Το «σύνδρομο» του Ματιού και τα μαθήματα που (δεν) πάρθηκαν

του Αλέξανδρου Πάρβου

Επιχειρησιακό δόγμα

Η ΝΔ διέγνωσε ως μέγιστο λάθος στο προηγούμενο επιχειρησιακό δόγμα την έλλειψη μαζικών και ταχύτατων εκκενώσεων. Εξ’ ου και η εκτεταμένη παρουσία των αστυνομικών δυνάμεων κάθε στιγμή, σε κάθε περιοχή. Ουσιαστικά, αυτό που κατάλαβε είναι ότι άμα έχεις θύματα τότε θα εισπράξεις και το αντίστοιχο πολιτικό κόστος. Ο Καραμανλής και ο Τσίπρας λύγισαν από τα μεγέθη των καταστροφών.

Βέβαια, η ΝΔ δεν κατανόησε ή δεν θέλησε να κατανοήσει το τι πήγε λάθος. Τα μεγέθη των δαπανών για την δασοπυρόσβεση καθώς και η απουσία προσλήψεων για την υπεχρηματοδοτημένη και υποστελεχωμένη πυροσβεστική είναι χαρακτηριστικά σημεία της πολιτικής. Η κυβέρνηση έσπασε κάθε ρεκόρ στην υπενοικίαση (leasing) εναέριων μέσων πυρόσβεσης διότι διέγνωσε ότι αυτά είναι που θα κάνουν τη ποιοτική διαφορά.

Επί της ουσίας το νέο κυβερνητικό δόγμα για τη διαχείριση πυρκαγιών είναι το εξής: Προληπτική εκκένωση, εναέρια επιτήρηση και πυρόσβεση και η πυροσβεστική έρχεται να σβήσει τα περισσεύματα.

Εντούτοις, ο πόλεμος για τον οποίο προετοιμάστηκε η κυβέρνηση ήταν ολωσδιόλου διαφορετικός από αυτόν που ξεκίνησε.

Εκατοντάδες πυρκαγιές ξέσπασαν ταυτόχρονα τόσο από έλλειψη δασικού καθαρισμού, όσο και από εμπρησμούς. Υπήρξε πολυδιάσπαση δυνάμεων και η απουσία συστημάτων πρόωρης ειδοποίησης υπήρξε καθοριστική. Μικρές πυρκαγιές δεν εντοπίζονταν και λάμβαναν τεράστιες διαστάσεις.

Αυτό διότι έφταιγαν οι εκκενώσεις. Η ανθρώπινη ζωή είναι το ύψιστο αγαθό, όμως δεν μιλάμε για τη μη εκκένωση ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Μιλάμε για την εκκένωση και απομάκρυνση κατοίκων που γνωρίζουν άριστα τις περιοχές, συνεργάζονται με τις κρατικές υπηρεσίες και σβήνουν μόνοι τους έναν μεγάλο όγκο αναζωπυρώσεων. Είναι πολύ απλό ένας άνθρωπος να σβήσει δύο στάχτες σε ξερά χόρτα ακόμη και με το λάστιχο του. Η απουσία αυτού του ανθρώπου οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην αναζωπύρωση της πυρκαγιάς.

Με λίγα λόγια, η κυβέρνηση προτίμησε να αποφύγει το πολιτικό κόστος παρά να διαχειριστεί τις πυρκαγιές. Βέβαια, δέχεται και θα δεχθεί ακόμη μεγαλύτερο πολιτικό κόστος επειδή ακριβώς δεν διαχειρίζεται τις πυρκαγιές. Όταν διώχνεις τους κατοίκους λαμβάνεις και την αποκλειστική ευθύνη υπεράσπισης της περιουσίας τους.

Επικοινωνιακή διαχείριση

Η επικοινωνιακή διαχείριση που πραγματοποιήθηκε μετά το Μάτι ήταν επιεικώς απαράδεκτη. Η περίφημη συνέντευξη τύπου που ακολούθησε της καταστροφής θα πρέπει να διδάσκεται στις σχολές Δημοσιογραφίας και Πολιτικών Επιστημών ως παράδειγμα προς αποφυγή στη διαχείριση κρίσεων. Η τυμβωρυχία της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν αναιρεί το γεγονός ότι ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίστηκε επικοινωνιακά ο ΣΥΡΙΖΑ όχι απλά δεν έπεισε αλλά εξόργισε την πλειοψηφία της κοινωνίας.

Fast forward τρία χρόνια μετά βλέπουμε μία εντελώς διαφορετική επικοινωνιακή διαχείριση από τη ΝΔ. Χαμηλοί τόνοι, καθαρά επιχειρησιακό briefing και απουσία δημοσιογραφικού ή κοινοβουλευτικού ελέγχου. Υπήρξε μία αμήχανη δήλωση Μητσοτάκη που προετοίμαζε για τα χειρότερα και υπογράμμιζε την απουσία θυμάτων. Οι συνήθεις ύποπτοι Πελώνη, Γεραπετρίτης και Σκέρτσος είναι εξαφανισμένοι, και αφήνουν στον Νίκο Χαρδαλιά να βγάλει το φίδι από τη τρύπα.

Εάν τα πρωτοκλασάτα κυβερνητικά στελέχη βρίσκονται σε διακοπές είναι με την άδεια του προϊσταμένου τους, δηλαδή του πρωθυπουργού. Ο πρωθυπουργός έχει επιλέξει να μην εμπλέξει στην ενημέρωση τα πρωτοκλασάτα κυβερνητικά στελέχη, κρατώντας τη συζήτηση στην επιχειρησιακή της διάσταση ώστε να μην εισπράξει το πολιτικό κόστος. Το θύμα φυσικά εδώ είναι η ίδια η δημοκρατία.

Την ίδια στιγμή, τα ΜΜΕ αναμασάνε την γραμμή της απουσίας θυμάτων, κρατάνε τις κάμερες τους δεκάδες μέτρα πίσω από τη πρώτη γραμμή και μιλάνε μόνο για μία μεγάλη καταστροφή που ήρθε από μόνη της εξαιτίας της θερμοκρασίας και της πολυδιάσπασης δυνάμεων. Αξίζει να σημειωθεί, ότι λαμπρή εξαίρεση αποτελεί το OPEN το οποίο δέχεται και το κόστος της πορείας του (τεχνικά προβλήματα στη σύνδεση, οργανωμένες φυσικές επιθέσεις σε δημοσιογράφους). Με άλλα λόγια, τα ΜΜΕ παίζουν σωστά τον ρόλο τους και δίνουν ουσιαστική επικοινωνιακή κάλυψη στη κυβέρνηση, υπενθυμίζοντας του νεκρούς του Ματιού. Κατά συνέπεια, υπογραμμίζουν την ασυνέχεια της τωρινής κυβέρνησης με την προηγούμενη.

Παράλληλα, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ) λειτουργούν με υποδειγματικό τρόπο υπέρ της κοινωνικής πλειοψηφίας. Τα μεγέθη της κοινωνικής αλληλεγγύης που έχουν κινητοποιήσει τα ΜΚΔ είναι δυσθεώρητα. Πολίτες δίνουν τα σπίτια, τα οχήματα και χρήματα τους δίχως τη διαμεσολάβηση κυβέρνησης, ΜΜΕ ή πολιτικών κομμάτων. Ενόσω, πληροφορούν το κοινό για τις νεότερες εξελίξεις προτού τα παραδοσιακά ΜΜΕ καν καταλάβουν τι έχει συμβεί. Πέρα των επίσημων ενημερώσεων τα ΜΜΕ σπάνια δίνουν τη κρίσιμη πληροφορία.

Η αξιωματική αντιπολίτευση

Η αμηχανία που έχει περιέλθει ο ΣΥΡΙΖΑ είναι χαρακτηριστική. Οι χαμηλοί τόνοι με τους οποίους αντιπολιτεύεται προσδίδουν το «σύνδρομο» του Ματιού, το οποίο είναι βαθιά εγγεγραμμένο στο «DNA» του. Ο Τσίπρας έγραψε στο Twitter «Αν πριν από τρία χρόνια, στην αρχή της κλιματικής κρίσης, αιφνιδιαστήκαμε, σήμερα δεν υπάρχει δικαιολογία.». Ομολογώντας, την διαχειριστική ανεπάρκεια και κάνοντας αυτοκριτική τρία χρόνια μετά.

Φαίνεται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ αδυνατεί να ορθώσει οποιοδήποτε ανάστημα διότι απλά τον βαραίνει το πολιτικό κόστος από το Μάτι. Όσο και αν προσπαθούν συγκεκριμένοι βουλευτές και φιλικά ΜΜΕ για το αντίθετο τα πρωτοκλασάτα στελέχη δεν μπορούν ή δεν θέλουν να σηκώσουν μία κατά μέτωπο επίθεση με τη ΝΔ.

Κοινωνική οργή

Η κοινωνική οργή ξεχειλίζει. Έχει γίνει «βάιραλ» η έκφραση «Μητσοτάκη Γαμ***αι», και όχι τυχαία. Μπορεί ξεκίνησε από σελίδες τύπου Luben για χιουμοριστικούς λόγους, αλλά διεκδικεί επάξια να υπερκεράσει το ιστορικά αντίστοιχο «Μητσοτάκη κάθαρμα». Το «Μητσοτάκη Γαμ***αι» προϊδεάζει για τις διαθέσεις της κοινωνίας. Μίας κοινωνίας που έχει βιώσει 1.5 χρόνο σκληρών και επαναλαμβανόμενων «λοκντάουν», δεκαετούς οικονομικής κρίσης και τώρα μίας πρωτόγνωρης περιβαλλοντικής καταστροφής.

Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η καταστροφή περιουσίας ισοδυναμεί με κοινωνική υποβάθμιση, με προλεταριοποίηση δηλαδή. Συνεπώς, οι αντιδράσεις θα είναι σφοδρές όσο οι καταστροφές επεκτείνονται. Αν λάβουμε υπόψιν και γεωγραφικά τις περιοχές που δοκιμάζονται αυτή τη στιγμή από τις πυρκαγιές τότε θα καταλάβουμε και το μέγεθος της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής καταστροφής αλλά και επαπειλούμενης οργής.

Η κοινωνική νομιμοποίηση της κυβέρνησης βαίνει προς ραγδαία συρρίκνωση, ειδικά προσθέσουμε στην εξίσωση τα ιλιγγιώδη πλεονάσματα που έχει υπογράψει η ΝΔ για τα επόμενα χρόνια. Η λιτότητα και η περιβαλλοντική καταστροφή θα σπάσει την κοινωνική συμμαχία της ΝΔ. Όμως, εάν δεν υπάρξει μία πολιτική δύναμη που θα μπορέσει να καρπωθεί αυτή τη δυσαρέσκεια τότε απλώς δεν θα υπάρξουν πολιτικές εξελίξεις.

Η επόμενη μέρα

Αποτελεί αναγκαιότητα το άνοιγμα μίας συζήτησης για το πως μπορούμε να διαχειριστούμε την κλιματική αλλαγή, τουλάχιστον στο φάσμα των πυρκαγιών. Θα επιχειρήσουμε να βάλουμε στη συζήτηση κάποια σημεία που κρίναμε αναγκαία για μία νέα αναγκαία στρατηγική. Πιστεύουμε ότι είναι αναγκαίο να ανοίξουμε τη συζήτηση ακόμη και εν μέσω της τρέχουσας κρίσης και να αποφύγουμε σχήματα τύπου «θα λογαριαστούμε μετά».

• Άμεση κατάθεση νόμου για απαγόρευση της αγοραπωλησίας γης στα καμένα, με κατοχύρωση της διάταξης στην επόμενη συνταγματική αναθεώρηση. Να μην μείνει απλώς στην ανακήρυξη αναδασωτέων η συζήτηση. Να μην μπουν ΑΠΕ στα καμένα.
• Μορατόριουμ με τη Τουρκία για τους εξοπλισμούς στην Α. Μεσόγειο. Χρειαζόμαστε χθες μία νέα διπλωματία των σεισμών, όπως αυτή έγινε το 1999 και οδήγησε σε ύφεση των εντάσεων ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές.
• Δενδροφύτευση μαζικής διάστασης με δεκάδες εκατομμύρια νέα δέντρα, με κρατικό σχεδιασμό και εποπτεία.
• Ανάπτυξη και τοποθέτηση συστημάτων έγκαιρης ειδοποίησης που θα ανιχνεύουν τον καπνό και θα μεταφέρουν την εικόνα στο κέντρο επιχειρήσεων.
• Αντιπυρικές ζώνες με κονδύλια και ενισχυμένες εξουσίες στις υπηρεσίες που θα τις δημιουργούν. Αυτό διότι όταν βγαίνει μία μελέτη για αντιπυρική ζώνη ο καθένας ενδιαφερόμενος έχει δικαίωμα να την προσβάλει νομικά εάν τον θίγει. Κατά συνέπεια, έως ότου εκδικαστεί η υπόθεση δεν πραγματοποιείται η αντιπυρική ζώνη.
• Ενιαία Στρατηγική δασοπροστασίας, όχι απλώς μία έκθεση ιδεών που εμπεριέχει έναν τηλεφωνικό κατάλογο μόνο για τις εκκενώσεις.
• Κίνητρα σε αγρότες για την επανείσοδο τους στα δάση ώστε να απομακρύνεται η κρίσιμη μάζα της εύφλεκτης ύλης δια της αγροτικής δραστηριότητας, με ταυτόχρονη διάνοιξη των δρόμων από έναν και μόνο αρμόδιο φορέα. Αυτό διότι τα κονδύλια για έναν κρατικά επιχορηγούμενο καθαρισμό των δασών είναι πράγματι υπέρογκα ενώ το άνοιγμα δρόμων αυτή τη στιγμή είναι αρμοδιότητα πολλών, με άμεση συνέπεια την μη εκτέλεση της εργασίας και τη δημιουργία συμπαγούς δάσους.
• Αναδιαπραγμάτευση των κονδυλίων του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης ώστε να κατορθώσουμε να χρηματοδοτήσουμε ένα νέο γενναίο εξοπλιστικό πρόγραμμα για τη πυροσβεστική που θα ανανεώσει ή θα αναβαθμίσει τον γερασμένο στόλο των οχημάτων. Η εγχώρια τεχνολογία υπάρχει και είναι ζήτημα παραγωγικών δυνατοτήτων και πολιτικής βούλησης. Ανά καιρούς έχουν πραγματοποιηθεί επιδείξεις πυροσβεστικών εργαλείων όπως ένα υπερυψωμένο πυροσβεστικό όχημα υψηλής πίεσης που δεν ξοδεύει μεγάλη ποσότητα νερού ή το πυροσβεστικό άρμα που αντέχει σε οποιαδήποτε θερμοκρασία ή drone πυρόσβεσης όπως αυτά που διαθέτουν οι χώρες του Κόλπου.

Αντί επιλόγου

Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ δεν είναι σενάριο που θα αντιμετωπίσουμε στο μέλλον. Η συζήτηση δεν βρίσκεται πλέον στην αποφυγή της αλλά στην ανάσχεση και την όσο το δυνατόν καλύτερη διαχείριση της. Η Ιστορία δεν κινείται σε ευθεία γραμμή. Υπάρχει ανθρώπινη παρέμβαση στη πορεία της.