Με αφορμή τον βιασμό και τη μαστροπεία σε βάρος 12χρονης στον Κολωνό, μια υπόθεση που ξεσκεπάζεται όλο και περισσότερο με ένα ολόκληρο κύκλωμα ανθρώπων να βιάζουν επί μήνες ψυχή τε και σώματι ένα παιδί, στην Κοινωνία Ώρα Press ανοίξαμε τον φάκελο του Trafficking, θέτοντας βέβαια ένα πλαίσιο που αφορά το σεξουαλικό κομμάτι, μιας και το θέμα έχει πολλά πλοκάμια. Ακούστηκαν διαφορετικές φωνές κι απόψεις, κάπου συμφωνούσαν, αλλά επί της αρχής διαφωνούσαν. Για να καταπολεμήσεις κάτι, χρειάζεται να το ορίσεις, να το κατανοήσεις κι όταν αυτό δεν είναι σαφές, με το κράτος να εφαρμόζει ακόμη νομοθεσίες του 1999, αυτό δυσκολεύει.

Ο Ειδικός Γραμματέας Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, Ηρακλής Μοσκώφ, θέλοντας να ορίσει το trafficking, έκανε λόγο για «μία μορφή οργανωμένου εγκλήματος, μία παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ένα έγκλημα κι ένα κοινωνικό φαινόμενο, μία κατάσταση στην οποία εκατομμύρια άνθρωποι διοχετεύονται ως φτηνό και ευέλικτο εργατικό δυναμικό». Πολλές φορές στη συζήτηση γύρω από το νομοθετικό πλαίσιο και την προστασία των ανθρώπων έκανε λόγο για «μία γκρίζα ζώνη» κι «ένα θολό τοπίο». «Υπάρχει μία γκρίζα ζώνη ανάμεσα στο νόμιμο και το παράνομο, που πολλές φορές αυτό που εμφανίζεται ως κακοπληρωμένη και δύσκολη δουλειά, στην ουσία καταλήγει σε μία μορφή εκμετάλλευσης και εκμετάλλευσης της δουλειάς του άλλου με απατηλά μέσα, υποσχέσεις, εκβιασμούς, βία… Εκμεταλλεύονται ευάλωτους ανθρώπους…». Η εκμετάλλευση και οι κακές συνθήκες εργασίας είναι κάτι που ο κ. Μοσκώφ πρότασσε καθ’ όλη τη διάρκεια της συζήτησης για το trafficking, με τις λέξεις εκβιασμός, απειλή, εξαναγκασμός να απουσιάζουν, σχεδόν.

Για το νομικό πλαίσιο του θέματος, σημείωσε: «Εδώ και χρόνια η Ελλάδα και η διεθνής κοινότητα έχουν φιλόδοξα προγράμματα για την καταπολέμηση του εγκλήματος αυτού, τα οποία δεν έχουν φέρει αποτελέσματα, τουλάχιστον όσον αφορά την παρανομία των εκμεταλλευτών και τη διάσωση ανθρώπων. Καμία χώρα δεν μπορεί να είναι περήφανη για το πώς διαχειρίζεται το θέμα». Όσο για την αυτοδιάθεση του καθενός, ισχυρίστηκε πως η Πολιτεία τη σέβεται, αν και θα λέγαμε πως ουσιαστικά και πρακτικά τη …στραβοκοιτάει και τη δείχνει με το δάχτυλο.

«Τα νούμερα και οι στατιστικές για τα θύματα δεν είναι αντιπροσωπευτικά της κατάστασης… Υπάρχουν πολύ αυστηροί όροι με τους οποίους γίνεται η σεξεργασία. Χρειάζεται περισσότερη εκπαίδευση και ειδικά στο κράτος πρόνοιας, σε οργανώσεις, στην ευρύτερη κοινωνία. Η κοινωνία πρέπει να αναγνωρίζει ενδείξεις από τα θύματα στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, στο νοσοκομείο, οπουδήποτε… Να μιλάμε και για τη ζήτηση και για να λειτουργήσει η σεξεργασία πρέπει σίγουρα να δουλέψεις και με τον πελάτη. Όσο περισσότερο δουλέψεις με τον πελάτη, τόσο πιο ευνοϊκό θα είναι το πλαίσιο στη σεξεργασία, ώστε να γίνεται με όρους των εργασιακών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων» κατέληξε.

Κι ενώ στη συζήτηση με τον κ. Μοσκώφ οι έννοιες του trafficking, της σεξεργασίας, της συναίνεσης, της θυματοποίησης μπλέχτηκαν κάπως, ο πρόεδρος του Δικτύου Ενδυνάμωσης Σεξεργαζομένων (Δ.Ε.Σ.), Χρήστος Σαγρέδος και η Νομική Σύμβουλος του Δ.Ε.Σ., Αθηνά Μιχαλακέα, ήρθαν να ξεκαθαρίσουν την κατάσταση και να βάλουν τη συζήτηση σε συγκεκριμένα πλαίσια. Μιλήσαμε για τη σημασία των εννοιών της απειλής, του εκβιασμού, του εξαναγκασμού στη σεξεργασία, έννοιες που καθιστούν το έγκλημα trafficking. Μιλήσαμε για την κουλτούρα του βιασμού, για το τείχος της κοινωνίας και των Αρχών που βρίσκουν απέναντί τους οι σεξεργάτριες ότι καταγγέλλουν κακοποίηση. «Τα ‘θελες. Αφού πουτάνα είσαι, αυτή τη δουλειά κάνεις». Μιλήσαμε για τη συναίνεση. Για τη σημασία του «όχι», σε όποιο στάδιο και πλαίσιο του σεξ. Μιλήσαμε για την αποποινικοποίηση της σεξεργασίας και του τι είναι και τι ΔΕΝ είναι trafficking.

Άλλο εκβιασμός, απειλή κι άλλο εργασιακή εκμετάλλευση

Παίρνοντας πρώτη τον λόγο η Αθ. Μιχαλακέα τόνισε τη σημασία της αποποινικοποίησης των ανθρώπων που πουλάνε σεξ και των ανθρώπων που αγοράζουν σεξ. «Οι σχέσεις τους πρέπει να ρυθμίζονται από το εργατικό δίκαιο εκτός αν υπάρξει κάτι ποινικά κολάσιμο, οπότε περνάει στο επίπεδο του ποινικού δικαίου. Η Ελλάδα έχει ένα σύστημα που τυπικά είναι ρυθμιστικό -αυτό σημαίνει ότι μπορεί να εργαστεί στο σεξ ένα άτομο εφόσον πληροί συγκεκριμένες προϋποθέσεις, αλλιώς ποινικοποιείται το ίδιο. Επίσης ποινικοποιούνται τα τρίτα μέρη που συμβάλλουν». Όσο για τις προϋποθέσεις, η ίδια υπογράμμισε: «Οι προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος είναι πολύ αυστηρές. Για παράδειγμα, ένα άτομο για να εργάζεται στο σεξ δεν μπορεί να είναι παντρεμένο. Επίσης θα πρέπει να περνάει πλήρη ιατρικό έλεγχο κάθε 15 μέρες. Αν δεν έχει ελληνική ιθαγένεια, θα πρέπει να έχει άδεια διαμονής και η άδεια εργασίας προς εκδιδόμενα άτομα ισχύει για όσο υπάρχει και η άδεια διαμονής στη χώρα. Υπάρχουν και πολεοδομικά κριτήρια, όπως ότι θα πρέπει οι οίκοι ανοχής να απέχουν 200 μέτρα από ένα σύνολο κτιρίων (σχολεία, φροντιστήρια, βιβλιοθήκες, ναούς, διατηρητέα κτίρια, κ.α)». Ο Χ. Σαγρέδος, με τη σειρά του, ανέφερε μια σειρά από εργασίες που ακόμη και εν έτει 2022 δε νοούνται ως σεξεργασία, όπως η παροχή πορνογραφικού υλικού μέσω διαδικτυακών νόμιμων πλατφορμών (onlyfans), το να κλείνεις διαδικτυακά ραντεβού για δια ζώσης παροχή υπηρεσιών, το websex ή το να παρέχει κάποιο σεξουαλικές υπηρεσίες στο σπίτι του ή σε ξενοδοχείο ή στο σπίτι του πελάτη. Είναι παράνομα, σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο». Ένας νόμος του 1999…

«Υπάρχει πολύ μεγάλη σύγχυση στον ορισμό του τι είναι traffinking. Δεν υπάρχει ένας συγκεκριμένος ορισμός, αλλά είναι μαζί και η εξαπάτηση και η εμπορία ανθρώπων και η εκμετάλλευση και η βία κι αυτό δημιουργεί πολλά προβλήματα στην πράξη, το να συγχέουμε -για παράδειγμα- την οικονομική εξαθλίωση με το trafficking» λέει η κα. Μιχαλακέα και προσθέτει πως το trafficking πλέον θεωρείται πρόσχημα για την αντιμεταναστευτική πολιτική που εφαρμόζεται. Όπως πολλοί άνθρωποι συλλαμβάνονται ως διακινητές, χωρίς να είναι, κι άλλοι διασώζονται ως θύματα ενώ με τη θέλησή τους μπήκαν στη βάρκα -με ό,τι αυτό σημαίνει-, έτσι είναι και με την “εμπορία ανθρώπων”. Δε λέω ότι δεν υπάρχει εξαναγκασμός ή σωματεμπορία. Σαφώς και  το σωματεμπορία. Σαφώς και υπάρχει όμως τελικά η συζήτηση με τους όρους με τους οποίους γίνεται, εστιάζει στο έγκλημα κι όχι στις ανάγκες του ατόμου. Δε θίγει καθόλου τους δομικούς παράγοντες της καταπίεσης, όπως είναι τα κλειστά σύνορα κι ότι δεν είναι ελεύθερη η μετακίνηση των ανθρώπων. Επίσης, η συζήτηση αποπολιτικοποιείται, λες και δε ζούμε σ’ ένα κόσμο όπου όλοι δουλεύουμε για να ζήσουμε και κάποιοι που δεν έχουν ειδίκευση σε έναν τομέα θα κάνουν μια “όχι high class εργασία”».

«Μπορεί να υπάρχει οικονομική εκμετάλλευση στη σεξεργασία όπως και σε μία οποιαδήποτε άλλη δουλειά -αυτό δε σημαίνει ότι μιλάμε για trafficking και το άτομο κάνει μια δουλειά χωρίς τη θέλησή του. Από την εκμετάλλευση μέχρι τον εξαναγκασμό είναι μεγάλος ο δρόμος και ακριβώς στη γκρίζα ζώνη μεταξύ νόμιμου και παράνομου, όντως μπορεί να ανθίσει η εκμετάλλευση. Γι’ αυτόν τον λόγο ένα πλαίσιο αποποινικοποίησης της σεξεργασίας θα κάνει τα πράγματα πιο ξεκάθαρα» σχολιάζει ο κ. Σαγρέδος και ορμώμενος από την έντονη αναφορά του κ. Μοσκώφ στη στροφή που πρέπει να γίνει προς τον πελάτη και το πώς πρέπει εκείνος να φέρεται, σημειώνει: «Ο κ. Μοσκώφ αναφέρθηκε αρκετά στον πελάτη. Μίλησε και για την κουλτούρα του βιασμού… Ανέφερε χαρακτηριστικά τον όρο “πορνοπελατεία” που είναι στιγματιστικός και για τα άτομα που αγοράζουν σεξουαλικές υπηρεσίες και για τα άτομα που τις παρέχουν. Εξειδικεύει συγκεκριμένος είδος πελάτη ( σ.σ σα να τον δείχνει με το δάχτυλο)… Το θέμα με τον πελάτη δεν έχει σχέση με την πορνεία αλλά γενικά με το σεξ και την κουλτούρα του βιασμού. Πρέπει να μάθουμε όχι τους πελάτες να μη βιάζουν, αλλά όλους τους ανθρώπους να μη βιάζουν».

Το νομοθετικό πλαίσιο φαίνεται πως όχι μόνο δε ρυθμίζει την κατάσταση, αλλά την περιπλέκει. Νόμοι από το χρονοντούλαπο. Εντυπωσιακό και το γεγονός ότι αν είσαι ο σύντροφος σεξεργάτριας, μένετε στο ίδιο σπίτι, δεν έχεις δικά σου έσοδα αλλά κοινό ταμείο, θεωρείσαι …μαστροπός. Νόμος που καταργήθηκε το 2019 για να ξαναμπει σε εφαρμογή από το 2021. Trafficking, βιασμός και οι Αρχές πού είναι; «Η αστυνομία μάλλον είναι ο μεγάλος νταβατζής… Στη Σουηδία το 42% των ατόμων που κατήγγειλαν ένα έγκλημα είπαν ότι δεν θα το ξανά έκαναν ποτέ, να το πουν στην αστυνομία και στον Καναδά το 100% των μεταναστριών Ασιατών σεξεργατριών είπαν ότι δεν θα πήγαιναν ποτέ πάλι στο αστυνομικό τμήμα να καταγγείλουν κάτι» καταλήγει ο κ. Σαγρέδος, μιλώντας για μια κοινωνία που όχι μόνο νομοθετικά δεν προχωράει, ούτε στους εσωτερικούς πόλους της.