του Παναγιώτη Παπαδομανωλάκη
Η εκδήλωση ξεκίνησε με την προβολή της συζήτησης ανάμεσα στον πανεπιστημιακό και διπλωμάτη Αντάν Τσάβες, αδερφό του ιστορικού ηγέτη της Βενεζουέλας, με τον δημοσιογράφο Ραούλ Καζάλ. Πρόκειται για το 15ο κεφάλαιο του προγράμματος συνέντευξης Las formas del libro, που πραγματοποιήθηκε από τον Καζάλ, υφυπουργό Πολιτιστικής Οικονομίας και πρόεδρο του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (Cenal) για λίγο περισσότερο από ένα χρόνο. O Αντάν Τσάβες αποκαλύπτει σημαντικές πτυχές της προσωπικότητας του αδερφού του, Ούγκο, καθώς και τον ρόλο που διαγραμμάτισε σε αυτήν η σχέση του με τα βιβλία και η ιδιαίτερη ικανότητά του να αποστηθίζει. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στα διαβάσματα, που ανέπτυξαν την ιδεολογική στράτευση του Ούγκο Τσάβες στο μαρξισμό-λενινισμό, αλλά και τα προσωπικά βιώματα που διαμόρφωσαν τη χριστανική του πίστη. Όπως ανέφερε, οι ιδέες του προέρχονταν πάντα από ειλικρινή του προσήλωση σε αυτές και ποτέ για να κερδίσει συμπάθεια.
«Ο Τσάβες όριζε τη σκέψη του ως μπολιβαριανή, χριστιανική και μαρξιστική»
Ο επιτετραμμένος της Πρεσβείας της Βενεζουέλας, Φρέντι Φερνάντες, ξεκίνησε την παρέμβασή του, ευχαριστώντας όσους συμμετέχουν στην εκδήλωση που φιλοδοξεί να είναι μια «πράξη εγκυρότητας του αγώνα του Κομαντάντε μας Ούγκο Τσάβες», για την αγάπη τους για τον αγώνα και την ιστορία της Βενεζουέλας. Θύμισε ότι στον Κομαντάντε Τσάβες άρεσε να θυμάται τη φράση του Σιμόν Μπολίβαρ «Μας εξουσίασαν περισσότερο μέσω της άγνοιας παρά μέσω της βίας», την οποία παρέθετε συχνά μαζί με μία άλλη φράση, «ενός από τους γίγαντες στην ιστορία της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, του Χοσέ Μαρτί», ο οποίος μας είπε «Το να είσαι μορφωμένος είναι ο μόνος τρόπος να είσαι ελεύθερος».
«Αφού είδαμε αυτή τη συνέντευξη, γίναμε μάρτυρες της διαδικασίας διαμόρφωσης της σκέψης του Κομαντάντε Ούγκο Τσάβες και το κάναμε από την παρουσίαση του βιβλίου Cuadernos del morral (Σημειώσεις στο Σακίδιο), του Αντάν Τσάβες, γραμματέα Διεθνών Σχέσεων του Ενωμένου Σοσιαλιστικού Κόμματος της Βενεζουέλας, καθηγητή πανεπιστημίου και μεγαλύτερου αδερφός του Κομαντάντε Τσάβες» επεσήμανε. Τόνισε πως «είναι πολύ ενδιαφέρον ότι η πρώτη αναφορά που γίνεται είναι το μυθιστόρημα País portatil (Φορητή Χώρα Adriano González León ), μια αφήγηση που, αν και πραγματεύεται θεμελιωδώς τον αγώνα των ανταρτών στη Βενεζουέλα κατά τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, παρουσιάζει ως ενιαίο νήμα τον αγώνα που μνημονεύει τo επίτευγμα της ανεξαρτησίας μας, τονίζει τον αγώνα του λαού μας για μια πιο δίκαιη κοινωνία, κατά τη διάρκεια των πολέμων του 19ου αιώνα, αναφέρεται στον συνεχή αγώνα εκδημοκρατισμού της χώρας μας τον 20ό αιώνα και παρουσιάζει την ήττα του αντάρτικου αγώνα ως άλλο ένα στοιχείο της αναζήτησης μιας καλύτερης χώρας που εξακολουθεί να αποτελεί επιθυμία του λαού της Βενεζουέλας».
«Αυτό το κατευθυντήριο νήμα, η ιστορική σχέση όλων των αγώνων μας, είναι μια από τις σημαντικότερες συνεισφορές του Κομαντάντε Τσάβες στην επαναστατική σκέψη της χώρας μας. Ο Τσάβες έχτισε ένα όραμα που μας επιτρέπει να ξεπεράσουμε την παραδοσιακή κατακερματισμένη παρουσίαση της ιστορίας μας. Η σκέψη του Τσάβες μας επιτρέπει να δούμε την ενότητα των στόχων των λαϊκών μας αγώνων, πάντα προσανατολισμένη στην οικοδόμηση μιας κοινωνίας βαθιά δημοκρατικής, κοινωνικής δικαιοσύνης και αδελφοσύνης με τους αγώνες όλων των λαών του κόσμου» συμπλήρωσε ο Φρέντι Φερνάντες.
Για αυτό το λόγο, εξήγησε, δεν πρέπει να εκπλήσσει το γεγονός ότι το δεύτερο βιβλίο που αναφέρθηκε, ένα έργο που διαβάστηκε, που μελετήθηκε από τον Τσάβες επί 20 χρόνια, είναι το Θα τολμήσουμε ή θα αποτύχουμε, καθώς αυτό το βιβλίο συγκεντρώνει μια συλλογή κειμένων του Σιμόν Ροντρίγκες, δασκάλου του Απελευθερωτή Σιμόν Μπολιβάρ, ο οποίος έγινε σοσιαλιστής στα μέσα του 19ου αιώνα. Υπενθυμίζει πως ο Τσάβες αποκάλεσε τον δάσκαλο Σιμόν Ροντρίγκες ως «Σωκράτη του Καράκας», ενώ ο Τσάβες μελέτησε με αφοσίωση τον ίδιο τον δάσκαλο του Απελευθερωτή Σιμόν Μπολίβαρ.
«Η ιστορική ενότητα των λαϊκών μας αγώνων είναι σαφέστατη σε όλες τις βιβλιογραφικές αναφορές αυτής της συνέντευξης. Υπάρχουν οι βιογραφίες του Μπολιβάρ, αλλά και οι βιογραφίες των πρωταγωνιστών του Ομοσπονδιακού μας πολέμου, όπως ο Μαϊζάντα (Πέδρο Πέρες Ντελγάδο) και ο Εζεκιήλ Ζαμόρα, ήρωες του αγώνα κατά της ολιγαρχίας της Βενεζουέλας του 19ου αιώνα. Μαζί με αυτές τις ιστορικές αναφορές, υπάρχουν επίσης τα έργα των πιο εξαιρετικών διανοουμένων της αριστεράς της Βενεζουέλας του 20ού αιώνα, τα κλασικά έργα του Λένιν, η σκέψη του Τσε Γκεβάρα και όλο το αποτύπωμα της Κουβανικής Επανάστασης» προσέθεσε ο Βενεζουελάνος πρέσβης.
Μάλιστα, θύμισε ότι ο Τσάβες έδωσε στον Ομπάμα το βιβλίο του Εντουάρντο Γκαλεάνο Οι ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής, το οποίο αποτελούσε «σθεναρή καταγγελία της διαδικασίας εκμετάλλευσης στην οποία έχει υποβληθεί αυτή η περιοχή του κόσμου» και έγινε αμέσως παγκόσμιο μπεστ σέλερ.
«Ο Τσάβες ήταν ένας από εκείνους τους αναγνώστες που μοιράζονται αμέσως αυτό που νιώθουν διαβάζοντας ένα βιβλίο. Κάθε βιβλίο που ανέφερε είχε μετά τεράστια ζήτηση. Ο Τσάβες μας έχει συνηθίσει σε μια μόνιμη εκδοτική προσπάθεια η οποία συνεχίζεται και σήμερα, παρά τον οικονομικό αποκλεισμό στον οποίο έχει υποβληθεί η χώρα μας. Ο Τσάβες όριζε τη σκέψη του ως μπολιβαριανή, χριστιανική και μαρξιστική. Η συνέντευξη που μόλις είδαμε μας δείχνει πολύ ενδιαφέρουσες πτυχές για το πώς ήταν η επιμορφωτική του διαδικασία, πώς διαμορφώθηκαν σταδιακά οι ιδέες του για τον αγώνα και η αγάπη για την ιστορία και τον λαό μας. Η γνώση αυτής της διαδικασίας μας βοηθά να κατανοήσουμε την εξέγερσή του, την κληρονομιά του και την πρότασή του» κατέληξε ο Φρέντι Φερνάντες, τονίζοντας επίσης πως μας βοηθά να καταλάβουμε εκείνον τον Κομαντάντε που λέει: «Όταν αποφοίτησα από τη στρατιωτική σχολή, βγήκα με ένα τουφέκι για να υπερασπιστώ τη χώρα και ένα βιβλίο για τον Τσε Γκεβάρα στο χέρι».
«Ο Τσάβες ξαναέβαλε στο προσκήνιο το όραμα του σοσιαλισμού, προσαρμοσμένο στις συνθήκες της δικής του πατρίδας»
Η Λουκία Κωνσταντίνου, μεταφράστρια του βιβλίου του Ούγκο Τσάβες Ιστορίες του Αρανιέρο (εκδόσεις Ταξιδευτής), παρέμψε στην αναφορά πρόσκληση της όμορφης εκδήλωσης, «υπάρχουν βιβλία που κάθονται στα ράφια και τις βιβλιοθήκες και υπάρχουν βιβλία που ταξιδεύουν μέσα στα σακίδια και είναι βγαλμένα από τη ζωή», επισημαίνοντας: «Ένα τέτοιο βιβλίο είναι και οι ιστορίες του Αρανιέρο, ένα βιβλίο βγαλμένο μέσα από τη ζωή. Ένα βιβλίο που συλλέγει διηγήσεις του ίδιου του Κομαντάντε Ούγκο Τσάβες, από το εβδομαδιαίο ζωντανό τηλεοπτικό πρόγραμμα Αλό Πρεσιντέντε, μέσα από το οποίο ο χαρισματικός αυτός ηγέτης απευθυνόταν στον λαό του, τον λαό της Βενεζουέλας για να επικοινωνήσει μαζί του, και ταυτόχρονα να τον εκπαιδεύσει, να τον διαπαιδαγωγήσει. Αναφερόμενος στα πιο διαφορετικά θέματα, προσπαθούσε να εξηγήσει, να αφυπνίσει, να δημιουργήσει μια στέρεη μαζική συνείδηση μέσα από τα γεγονότα, ιστορικά και σύγχρονα, στα οποία ο ίδιος ο Τσάβες και ο λαός του έγιναν πρωταγωνιστές. Πρόκειται για ένα βιβλίο όπου μέσα από την εξαιρετική δουλειά των δημιουργών του, των Κουβανών δημοσιογράφων Ορλάντο Οράμας Λεόν και Χόρχε Λεγκανιόα Αλόνσο παρουσιάζει τον Τσάβες, μέσα από τον ίδιο τον Τσάβες».
Προσθέτει πως: «Για τον Κομαντάντε Ούγκο Τσάβες, τον επαναστάτη που ηγήθηκε της σύγχρονης Μπολιβαριανής Επανάστασης στη Βενεζουέλα, τον Πρόεδρο, που όλοι μάθαμε και γνωρίσαμε, πολλά μπορεί να πει κανείς. Μπόρεσε να πάρει το νήμα της ιστορίας από εκεί που το άφησαν οι μεγάλοι ήρωες και οι απελευθερωτές της Βενεζουέλας και να το συνεχίσει. Να επαναφέρει στο προσκήνιο και να συνδέσει την παρακαταθήκη του Μπολίβαρ με το όραμα της αλλαγής της σύγχρονης πραγματικότητας που βίωνε η χώρα. Με τον απλό λαϊκό του λόγο, αλλά και τη βαθιά πίστη και αφοσίωση στο όραμα της απελευθέρωσης, της εθνικής ανεξαρτησίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης για την πατρίδα του, μπόρεσε να γεννήσει την ελπίδα στο λαό του, να τον κάνει να πιστέψει στις δυνάμεις του και να δώσει τη μάχη ενάντια στην κοινωνική αδικία, ενάντια στις παγιωμένες ελίτ και τα ξένα κεφάλαια, κυρίως των ΗΠΑ, που ξεζούμιζαν τον εθνικό πλούτο της χώρας. Με ηγέτη τον Τσάβες, μπόρεσε να διεκδικήσει το μέλλον που του άξιζε και το δικαίωμα ελεύθερα να αποφασίσει το δρόμο του».
«Ο Τσάβες ξαναέβαλε στο προσκήνιο το όραμα του σοσιαλισμού, προσαρμοσμένο στις συνθήκες της δικής του πατρίδας, το έκανε επίκαιρο, το έκανε στόχο πάλης και διεκδίκησης, και μάλιστα σε μια εποχή που η έννοια σοσιαλισμός, λοιδωρείτο σαν κάτι ξεπερασμένο, αποτυχημένο» συμπληρώνει η Λουκία Κωνσταντίνου, τονίζοντας πως: «Μια Κούβα είχε μείνει στην Αμερικανική ήπειρο, μοναχικός καβαλάρης στους δύσκολους καιρούς της παγκόσμιας ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας. Η Μπολιβαριανή Επανάσταση του Ούγκο Τσάβες γέννησε την ελπίδα, όχι μόνο για τη Βενεζουέλα, όχι μόνο για την Λατινική Αμερική, αλλά και για την γερασμένη Ευρώπη, που την ανάγκασε να στρέψει ξανά τη ματιά της στην λατινοαμερικάνικη ήπειρο, για να δει τις προοδευτικές διεργασίες που ξεπηδούσαν και έπαιρναν σάρκα και οστά στην άλλη μεριά του πλανήτη. Ποιά είναι η στόφα όμως ενός ηγέτη, ενός επαναστάτη; Το ακριβώς αντίθετο από το πρότυπο ηγέτη που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στην κοινωνία του καπιταλισμού».
«Το βιβλίο αυτό, από την πρώτη φορά που έπεσε στα χέρια μας, και αργότερα με την επίπονη δουλειά της μετάφρασης, ξεδίπλωσε μπροστά μας τον άνθρωπο Τσάβες, τον απλό στρατιώτη Τσάβες, όπως συνήθιζε να λέει ο ίδιος, στρατιώτης στην υπηρεσία του λαού του θα πω εγώ, που μετεξελίχθηκε στον επαναστάτη Τσάβες. Μέσα από τις άγνωστες προσωπικές ιστορίες που διηγείται, θα δούμε έναν άνθρωπο με ταπεινή καταγωγή, που μεγάλωσε στην φτωχή επαρχία Σαμπανέτα του Μπαρίνας. Μεγάλωσε με τις ηρωικές ιστορίες των απελευθερωτών της ηπείρου, ένας άνθρωπος που σαν γνήσιο γέννημα θρέμα του λαού του, βίωσε ακριβώς ότι κι εκείνος. Ο Τσάβες δεν ρετουσάρει την εικόνα του, δεν φοβάται να δείξει τις αδυναμίες του, τα ελλαττώματά του, τους φόβους του, τις ανησυχίες του, τις ευαισθησίες του. Με την αμεσότητα που τον διέκρινε διηγείται γεγονότα και ιστορίες και προσπαθεί να διαπαιδαγωγήσει μέσα από αυτές» αναφέρει, εξηγώντας πως μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου φαίνεται ξεκάθαρα ο γνήσιος λαϊκός ηγέτης, αυτός που σύμφωνα με τον ίδιο τον Τσάβες, «ρίχνεται πάνω στη μάζα, αγκαλιάζεται μαζί της, ιδρώνει μαζί της, κλαίει μαζί της και βρίσκει τον εαυτό του μέσα σε αυτήν», παίρνει τα ερεθίσματά του, ανδρώνεται μέσα σε αυτήν, νιώθει τον πόνο της, ενώνει τις δυνάμεις του και παλεύει μαζί της.
Στη συνέχεια, τονίζει πως δεν θα μπορούσε βέβαια να λείπει από τις διηγήσεις του Τσάβες η ξεχωριστή σχέση που είχε αναπτύξει με τον Φιντέλ, όπου μέσα σε αυτό το βιβλίο αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο, κάνοντα λόγο για μια σχέση αλληλοσεβασμού, εκτίμησης και θαυμασμού, μια σχέση πατέρα-γιού θα μπορούσε να προσθέσει κάποιος. Αναφέρει πως το βιβλίο περιέχει άγνωστα στιγμιότυπα, γεμάτα αλληγορικά στοιχεία πολλές φορές, που αφήνουν όμως να διαφανεί η μεταξύ τους σχέση, δοσμένα με πολύ χιούμορ, όπως τότε μετά την πρώτη σύνοδο κορυφής των Προέδρων που συμμετείχε ο Τσάβες και που μετά την παρέμβασή που έκανε έλαβε ένα ιδιόχειρο σημείωμα από τον Φιντέλ που του έλεγε «Τσάβες, αισθάνομαι ότι δεν είμαι πια ο μοναδικός διάβολος σε αυτές τις συναντήσεις κορυφής…».
«Η παρακαταθήκη του Κομαντάντε Ούγκο Τσάβες συνεχίζει να υπάρχει και να εμπνέει τους καθημερινούς αγώνες του ηρωικού λαού της Βενεζουέλας, που συνεχίζει να δίνει τη μάχη ενάντια στην συνεχή επιθετικότητα του ιμπεριαλισμού, αντιμετωπίζοντας ένα εγκληματικό οικονομικό αποκλεισμό στα πρότυπα της Κούβας. Συνεχίζει όμως να υπάρχει και σε κάθε τίμιο αγωνιστή και επαναστάτη ανά τον κόσμο, που αγωνίζεται για ένα καλύτερο μέλλον στη χώρα του, και που αν στη Κούβα βλέπει σήμερα το φάρο, στη Βενεζουέλα βλέπει την ελπίδα» καταλήγει η Λουκία Κωνσταντίνου.