Τα όρια ανάμεσα στην πολιτική αφέλεια και τη κοροϊδία, είναι πάντα δυσδιάκριτα στην ελληνική πολιτική ζωή. Όμως στο θέμα των μέσων μαζικής ενημέρωσης, είναι μάλλον …διαχρονικό φαινόμενο η υποκρισία της κυρίαρχης πολιτικής σχετικά με την διαπλοκή κυβερνητικής και «μιντιακής» εξουσίας. Με αφορμή έναν ακόμη νόμο για την ιδιωτική ραδιοφωνία και τηλεόραση που – όπως δηλώνει η κυβέρνηση- βρίσκεται «στα σκαριά», ανατρέξαμε στην περίοδο του 1989. Συγκεκριμένα στο νομοθέτημα που θεσμοθέτησε την λειτουργία των ιδιωτικών ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών ραδιοφωνικών σταθμών, τον 1766/89 με τον οποίο δρύθηκε και το «Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεοράσεως». Το διεθνές περιβάλλον αλλά και η πολιτική ζωή της χώρας ήταν ιδιαίτερα περίπλοκη εκείνη την εποχή με την βραχύβια «Κυβέρνηση Τζανετάκη» την οποία στήριξαν η Νέα Δημοκρατία και ο τότε Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου να έχει τα κυβερνητικά ηνία. Οι τοποθετήσεις και οι πολιτικές εκτιμήσεις των κομμάτων στην σχετική συζήτηση στην Βουλή για το …μέλλον των ΜΜΕ είναι αποκαλυπτικές.
Ν.Δ: Τα ΜΜΕ δεν θα τα έχουν μεγαλοκεφαλαιούχοι
Εκπροσωπώντας τότε την Νέα Δημοκρατία, ο Αθανάσιος Κανελόπουλος, ξεκαθάριζε ότι η υπόθεση της ιδιωτικής τηλεόρασης είναι θέμα των επιχειρηματιών γιατί κανείς άλλος δεν μπορεί να αναλάβει τέτοιου είδους εγχειρήματα. Απέκλειε όμως την πιθανότητα να βρεθούν στην ιδιοκτησία των Μέσων Ενημέρωσης οι … « μεγαλοκεφαλαιούχοι», υποστηρίζοντας ότι στον χώρο θα κυριαρχήσουν οι παραδοσιακοί εκδότες λόγω της εμπειρίας τους στο αντικείμενο.
Απαντώντας στην κριτική της αντιπολίτευσης σημείωνε χαρακτηριστικά: «Είπαν ότι οι εκδότες αν τυχόν συμβεί ως όμιλος να αναλάβουν την τηλεόραση, θα είναι ένα είδος συμπυκνωμένου κεφαλαίου που θα δεσπόζει. Άλλη απάντηση είναι ότι οι μεν οποιοιδήποτε κοινοί πολίτες, με ένα χαμηλό εισόδημα, δε θα ήταν δυνατόν να αναλάβουν αυτό το έργο. Μεγαλοκεφαλαιούχοι αποκλείονται από τις διατυπώσεις που κάνουμε μέσα στο κείμενο και από τους περιορισμούς όσον αφορά και τις μετοχές και τις συμπράξεις. Λογικότερο είναι εκείνοι οι οποίοι έχουν τις περισσότερες γνώσεις να προκριθούν, δηλαδή επί τη βάσει της θητείας στην ενημέρωση και της εμπειρίας που διαθέτουν». Ο Πάυλος Μπακογιάννης σημείωνε πως το άνοιγμα της αγοράς της ιδιωτικής τηλεόρασης έχει ήδη καθυστερήσει, εγκαλώντας το ΠΑΣΟΚ για αγκυλώσεις και καθυστερήσεις. Όπως σημείωνε «στο πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας, το προεκλογικό, του 1985, υπήρχε η θέση για την ιδιωτική τηλεόραση. Ξέρετε πώς αντέδρασε τότε το ΠΑΣΟΚ; Ξεσήκωσε τους υπαλλήλους της ΕΡΤ τότε, γιατί πίστεψαν ότι η Νέα Δημοκρατία ήθελε να ιδιωτικοποιήσει τα κρατικά κανάλια. Και άρχισε μία επίθεση εναντίον της Νέας Δημοκρατίας από την Πλευρά του ΠΑΣΟΚ. Προηγούμαστε λοιπόν σ` αυτό. Γιατί δεν το βάλαμε αυτό στο νομοσχέδιο που υποβάλαμε το 1986. Δεν το βάλαμε διότι ξέραμε ότι δεν πρόκειται ποτέ να περάσει, γιατί εσείς ήσασταν αντίθετοι στο να επιτρέψετε τη λειτουργία και ιδιωτικών καναλιών. Κατά συνέπεια, υπάρχει θέση δεδηλωμένη πριν από το 1985».
Το αν επαληθεύθηκαν ή όχι οι εκτιμήσεις που έκανε τότε η Νέα Δημοκρατία, είναι ένα ερώτημα που δεν αντέχει σε κριτική. Ο χώρος των ΜΜΕ χαρακτηρίζεται από οξεία συγκεντροποίηση κεφαλαίου και μάλιστα με όρους μηδενικής διαφάνειας όσον αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Με νομικό κέλυφος εταιρίες όπου δεν προσδιορίζονται οι κάτοχοι των μετοχών τους, ελέγχονται κατά βάση από τους γνωστούς και μη εξαιρετέους … «μεγαλοκεφαιαλούχους», συνήθως εργολήπτες του δημοσίου, διασφαλίζοντας προνομιακές σχέσεις παντός είδους με την εκάστοτε κυβέρνηση.
ΠΑΣΟΚ: Να ιδρύσει κανάλι η ΓΣΕΕ!
Το νομοσχέδιο εκείνο είχε προκαλέσει την αντίδραση του ΠΑΣΟΚ. Αν και δεν διαφωνούσε με την εμπλοκή των ιδιωτών, εγκαλούσε την τότε κυβέρνηση για πλήρη παράδοση της πληροφόρησης. Προέβαλλε ως εναλλακτικό μοντέλο την …κοινωνική τηλεόραση & ραδιοφωνία ζητώντας να δοθούν ευκαιρίες σε φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης μιλώντας ακόμη και για την …τηλεόραση της ΓΣΕΕ!
Ο (νύν τρόφιμος του Κορυδαλλού) Ακης Τσοχατζόπουλος ήταν σαφής στις τοποθετήσεις του: «Μας μιλάτε συνέχεια για την ιδιωτική τηλεόραση και για τους επιχειρηματίες και για εκείνους, οι οποίοι εξυπηρετούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Εμείς δεν έχουμε καμία αντίρρηση κάτω από τις ίδιες συνθήκες και με βάση τα κριτήρια, που αναγκαστικά θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε, όλα αυτά να ληφθούν υπόψη. Ένα από αυτά τα κριτήρια, φυσικά μπορεί να είναι η εμπειρία στη χρήση και αξιοποίηση των μέσων μαζικής ενημέρωσης». Στην συνέχεια επισήμανε ότι «ο κάθε ένας φορέας ιδιωτικός, δημόσιος, κοινωνικός, είτε είναι η τοπική αυτοδιοίκηση, είτε είναι το συνεταιριστικό κίνημα, είτε είναι το Εργατικό Κέντρο, είτε είναι η ΓΣΕΕ, ή οποιοιδήποτε άλλοι, θα έχουν τη δυνατότητα είτε ως όμιλοι, είτε ως συνεργαζόμενοι, είτε ιδιωτικοί και κοινωνικοί φορείς μαζί να προχωρήσουν στην αξιοποίηση των περιφερειακών σταθμών τηλεοράσεως. Η αξιοποίηση αυτή μπορεί να γίνει από κοινού, μεταξύ ιδιωτών και κοινωνικών φορέων».
Ο βουλευτής Νίκος Σηφουνάκης σημείωνε πως το νομοσχέδιο «δε διασφαλίζει την ανεξαρτησία των μέσων και διατυπώνουμε για άλλη μια φορά ότι δεν είμαστε αντίθετοι στην ιδιωτική τηλεόραση, είμαστε σύμφωνοι στην τηλεόραση που πηγάζει πραγματικά μέσα από τις πρωτοβουλίες των ιδιωτικών φορέων όπως και από τις πρωτοβουλίες των κοινωνικών φορέων». Μάλιστα προέβλεψε πως «θα είμαστε αναγκασμένοι να έρθουμε σε μια άλλη Βουλή με μια άλλη κυβέρνηση, να πάρουμε μέτρα, για να περιορίσουμε, όχι τη δύναμη των εκδοτών, αλλά να περιορίσουμε το τηλεοπτικό αλαλούμ που θα γίνει».
Υπήρχαν όμως και άλλες προσεγγίσεις. Δυσοίωνες προβλέψεις έκανε ο τότε βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Παναγιώτης Σγουρίδης αναρωτώμενος για το εύρος της επιρροής των ηλεκτρονικών ΜΜΕ: «Πόσο μπορεί όμως, να επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα, το να ανεβάσει και να κατεβάσει κυβερνήσεις, η συγκέντρωση δύναμης σε μία κατεύθυνση, στους εκδότες που θα έχουν τηλεόραση ιδιωτική; Την τηλεόραση που θα είναι μέσα στο σπίτι, που θα πατάς ένα κουμπί ανέξοδα, που θα έχουν εφημερίδες, που θα έχουν το ραδιόφωνο, πόσο μπορεί να επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα; Δεν είναι ένα σκάνδαλο τεράστιο;».
Η συνέχεια φυσικά είναι γνωστή. Στην μετέπειτα πορεία του το ΠΑΣΟΚ αγκαλιάστηκε επί δεκαετίες τόσο σφιχτά με την μιντιακή διαπλοκή ώστε να είναι ένας από τους βασικούς λόγους που έπεσε η κυβέρνηση Σημίτη. Τα περίφημα «νέα τζάκια» των ΜΜΕ διένυσαν μαζί με το ΠΑΣΟΚ την καλύτερη και την πλέον προσοδοφόρα περίοδο καθώς η χώρα έμπαινε σε μια πορεία άγριας λιτότητας προκειμένου να ενταχθεί θριαμβευτικά στην ευρωζώνη και το ευρώ!
ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ: Διασφαλίζεται η διαφάνεια και ο έλεγχος στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο
Η περίπτωση του Συνασπισμού της Αριστεράς, είναι ίσως η πλέον τραγελαφική αφού στήριξε το συγκεκριμένο νομοσχέδιο αποδίδοντάς του χαρακτηριστικά ελέγχου της αγοράς. Ενδεικτικά είναι όσα έλεγε ο τότε εισηγητής του, Μίμης Ανδρουλάκης, τότε που κανείς δεν ήξερε ότι θα καταλήξει να …ψηφίζει μνημόνια ως βουλευτής του ΠΑΣΟΚ: «Εμείς, ως Αριστερά, βρισκόμαστε μπροστά σε μια καινούρια πραγματικότητα την οποία συνδημιουργήσατε εσείς του ΠΑΣΟΚ με τη Νέα Δημοκρατία, πραγματικότητα που λέγεται ιδιωτική τηλεόραση. Δε θα περιορισθούμε στο να πούμε πλέον ένα όχι. Αγωνιζόμαστε να επιβάλουμε όρους και πλαίσια στη λειτουργία της ιδιωτικής τηλεόρασης, ώστε να μην υπάρχει ασυδοσία. Αυτή είναι η δική μας προσπάθεια. Κάποια πλαίσια αρκετά ισχυρά δίνει ο νόμος αυτός. Εμείς θέλουμε να τα ενισχύσουμε». Μάλιστα τότε ο Μίμης Ανδρουλάκης είχε ασκήσει δριμύτατη κριτική στο ΠΑΣΟΚ σημειώνοντας ότι «υπήρξατε το αγαπημένο κόμμα των εκδοτών. Ποτέ στην ελληνική ιστορία δεν υπήρξε κόμμα, που να έχει τέτοια στήριξη από τους εκδότες. Με αυτούς πήρατε το 1981 και το 1985 τις εκλογές. Είχατε υπό τον έλεγχό σας το 75% της κυκλοφορίας των εφημερίδων. Πού χάλασε η δουλειά; Θα σας πούμε. Ήταν τόση η μανία σας και η βουλιμία σας να μονοπωλήσετε την εξουσία και την πληροφόρηση, που φθάσατε στο σημείο να πείτε “δεν μας φθάνουν τα παλιά τζάκια στην πληροφόρηση, ας δημιουργήσουμε και νέα” . Και ξέρετε τι σημαίνει αυτό και πού μας οδήγησε. Θέλατε να εκβιάσετε τους παλιούς εκδότες με τους νέους εκδότες. Και κάπου έκαναν την ανταρσία τους οι παλιοί εκδότες και έτσι βγήκε και η υπόθεση Κοσκωτά στον αέρα!Αφήστε λοιπόν τις αντικαπιταλιστικές κορώνες και τις αντιεκδοτικές κορώνες, γιατί ο αντίλαλος της φωνής σας, έρχεται στην Αίθουσα αυτήν και μας φέρνει ονόματα γνωστά: Κοσκωτάς, Πόπωτας, Κουρής…» Παρεπιπτόντως το τελευταίο όνομα ζει και βασιλεύει ακόμη στα ελληνικά Μέσα Ενημέρωσης…
![""]("http://www.thepressproject.gr/photos/ant1-19901431198681.jpg")
Ποτέ μην πηγαίνεις διακοπές το Καλοκαίρι!*
Το Καλοκαίρι του 2010 είναι αυτό του ΔΝΤ , αυτό του 1989 ήταν της Ιδιωτικής Τηλεόρασης. Όταν λοιπόν οι πολλοί πάνε διακοπές , κάποιοι λίγοι λαμβάνουν αποφάσεις που επηρεάζουν τις ζωές μας για πολλά χρόνια . Το 1989 είναι η χρονιά ορόσημo πρωτοφανούς ενίσχυσης των εκδοτών στους οποίους η συγκυβέρνηση ΝΔ και του τότε ενιαίου Συνασπισμού αποφάσισε να τους παραχωρήσει την τηλεόραση . Όλοι συμφώνησαν στη συνεδρίαση της 14ης Σεπτεμβρίου 1989, πλην του Κωστή Στεφανόπουλου, τότε προέδρου της ΔΗΑΝΑ και μετέπειτα προέδρου της Δημοκρατίας
Τότε η λέξη ιδιωτική τηλεόραση, δεν ήταν στα χείλη κανενός. Αντιθέτως με ένα μόνο άρθρο, το 4ο του νόμο 1866/89 τη δυνατότητα δημιουργίας της «μή κρατικής τηλεόραση»ς , αποκτούσαν , όσοι είχαν ... «εμπειρία και παράδοση στα ΜΜΕ» , δηλαδή οι εκδότες:«Μεταξύ των κριτηρίων για τη χορήγηση και ανανέωση της άδειας συνεκτιμώνται η πληρότητα και η ποιότητα του προγράμματος και η εμπειρία και παράδοση των μετόχων της εταιρείας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης ως επίσης και η ιδιότητα του οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης» Πρώτο ξεκινάει το Mega , των Χ. Λαμπράκη, Β. Βαρδινογιάννη , Γ. Μπόμπολα, Κ. Τεγόπουλου, Α. Αλαφούζου ως κανάλι με αναφορά στη «δημοκρατική παράταξη» και δύο μήνες μετά ο Antenna TV, με έντονα δεξιό προφίλ ως αποτέλεσμα της συνεργασίας του Μίνωα Κυριακού, με τον αποθανόντα εκδότη του Ελεύθερου Τύπου Άρη Βουδούρη, του Γιάννη Πουρναρα εκδότη του περιοδικού «Τηλεράματος» του εκδότη της αριστερόστροφης “Πρώτης “, Χ. Καλογρίτσα .και των εφοπλιστών Γουρδομιχάλη, Ηλιάδη, Ξανθόπουλο και Παπαδόπουλο
Και βέβαια η ιδιωτική τηλεόραση ξεκινάει παράνομα, χωρίς νομικό καθεστώς, παράδοση που κρατήθηκε διατηρείται σε διάφορες μορφές ως και τώρα , αλλά και με μια επίκληση νόμου της Χούντας! Ο Τηλέτυπος , η εταιρεία του Mega , παίρνει «προσωρινή άδεια δοκιμής τοπικού τηλεοπτικού σταθμού» με βάση την «ευρωπαϊκή σύμβαση για τα ανθρώπινα δικαιώματα « και μπορεί να χρησιμοποιεί το δίαυλο 7 VHF , από το φάσμα που ανήκε στην ΕΡΤ καθώς και στα UHF Την άδεια υπογράφουν, στις 28 Αυγούστου 1989 ,οι υπουργοί της κυβέρνησης Τζαννετάκη, Αθ. Κανελλόπουλος,, Α. Σαμαράς ,Ν. Κωνσταντόπουλος, Ν. Γκελεστάθης. Η υπουργική απόφαση για «πειραματικές εκπομπές» παραπέμπει σε νόμο του ...1972 όπου εκεί υπήρχε ο εξής ορισμός: «Πειραματικοί σταθμοί θεωρούνται οι σταθμοί οι χρησιμοποιούντες τα ραδιοκύματα δι εκτέλεσιν πειραμάτων σκοπούντων εις την πρόοδον της επιστήμης και της τεχνικής»!
«Αξιότιμοι κύριοι συνάδελφοι, ό,τι και να κάνετε σ΄ αυτό το άρθρο, όπως και να το τροποποιήσετε, που δεν το τολμάτε, όπως και να αξιώσετε σύμφωνη γνώμη, που δεν θα την αξιώσετε η κυβέρνηση θα δώσει τις άδειες. ένας τρόπος και μόνον υπάρχει, να παρέμβει η Βουλή και να μη δοθούν οι άδειες σε ανθρώπους επικίνδυνους, να ψηφιστεί η διάταξη κατά την οποία απαγορεύεται στους εκδότες να χορηγούνται οι άδειες», έλεγε στη Βουλή , τραγικά μόνος του ο κ. Κ. Στεφανόπουλος. Ο μετέπειτα πρόεδρος της Δημοκρατίας χαρακτήριζε αντισυνταγματική τη διάταξη αλλά και ολόκληρο το νόμο κάνοντας σκληρή κριτική κυρίως στον Συνασπισμό για τη στάση που κρατούσε. “Εγώ δεν τους εχθρεύομαι ούτε ταξικές διαφορές έχω μαζί τους . Καμία. Με μερικούς δε εξ αυτών , ανταλλάσω πολύ ευχαρίστως και χαιρετισμό. (...) « Και αν εγένεντο ήρωες στην υπόθεση Κοσκωτά και εγένεντο , και αποκαλύπτομαι για την ικανότητά τους αυτή, λόγω συμφέροντός τους. Και ξεκίνησαν , όχι υποθέτοντας τη συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ , αλλά ότι πρόκειται περί χρημάτων της μαφίας . Τους ενόχλησε η μαφία . Κοιτάξτε πόσο ενοχλείται κανείς από τα όμοια.”(πρακτικά της Βουλής 14/9/1989). Η παρέμβαση αυτή έχει όμως ως αποτέλεσμα την «εξαφάνιση» του προέδρου της ΔΗΑΝΑ από την πλειοψηφία των σύνολο του Τύπου με κάποιες εξαιρέσεις
Η θέση της Αριστεράς τότε ήταν καθοριστική. Την εξέφρασε στη συζήτηση του νομοσχεδίου ο βουλευτής του Συνασπισμού, Μίμης Ανδρουλάκης ήταν αφοπλιστική : «Και η αριστερά εκδότης είναι» είχε πει εννοώντας ότι ο Συνασπισμός διέθετε τον Ριζοσπάστη , την Αυγή , τον 902 αριστερά στα FM , τον εκδοτικό οίκο Σύγχρονη εποχή , την Πρώτη και τον Rock FM. Αλλά και ο Χαρίλαος Φλωράκης, ήταν θετικός στην ιδιωτική τηλεόραση : «Εμείς δεν εναντιωνόμαστε στην ιδιωτική τηλεόραση, με την προϋπόθεση φυσικά, ότι θα συνοδευτεί αυτή με την προϋπόθεση φυσικά, ότι θα συνοδευτεί αυτή η άδεια σε ιδιώτες μ’ ένα πλαίσιο που θα εξασφαλίζει την αντικειμενική ενημέρωση, τη μή μονοπώληση και γενικά δεν θα είναι σε βάση της πλουραλιστικής ενημέρωσης του λαού»
Στην ίδια συζήτηση ο Αλέκος Παπαδόπουλος, ως εισηγητής του ΠΑΣΟΚ είπε «ότι η μή κρατική τηλεόραση (ιδιωτική και δημοτική) είναι μεν αναγκαιότητα για 4 λόγος: τη βελτίωση της ενημέρωσης, β) την ενθάρρυνση παραγωγής ελληνικού προγράμματος, την διεύρυνση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας στα ΜΜΕ και δ) την επίσπευση του εκσυγχρονισμού στις τηλεπικοινωνίες» . Ο τότε υπουργός Προεδρίας και κυβερνητικός εκπρόσωπος, Θανάσης Κανελλόπουλος (ΝΔ) χαρακτήρισε το νομοσχέδιο «θεμελιώδες και καινοτόμο» Ο τότε εκπρόσωπος είπε πως «οι άδειες δόθηκαν με τις προϋποθέσεις που είχε καθορίσει η προηγούμενη κυβέρνηση, με τις εξής διαφορές: Δόθηκαν 2 άδειες αντί μία που είχε εκείνη αποφασίσει. Το κράτος θα συμμετάσχει στα κέρδη των δύο καναλιών , περί το 5%. Η εμβέλεια των καναλιών θα έχει τοπικό χαρακτήρα (Αθήνα και Θεσσαλονίκη)».Ο Θ. Κασσίμης, βουλευτής της ΝΔ μεταξύ άλλων είπε πως «η ανταγωνιστικότητα της ΕΡΤ ΑΕ έναντι των ιδιωτικών ή δημοτικών τηλεοπτικών σταθμών εξασφαλίζεται με το νομοσχέδιο, εφόσον οι νέοι σταθμοί υπόκεινται σε σειρά υποχρεώσεων , όπως διαφημιστικός χρόνος, ασφάλιση των εργαζομένων, που ισχύει και για την ΕΡΤ ΑΕ»
* Το κείμενο αυτό του Βασίλη Κουφόπουλου δημοοσιεύτηκε στο ThePressProject τον Αύγοστο του 2010 στα πλαίσια του αφιερώματος για την ιδιωτική τηλεόραση.