γλυκό, ντροπαλό επτάχρονο κορίτσι με κόκκινα γυαλιά με μεταλλικό περίγραμμα, τα μαλλιά της σε δύο περιποιημένα πλεξούδες κρατημένες από λουλουδάτα λαστιχάκια. Φορά φωτεινό κόκκινο παντελόνι και τζίν τζάκετ. Τον περασμένο Απρίλιο, η μητέρα της άκουσε ένα ισραηλινό τζιπ να σταματάει στον δρόμο μπροστά από το σπίτι τους. Κάποιο πυροτέχνημα εκτοξεύτηκε και όταν η Μέρβατ ξαναεμφανίστηκε – έπαιζε έξω νωρίτερα – έκλαιγε και το πρόσωπό της ήταν καλυμμένο από αίμα. Την έπλυναν. Το δεξί της μάτι ήταν συνθλιμμένο. Ένα μήνα αργότερα, στη Γάζα, της τοποθέτησαν ένα τεχνητό μάτι. Ήταν πολύ άβολη η μεταμόσχευση ματιού και έτσι χρειάστηκε ειδική σύσταση από το Υπουργείο Υγείας των Παλαιστινίων για να χρηματοδοτηθεί ένα ταξίδι στην Αίγυπτο για να της τοποθετηθεί ένα που ταιριάζει καλύτερα. Η Μέρβατ χρειάζεται να αλλάζει αυτό το μάτι κάθε έξι μήνες, οπότε το Υπουργείο πρέπει να διαπραγματεύεται με το Ισραήλ κάθε φορά για να παρέχουν στο κορίτσι ειδική άδεια διέλευσης στα σύνορα. Πενήντα αυτοκίνητα επιτρέπεται να διασχίζουν κάθε μέρα, και καθένα πρέπει να μεταφέρει επτά άτομα.

Ο Αμπού Σάγκουερ έχει πέντε γιους και τέσσερις κόρες «Θα ξεφύγεις με περισσότερα από αυτά», λέει. Ζει κοντά σε ένα μεγάλο τσεκ ποιντ με το όνομα Αμπού Χούλι, στη Νότια Γάζα. Ζητά από τον φωτογράφο, Τομ Κρεγκ, να βγάλει μία φωτογραφία του και να την βάλει σε κάθε τοίχο στην Αγγλία, τη Γερμανία και τη Ρωσία. Είναι 59 ετών. Στα 12 βγήκε για δουλειά και στα 16 άρχισε να χτίζει το σπίτι που ονειρευόταν, «σιγά, σιγά», ως οικεία και ως τόπο συνάντησης για την ευρύτερη οικογένειά του. Είχε μεγαλώσει σε ένα σπίτι φτιαγμένο από λάσπη στο Khan Yunis, που έμπεινε το νερό όποτε έβρεχε, και όλη του η περηφάνια, η ελπίδα και η γενναιοδωρία του πνεύματος που είχε, τον έκαναν να επενδύσει σε αυτή τη φιλοδοξία. Είχε εργαστεί στο Ισραήλ, όπως πολλοί εδώ, πριν κλείσουν τα σύνορα για όλους τους άνδρες ηλικίας μεταξύ 16 και 35 ετών.

Για περισσότερα από 20 χρόνια, ο Αμπού είχε τη δική του επιχείρηση, πουλώντας και μεταφέροντας έπιπλα από μπαμπού. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου πολέμου του Κόλπου όλα τα εμπορεύματά του κλάπηκαν. Μετά από αυτό βασίστηκε στο φορτηγό του για εισόδημα. Είχε καλλιεργήσει 300 τετραγωνικά μέτρα από ελιές, ροδιές, φοίνικες, γκουάβα και λεμονιές στα χωράφια γύρω από το σπίτι του. Μετά την έναρξη της δεύτερης ιντιφάντα οι καλλιέργειές του καταστράφηκαν από τον ισραηλινό στρατό “για λόγους “ασφάλειας”. Στην ίδια περιοχή είχε κατασκευαστεί ένας δρόμος που εξυπηρετεί τους ισραηλινούς εποικισμούς του Γκους Κατίφ και κατά την επίσκεψή μας φάνηκε η κίνηση να περνάει ελεύθερα προς τα πίσω και προς τα εμπρός, κατά μήκος αυτής της άγονης γης όπου κάποτε άκμασαν τα περιβόλια του.

Στις 15 Οκτωβρίου 2000, ο Αμπού ήταν στο σπίτι με τη σύζυγό του όταν Ισραηλινοί έποικοι εμφανίστηκαν ξαφνικά εν μέσω βαριών πυροβολισμών. Αυτός και η οικογένειά του κατέφυγαν στο Khan Yunis. Μετά από τέσσερις μέρες επέστρεψε. Ήταν πεινασμένος. Δεν υπήρχε ψωμί, ούτε αλεύρι. Σκότωσε τέσσερα περιστέρια και ετοίμασε φωτιά για να τα ψήσει στη σχάρα. Ξαφνικά οι στρατιώτες επέστρεψαν, περίπου 20 από αυτούς, και μπήκαν στο σπίτι. Τους ακολούθησε στον επάνω όροφο. “Πού πηγαίνετε?” τους ρώτησε. Ο ένας στρατιώτης του έσπασε το κεφάλι και την μύτη του σε μια πόρτα. Τον έσπρωξαν από τις σκάλες τελικά έξω από το σπίτι του. Του έσπασαν τα μισά δόντια και του άφησαν μόνιμη βλάβη στη σπονδυλική στήλη. «Αν ανοίξεις το στόμα σου, θα σε πυροβολήσουμε», του είπαν. Έφυγαν, επιστρέφοντας με μεγαλύτερη ομάδα μια ώρα αργότερα, για να καταλάβουν την κορυφή του σπιτιού του, σφραγίζοντας τη σκάλα με μια μεταλλική πόρτα και γύρω γύρω σύρμα από ξυράφια. Η οικογένεια από τότε ζει σε διαρκή φόβο. Οι στρατιώτες ούρησαν και αφόδευαν σε άδεια μπουκάλια κόλα και σάκους με άμμο, πετώντας τα στην αυλή του. Απειλούσαν τα παιδιά του με τα όπλα τους. Μετά από δύο χρόνια από αυτό, ένας αξιωματικός τον ρώτησε: “Γιατί είσαι ακόμα εδώ;” «Είναι το σπίτι μου», απάντησε ο Αμπού.

​​Επί τέσσερα χρόνια, ο Αμπού Σάγκουερ φοβόταν να βγει έξω, φοβούμενος να αφήσει τη γυναίκα και τα παιδιά του μόνα τους. Είναι κρατούμενος στο ίδιο του το σπίτι, όπως οι Παλαιστίνιοι είναι κρατούμενοι εντός των συνόρων τους. Η προσποίηση της ιδέας της αυτοδιοίκησης της περιοχής είναι παραλογισμός. Η Λωρίδα, με τους Παλαιστίνιους των 1,48 εκατομμυρίων (το 2005), είναι ένας τεράστιος καταυλισμός, τα σύνορα του οποίου συρρικνώνονται συνεχώς καθώς γίνονται όλο και περισσότερες κατεδαφίσεις και εντός του οποίου ο πληθυσμός αυξάνεται ταχύτερα από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Εν τω μεταξύ, περίπου 7.000 Ισραηλινοί έποικοι ζουν σε οάσεις προνομιακού διαχωρισμού. Αυτή είναι μια κατάσταση απαρτχάιντ. Μου πήρε λιγότερο από μια εβδομάδα για να χάσω την αμεροληψία. Κατόπιν τούτου, μπορεί σε λίγο να πετάω πέτρες σε τανκς. Όπως είπε ο πρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, Ζαν-Ερβέ Μπραντόλ, «η πρόσκληση να συμμετάσχετε στη μία ή την άλλη πλευρά συνοδεύεται πάντα από την υποχρέωση να συνωμοτήσετε σε εγκληματικές μορφές βίας».