της Θέας Μανούρα

Περίπου 750 μέρες απεργίας μετρούν σήμερα οι απολυμένοι εργαζόμενοι της Coca Cola, η οποία έκλεισε την γραμμή παραγωγής στη Βόρειο Ελλάδα, μεταφέροντας το εργοστάσιο στην Βουλγαρία. Η εταιρία υποστηρίζει ότι η οικονομική κρίση στην Ελλάδα την ανάγκασε σε αυτή την κίνηση αφού σημείωσε ζημίες. Στο κοντινό μέλλον όμως η Coca Cola εκτός από το να φύγει και να αφήσει άνεργους εκατοντάδες συμπολίτες μας μπορεί να πάρει μαζί και κάποια αποζημίωση από το ελληνικό κράτος επειδή… έπεσε έξω. Τουλάχιστον αυτό λέει η Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων, γνωστή όχι όσο θα έπρεπε- και ως ΤΤΙΡ.

Τον περασμένο μήνα κινητοποιήσεις ενάντια στην ΤΤΙΡ έλαβαν χώρα σε πολλές χώρες της Ευρώπης, με τη συμμετοχή ειδικά στο Βερολίνο να φτάνει τις 250.000 κόσμου. Τί είναι όμως η εν λόγω συμφωνία και σε τί αφορά;

Πρόκειται για μια συμφωνία, οι όροι της οποίας συζητούνται ανάμεσα στις ΗΠΑ και την ΕΕ σε πλήρη μυστικότητα και αυτός ακριβώς είναι και ο λόγος που η Wikileaks προσφέρει «έπαθλο» 100.000 ευρώ σε όποιον αποκαλύψει το κείμενο της συμφωνίας. Ύστερα και από την υπογραφή της ΤΡΡ, συμφωνία η οποία αφορά χώρες κυρίως από τη μεριά του Ειρηνικού και την εμπορική τους σχέση με τις ΗΠΑ, σειρά αναμένεται να έχει η ΤΤΙΡ.

Δημόσιες Υπηρεσίες

Η Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων θα μπορούσε να πει κανείς ότι αφορά στα πάντα. Βασικός στόχος της ΤΤΙΡ είναι η εξομοίωση πολιτικών της ΕΕ με αυτές των ΗΠΑ. Ένας βασικός τομέας, στον οποίο, η ΤΤΙΡ θα έχει ισχύ είναι αυτός των δημοσίων υπηρεσιών. Σύμφωνα με ευρωπαίους αναλυτές, σκοπός είναι η παρέμβαση αμερικανικών πολυεθνικών σε τομείς όπως η υγεία, η παιδεία και το νερό στην Ευρώπη. Για παράδειγμα, αν μία ιδιωτική πολυεθνική εταιρεία προσφέρει υπηρεσίες υγείας φθηνότερες από το κράτος, θα έχει το δικαίωμα να αναλάβει την υπηρεσία. Σε διαβουλεύσεις ανάμεσα σε θεσμούς που έχουν γίνει έως τώρα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαβεβαιώσει πως οι δημόσιες υπηρεσίες, θα μείνουν εκτός ιδιωτικοποίησης.

Εκτός από την απελευθέρωση των δημόσιων υπηρεσιών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η κυβέρνηση των ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να χρησιμοποιήσουν το TTIP για να ανοίξουν τις δημόσιες συμβάσεις στον ιδιωτικό τομέα. Αυτό σημαίνει ότι από εδώ και πέρα η τοπική αυτοδιοίκηση δεν θα μπορεί πλέον να εφαρμόζει πολιτικές προμηθειών οι οποίες της επέτρεπαν να υπηρετεί σημαντικούς κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς σκοπούς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κάνει γνωστή την πρόθεσή της να εξαλείψει τις δημοφιλείς διατάξεις «Buy America» (Αγοράζω αμερικανικά) στις οποίες καταφεύγουν πολλές πολιτείες των ΗΠΑ προκειμένου να στηρίξουν τις τοπικές επιχειρήσεις και θέσεις εργασίας. Η αμερικανική κυβέρνηση έχει κάνει γνωστή την πρόθεσή της να βάλει στο στόχαστρο προγράμματα προμηθειών της ΕΕ, όπως τα προγράμματα προμήθειας τροφίμων τοπικής παραγωγής που προωθούνται στα σχολεία και σε άλλους δημόσιους οργανισμούς. Για μια ακόμη φορά, οι μόνοι κερδισμένοι θα είναι οι υπερεθνικές επιχειρήσεις οι οποίες εκτοπίζουν τους τοπικούς προμηθευτές και τους αποσπούν τις συμβάσεις.
 

Τρόφιμα και περιβάλλον

Ένας επιπλέον τομέας που θα συμπεριλαμβάνεται στην ΤΤΙΡ είναι αυτός των τροφίμων και του περιβάλλοντος (είναι ένα από τα σημεία που διέρρευσαν τον Ιούλιο του 2014). Σκοπός της Διατλαντικής Εταιρικής Σχέσης είναι να φέρουν τα ευρωπαϊκά δεδομένα πιο κοντά σε αυτά των ΗΠΑ. Για παράδειγμα, 70% των προϊόντων που πωλούνται στα σουπερ μαρκετς των ΗΠΑ είναι γενετικώς τροποποιημένα. Στην ευρωπαϊκή ήπειρο και με βάση οδηγίες της ΕΕ, τα γενετικώς τροποποιημένα προϊόντα απαγορεύονται. Γνωστή επίσης είναι η χορήγηση ορμονών σε βόειο κρέας στις ΗΠΑ, το οποίο συνδέεται με νέα κρούσματα καρκίνου στη χώρα. Με την εφαρμογή της ΤΤΙΡ, το αμερικανικό κρέας θα φτάνει πιο εύκολα στην ευρωπαϊκή αγορά και θα πωλείται, χωρίς κανένα περιορισμό.

Μεγάλη διαφοροποίηση παρατηρείται στην χρήση εντομοκτόνων στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Οι ΗΠΑ έχουν πιο χαλαρή νομοθεσία στην χρήση εντομοκτόνων. Γενικότερα, στις ΗΠΑ επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε φάρμακο μέχρι να αποδειχθεί βλαβερό, ενώ στην ΕΕ ελέγχεται πρώτα κι αν δημιουργεί ανεπιθύμητα αποτελέσματα, αποσύρεται. Όπως μας ενημερώνει το Δίκτυο Δράσης για τα Φυτοπροστατευτικά (Pesticides Action Network), δύο μεγάλα lobbying groups, η CropLife  και η ECPA που εκπροσωπούν εταιρείες φυτοφαρμάκων επιθυμούν να επηρεάσουν τους κανονισμούς μέσω της ΤΤΙΡ πάνω σε τρία ζητήματα:

  • Xρήση της ατραζίνης στην ΕΕ, όπου και έχει απαγορευτεί
  • επανεισαγωγή νεονικοτινοειδών στην ευρωπαϊκή φυτική παραγωγή, που μέχρι τώρα απαγορεύεται
  • χαλάρωση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας  για τα όρια καταλοίπων των φυτοφαρμάκων

Σε αυτό έρχεται να προστεθεί και η χρήση ορισμένων φυτοφαρμάκων που είχε απαγορεύσει ο ΠΟΕ στους αμερικανούς αγρότες με τους τελευταίους να ευελπιστούν να τα επαναφέρουν μέσω της ΤΤΙΡ.

Τραπεζικό σύστημα

Η Βρετανία και το πανίσχυρο City του Λονδίνου προσπαθεί να αποβάλει τους περιορισμούς που επιβάλλονται από το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Στις ΗΠΑ, το δίκαιο που διέπει το τραπεζικό σύστημα είναι πιο σκληρό από το ευρωπαϊκό κι εφαρμόστηκε ως θωράκιση απέναντι στην κρίση και σε επερχόμενες κρίσεις για να ανασταλεί η δύναμη των τραπεζών. Με την ΤΤΙΡ προσβλέπεται να αρθούν αυτοί οι κανονισμοί και να επιστρέψει η ισχύς στο τραπεζικό σύστημα.

Προστασία της ιδιωτικής ζωής

Στον τομέα των προσωπικών δεδομένων, πολλοί ίσως θυμούνται την ACTA, τη συμφωνία που απορρίφθηκε με τεράστια πλειοψηφία από το ευρωκοινοβούλιο το 2012, μετά από μια ισχυρότατη δημόσια αντίσταση. Η συμφωνία είχε θεωρηθεί ότι θα μπορούσε να καταλήξει σε παρακολούθηση της διαδικτυακής δραστηριότητας των χρηστών. Σήμερα, υπάρχουν φόβοι ότι η TTIP θα επαναφέρει κεντρικά σημεία της ACTA, όπως πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα των χρηστών και περιορισμός πρόσβασης του κοινού σε κλινικές δοκιμές πολυεθνικών φαρμακευτικών εταιρειών.
 

Εργασιακές Συνθήκες-Εργασιακά δικαιώματα

Με την Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων δεν θα μπορούσαν να μην επηρεαστούν οι εργασιακές συνθήκες και τα εργασιακά δικαιώματα. Η ΕΕ έχει παραδεχθεί πως με την εφαρμογή της ΤΤΙΡ, οι εργασιακές συνθήκες θα κινηθούν προς το μοντέλο των ΗΠΑ όπου τα εργασιακά δικαιώματα είναι σαφώς πιο περιορισμένα. Αυτό, υπολογίζεται πως θα αυξήσει το ποσοστό της ανεργίας, παρά μια μελέτη του Κέντρου Έρευνας για την οικονομική πολιτική –για λογαριασμό της Κομισιόν- που αναφέρει πως η συμφωνία θα φέρει 119 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο στην Ε.Ε και 95 στις ΗΠΑ. Εξάλλου, είναι γνωστά τα αποτελέσματα μιας άλλης πολυμερούς συμφωνίας, της NAFTA ανάμεσα σε ΗΠΑ, Καναδά και Μεξικό που έχει οδηγήσει στην απώλεια 1 εκατομμυρίου θέσεων εργασίας τα τελευταία 12 χρόνια.

Αήθης επίθεση στη δημοκρατία – Investor-State Dispute Settlement

Εκτός από την προσπάθεια απαρίθμησης των τομέων που επιθυμούν οι ιθύνοντες να συμπεριλάβουν στην ΤΤΙΡ, το βασικό πλήγμα θα το δεχτεί η ίδια η δημοκρατία. Στην ουσία μιλάμε για μια παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση των πολυεθνικών πάνω από οποιαδήποτε πολιτική εξουσία. Οτιδήποτε αποτελεί εμπόδιο στην κερδοφορία των πολυεθνικών θα πάψει να υφίσταται. Αρωγός σε αυτήν την δράση είναι το ISDS (Investor-State Dispute Settlement), δηλαδή ο Μηχανισμός Επίλυσης Διαφορών μεταξύ κράτους και επενδυτή. Στην ουσία, πρόκειται για ένα δικαστήριο που υπερέχει των διεθνών, ευρωπαϊκών κι εθνικών και θα διέπεται από ένα δίκαιο, το οποίο ακόμα δεν έχει δημιουργηθεί και θα αφορά στην επίλυση διαφορών ανάμεσα σε κράτος κι επενδυτή με την πλάστιγγα να γέρνει σαφώς υπέρ του επενδυτή. Για παράδειγμα, η σουηδική εταιρεία Vattenfall μήνυσε το γερμανικό κράτος ύστερα από απώλεια κερδών της από την παύση φωτοβολταικών συστημάτων από τη γερμανική κυβέρνηση με αποτέλεσμα η τελευταία να υποχρεούται να αποδώσει αποζημίωση στην σουηδική εταιρεία ενέργειας. Υπάρχουν άλλες 500 παρόμοιες περιπτώσεις που θα χρειαστούν διευθέτηση εις βάρος των δημοκρατικά εκλεγμένων κυβερνήσεων.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο ISDS έχει βρει πλήθος επικριτών και γι’ αυτόν τον λόγο ανακοινώθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου πως πρόκειται να αλλάξει η ονομασία του, αλλά όχι και η ουσία.  Στις 8 Ιουλίου, οι ευρωβουλευτές υπερψήφισαν την εισήγηση του ευρωκοινοβουλίου στην Κομισιόν για τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων για την TTIP, με 436 ψήφους υπέρ, 241 κατά και 32 αποχές. Η ψηφοφορία έφερε στο φως διαφωνίες μέσα στα κόμματα. Πράσινοι και Ενωμένη Αριστερά ψήφισαν κατά, με αυτούς, όμως, ενώθηκαν και βουλευτές του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, καθώς και των Σοσιαλδημοκρατών. Σε ο,τι αφορά τον μηχανισμό επίλυσης διαφορών, οι γερμανοί και αυστριακοί σοσιαλδημοκράτες είναι αντίθετοι, και δεν είναι τυχαίο πως το ένα τρίτο των σοσιαλδημοκρατών το καταψήφισε.
 

Ενστάσεις από τα συμβαλλόμενα μέρη

Όπως ήδη αναφέρθηκε, οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις δύο ηπείρους γίνονται κάτω από πλήρη μυστικότητα. Την ΕΕ εκπροσωπεί ο Ζαν Κλωντ Γιουνκέρ. Ωστόσο, εθνικές ενστάσεις για την εφαρμογή της συμφωνίας, υπάρχουν και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Το Φόρουμ Δίκαιου Εμπορίου, μία οργάνωση με έδρα το Βερολίνο που εκπροσωπεί δίκτυα εμπορίας και διανομής σε όλη τη Γερμανία, υποστηρίζει ότι οι μικροί παραγωγοί στις αναπτυσσόμενες χώρες ανησυχούν ιδιαίτερα για τις διαπραγματεύσεις Ευρώπης- ΗΠΑ με στόχο μία κοινή ζώνη ελεύθερων συναλλαγών που θα καταργεί τους εμπορικούς δασμούς για τα αμερικανικά αγροτικά προϊόντα στην Ευρώπη και αντιστρόφως. Εάν συμβεί αυτό, τότε θα καταργηθούν και τα όποια προνόμια παραχωρούσε μέχρι σήμερα η Ευρώπη στις αναπτυσσόμενες χώρες για να διευκολύνει τις εξαγωγές τους στις ευρωπαϊκές αγορές.
 
Ενστάσεις και από τη Γαλλία
 
Η γαλλική κυβέρνηση, χάρη στην αρχή της «πολιτιστικής εξαίρεσης», με την οποία πάντα προστάτευε την κινηματογραφική της βιομηχανία από τον εξωτερικό ανταγωνισμό, ανακοίνωσε τον Ιούνιο του 2013 ότι κατόρθωσε να εξαιρέσει τις οπτικοακουστικές υπηρεσίες από την εντολή διαπραγμάτευσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την TTIP, παρά την αντίθεση του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας και της ιδίας της Επιτροπής. Σε μια έντονη συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων, η Γαλλία απειλούσε ότι θα εμποδίσει με βέτο την έναρξη των διαπραγματεύσεων για το TTIP, εάν δεν γινόταν δεκτή η αρχή της πολιτιστικής εξαίρεσης. Η αμερικανική κυβέρνηση επιβεβαίωσε ωστόσο ότι θα προωθήσει επιθετικά τη δική της βιομηχανία κινηματογράφου και τηλεόρασης προκειμένου να συμπεριληφθούν στις διαπραγματεύσεις οι οπτικοακουστικές υπηρεσίες. Ενοχλημένη από την αποτυχία της να εξασφαλίσει πλήρη εντολή για όλους τους κλάδους υπηρεσιών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιμένει ότι δεν υπάρχει στην TTIP εξαίρεση για τις οπτικοακουστικές υπηρεσίες, και ότι ενδέχεται να προσπαθήσει να τις επαναφέρει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων σε μεταγενέστερο στάδιο.
 

Πώς επηρεάζεται η Ελλάδα (;)

Η απόλυτη επικράτηση των πολυεθνικών έναντι των μικρότερων παραγωγών, δημιουργεί ενστάσεις που κρίνονται ως λογικές και απολύτως δικαιολογημένες. Λογικές είναι και οι ανησυχίες που συνδέονται με το θέμα των μεταλλαγμένων προϊόντων, τα οποία όπως είπαμε, δεν επιτρέπονται σε όλες τις χώρες της ΕΕ, αλλά και των Προϊόντων Ονομασίας Προέλευσης (προστατευόμενα).
Σύμφωνα με  άρθρο της Deutsche Welle, στα “προστατευμένα προϊόντα” περιλαμβάνεται η φέτα και άλλα παραδοσιακά ελληνικά εδέσματα και διάφοροι οίνοι. Τον Μάιο, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Γιώργος Καρασμάνης συναντήθηκε στο Λουξεμβούργο με τον αμερικανό ομόλογό του Τομ Βίλσακ, για να θέσει το ζήτημα των ΠΟΠ. Την ίδια στιγμή όμως ο Βίλσακ δέχεται πιέσεις από την Ουάσιγκτον. 55 γερουσιαστές του ζήτησαν πρόσφατα, σε κοινή επιστολή, να καταργηθούν οι “περιορισμοί” σε ονομασίες τυριών, περιλαμβανομένης της φέτας.
 
Ένα μέρος του Ευρωπαϊκού πληθυσμού έχει συνειδητοποιήσει την αλλαγή που θα φέρει στη ζωή μας η υπογραφή της ΤΤΙΡ. Κινητοποιήσεις έγιναν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Ταυτόχρονα, έχει υπάρξει διαδικτυακό κάλεσμα για συλλογή υπογραφών για την παύση των διαπραγματεύσεων για την ΤΤΙΡ, οι οποίες και κατατέθηκαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Επίσης, έχει κατατεθεί και πάντα υπάρχει το αίτημα για δημοψήφισμα σύμφωνα με τις διαδικασίες της Ε.Ε., καθώς οι υπογραφές έχουν υπερκαλύψει το ένα εκατομμύριο. Η εν λόγω συμφωνία αναμένεται να έρθει για ψήφιση στο Ευρωκοινοβούλιο. Το τελευταίο, ωστόσο δεν έχει νομοπαρασκευαστική δικαιοδοσία. Η ΤΤΙΡ πρέπει να έρθει ξεχωριστά σε όλα τα εθνικά κοινοβούλια. Έχοντας παρακολουθήσει την άκρα μυστικότητα που συνοδεύει τη συμφωνία και το καθεστώς πλήρους αδιαφάνειας κάτω από το οποίο λαμβάνουν χώρα οι διαπραγματεύσεις, τί μας κάνει να πιστεύουμε πως έχουμε τη δύναμη να αποφύγουμε τον Αρμαγεδδώνα που έρχεται;