Είχε μέσα από όλα: κατασκόπους, διπλωμάτες, μυστικά υπερόπλα, όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης.. Με βεβαιότητα, θα μπορούσε να γίνει ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας ή μυστηρίου. Αντ’ αυτού έγινε είδηση, ανάλυση, λόγος κυρώσεων και ακραίων πολιτικών, υπό την προστασία των τεράστιων πλουμιστών φτερών του διεθνούς συστημικού τύπου. Και να που τώρα καταρρίπτεται αυτό το μεγαλειώδες όσο και κλασσικό σενάριο συνομωσίας, ένα από τα όπλα που χρησιμοποίησε η κυβέρνηση Τραμπ για να δικαιολογήσει την αύξηση των πιέσεων και των δολοφονικών κυρώσεων εις βάρος της Κούβας. 

Για πάνω από τέσσερα χρόνια, χωρίς κανένα επιστημονικό στοιχείο, η «είδηση» περί του «Συνδρόμου της Αβάνας» έκανε το γύρο του κόσμου, αγκαλιάστηκε από τον διεθνή μηχανισμό ελέγχου του τύπου που έχουν δημιουργήσει οι ΗΠΑ στήριζε ένα ψυχροπολεμικό σενάριο. Κι όσο και αν καταρρίπτεται σήμερα, το κοινωνικό και πολιτικό αποτύπωμα που έχει αφήσει είναι παρόν και πολύ διδακτικό. 

Για την ιστορία, το 2017 οι ΗΠΑ κατηγόρησαν την Κούβα ότι σε συνεργασία με άλλες «κακές» χώρες, υπονοώντας τη Ρωσία και την Κίνα, είχε βάλει σε ενέργεια κάποιο μυστικό όπλο για να αποπροσανατολίζει τους αμερικάνους διπλωμάτες στο εξωτερικό. Από τους δεκάδες διπλωμάτες των ΗΠΑ στην Αβάνα που, από το 2017, παραπονούνταν για πονοκεφάλους, αυπνίες, προβλήματα όρασης και ακοής, μέχρι τα προ ολίγων μηνών αντίστοιχα παράπονα διπλωματών των ΗΠΑ στη Βιέννη, με ενδιάμεσες ειδήσεις για αντίστοιχα περιστατικά σε δώδεκα χώρες και πάνω από 200 διπλωμάτες, οι αναφορές σε «μυστικά όπλα» των «κακών» που αποσυντόνιζαν τις διπλωματικές αποστολές των ΗΠΑ έδιναν και έπαιρναν, κερδίζοντας και ένα ωραιότατο λήμμα στην ουκιπαιδεία, στο οποίο ευτυχώς καταγράφεται και η πιο επιστημονική των σχετικών απόψεων: μαζική υστερία. 

 H Κούβα αρνήθηκε την ύπαρξη κάποιου τέτοιου «υπερόπλου» που στοχοποιούσε διπλωμάτες, και μάλιστα συνεργάστηκε πλήρως και με το FBI, παρέχοντας βοήθεια και στοιχεία, για να αποδείξει ότι δεν έχει καμμία σχέση με τα ψυχοσωματικά των αμερικάνων. Δεν είχε σημασία: η κυβέρνηση Τραμπ συνέχισε να διαδίδει ψεύδη, τα ψεύδη αυτά χρησιμοποιήθηκαν για την αύξηση των κυρώσεων εις βάρος της Κούβας, οι διπλωματικές αποστολές έζησαν τις συνέπειες, το 2018 μπήκαν η Κίνα και η Ρωσία ως κατηγορούμενες στο νέο παιγνίδι των κατασκόπων, ακολούθησε η Βενεζουέλα και η Βόρεια Κορέα, και ο Τύπος συνέχισε να γράφει περί του «μυστηριώδους συνδρόμου» και του «υπερηχητικού όπλου» του εχθρού ενώ η CIA επί Τραμπ έκανε λόγο για «επιθέσεις» (attacks) κι όχι για «ανεξήγητο ιατρικό φαινόμενο», όρο που προτιμά η κυβέρνηση Μπάιντεν… ώσπου πρόσφατα ήρθαν στο φως επίσημα στοιχεία ότι το «υπερηχητικό όπλο» δεν ήταν παρά ο ήχος των τζιτζικιών της Κούβας, εκείνων του είδους Gryllus assimilis.  Για την Βιέννη, όπου το «υπερόπλο» είχε κατηγορηθεί πως «στοχοποιεί και παιδιά διπλωματών», η μαζική υστερία είναι η μόνη απάντηση, αν και όχι επίσημα, όμως αξίζει εδώ να αναφερθεί ότι ο σταθμάρχης της CIA στη Βιέννη που είπε πως πρόκειται περί γελοιοτήτων, απομακρύνθηκε πάραυτα. 

Όπως ανέφερε η Ουάσιγκτον Ποστ, η απομάκρυνση του σταθμάρχη συνέπεσε με «την αποχώρηση, από τη θέση της, της υπεύθυνης του Στέητ Ντηπάρτμεντ για το Σύνδρομο της Αβάνας», Πάμελα Σπράτλεν, με επίσημη δικαιολογία ότι «έφτασε το μέγιστο επιτρεπόμενο όριο εργατοωρών, ως συνταξιούχος». Είχε μόλις έξι μήνες στη θέση, ας σημειωθεί, κι η απομάκρυνσή της έγινε «μετά από τηλεδιασκέψεις με θύματα, τα οποία ρωτήθηκαν για έκθεση του FBI που καταλήγει ότι οι ασθένειες έχουν ψυχολογικό υπόβαθρο κι όχι σωματικό». Όταν τα «θύματα» την ρώτησαν αν η ίδια αποδέχεται τα ευρήματα του FBI αρνήθηκε να απαντήσει και «τα εξόργισε». Ομοίως «το FBI αρνήθηκε να σχολιάσει» τα συμβάντα σε οχλήσεις του Τύπου. Και, καπάκι, λίγους μήνες μετά – και με τον Τραμπ στα αζήτητα – και η CIA «κατέληξε» πως «το σύνδρομο της Αβάνας δεν είναι αποτέλεσμα δράσης εχθρικής δύναμης»  προκαλώντας έτσι την «βαθιά απογοήτευση» των .. πληγέντων, που έχουν οργανωθεί με άτυπο επικεφαλής τον πρώην πράκτορα της CIA στη Μόσχα Μαρκ Πολυμερόπουλο (όποια πέτρα κι αν σηκώσεις…).. Για τα μάτια του κόσμου αφήσαν και καμμιά εικοσαριά περιπτώσεις να αναφέρονται ως «περίεργες», αλλά αυτό ούτε άλλαζε ούτε μείωνε το βασικό συμπέρασμα, στο οποίο έχουν συμφωνήσει όλες οι μετά Τραμπ υπηρεσίες ασφαλείας των ΗΠΑ και μαζί τους το Στέητ Ντηπάρτμεντ, που τέλη Σεπτέμβρη απο-διαβάθμισε έγγραφο που έλεγε πως δεν υπάρχει κανένα υπερόπλο πίσω από όλα αυτά. Το έγγραφο είναι του 2018, επί Τραμπ, και είχε μείνει κρυφό γιατί συντάχθηκε λίγο μετά την επιβολή νέων κυρώσεων στην Κούβα ακριβώς λόγω του ανύπαρκτου συνδρόμου (Για όποιον έχει την ειλικρινή απορία, να αναφέρουμε εδώ πως οι κυρώσεις εις βάρος της Κούβας, που επιβλήθηκαν λόγω Συνδρόμου, παραμένουν όλες). Στο έγγραφο γινόταν για πρώτη φορά αναφορά στα τζιτζίκια και τους ήχους που κάνουν όταν ζευγαρώνουν ως αιτίας των αμερικάνικων πονοκεφάλων…

Στις λεπτομέρειες, κορυφαίο σημείο της πιο πρόσφατης είδησης, που δείχνει πως η υπόθεση αφορά σε μαζική υστερία,  μάλλον: «Αμερικάνοι αξιωματούχοι [του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ] είπαν πως η έκθεση της CIA δεν αλλάζει την ευρύτερη πολιτική της κυβέρνησης Μπάιντεν έναντι του Συνδρόμου της Αβάνας, η οποία [πολιτική] περιλαμβάνει έμφαση στην εξαφάνιση του στίγματος .. και την παροχή της πρέπουσας ιατρικής βοήθειας σε όσους επλήγησαν» — ένας ωραίος έμμεσος τρόπος να διαγραφεί ο όποιος πολιτικός χαρακτήρας είχε αποδοθεί στα συμπτώματα, κι ας επηρέασαν και την αντιπρόεδρο, Καμάλα Χάρις… 

Η αλήθεια για το περίφημο Σύνδρομο, που έρχεται στην επιφάνεια σιγά σιγά, είναι πολύ πιθανό να συνδέεται με την αναγγελία που έκανε τον περασμένο Ιούλιο ο Μπάιντεν για αύξηση του προσωπικού της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Κούβα και «επανεξέταση της πολιτικής» έναντι της Κούβας. Όσο για τα φαινόμενα μαζικής υστερίας, ούτε καινούρια είναι ούτε μοναδικά – και ναι, μπορούν να λάβουν τέτοιες διαστάσεις. Οι ειδικοί επιστήμονες καταγράφουν ανάλογα περιστατικά, τόσο στο παρελθόν όσο και σήμερα, και συνήθως τα εντάσσουν στην Διαταραχή Μετατροπής (conversion disorder). Όπως έγραψε και το Vanity Fair, τα φαινόμενα αυτά δεν είναι πάντα τόσο εμφανή και δημοφιλή όπως οι γνωστότερες περιπτώσεις   -όπως το κυνήγι και οι δίκες μαγισσών ή οι καλόγριες που νιαούριζαν στο μεσαίωνα- ούτε τόσο παλιά (ο «πανικός των κλόουν» και οι κρίσεις των μαθητριών στην Οκλαχόμα είναι χαρακτηριστικά σύγχρονα παραδείγματα).

Το κοινό χαρακτηριστικό όλων των περιπτώσεων μαζικής υστερίας, διαταραχής μετατροπής, είναι πως συμβαίνουν σε περιόδους ή συνθήκες κρίσεων και σε περιβάλλοντα «από τα οποία είναι δύσκολο να ξεφύγεις, όπως τα μοναστήρια του μεσαίωνα, τα σχολεία σήμερα, οι στρατιωτικές βάσεις» και βεβαίως οι πρεσβείες των ΗΠΑ σε εχθρικό έδαφος, από τη Μόσχα ως την Αβάνα. «Οι πρεσβείες είναι γερές υποψηφιότητες [για τέτοια φαινόμενα] ειδικά καθώς ένα μεγάλο ποσοστό του προσωπικού τους είναι μυστικοί κατάσκοποι .. Ένας πράκτορας της CIA μου είπε ότι, σε πιο χαμηλό επίπεδο, τέτοιοι πανικοί εκδηλώνονται συχνά» σημειώνει σε αναλυτικό άρθρο του ο αμερικάνος δημοσιογράφος Τζακ Χιτ. «Σε άρθρο του στο Νιου Γιόρκερ [με τίτλο «η τρέλλα των κατασκόπων»] το 2008 ο συγγραφέας και πρώην κατάσκοπος της Βρετανίας, Τζων ΛεΚαρρε, έγραφε πως οι κατάσκοποι έχουν τάση προς μία μοναδική μορφή υστερίας. Σε μία από τις πρώτες του αποστολές, σημείωνε, θα συνόδευε έναν ανώτερό του σε ένα νυχτερινό ραντεβού με κάποια μυστηριώδη πηγή. Η πηγή δεν εμφανίστηξε ποτέ. Πολύ αργότερα ο ΛεΚαρρέ κατάλαβε ότι ο προϊστάμενός του ήταν λίγο αλλοπαρμένος και πιθανότατα η πηγή δεν υπήρξε ποτέ. “Το υπερμικρόβιο της κατασκοπευτικής τρέλλας δεν περιορίζεται σε ατομικές περιπτώσεις” προειδοποιούσε, προφητικά απευθυνόμενος στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αβάνα. ‘Ανθίζει και σε συλλογικό επίπεδο. Είναι ίδιο προϊόν του ίδιου του επαγγέλματος”». 

 

υγ μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια για την έλλειψη …αντοχής των αμερικάνων στον ήχο των τζιτζικιών, μου θύμισε ο αγαπητός συνάδελφος Βασίλης Ξυδιάς: όταν ο πατέρας Μπους επισκέφθηκε τα Χανιά, και έμεινε στο σπίτι των Μητσοτάκηδων, το 1991, φεύγοντας είχε δηλώσει πως όλα ήταν πολύ ωραία στην Κρήτη, αλλά δεν μπορούσε να αντέξει τον ήχο των τζιτζικιών. Σχετικό σχόλιο υπάρχει σε άρθρο εδώ .