Τζο Χιλ, διαχρονικό σύμβολο του συνδικαλισμού

του Μιχάλη Γιαννεσκή

Στις αρχές του 20ου αιώνα εκατοντάδες χιλιάδες φτωχοί, ντόπιοι και μετανάστες, αναζητούσαν εργασία στις ΗΠΑ. Έβρισκαν κακοπληρωμένες και προσωρινές δουλειές σε βιομηχανίες, ορυχεία και καλλιέργειες. Οι εργοδότες δεν ήταν οι μόνοι που εκμεταλλευόντουσαν τους εργάτες. Εργατοπατέρες («padrones») διαφόρων εθνικοτήτων ενεργούσαν ως μεσάζοντες για να κερδοσκοπήσουν εις βάρος των συμπατριωτών τους, παίρνοντας προμήθεια από τους εργοδότες και μερίδιο από τα μεροκάματα των εργατών. Οι Έλληνες μετανάστες είχαν και αυτοί τους δικούς τους padrones· ο πιο διαβόητος από αυτούς ήταν ο Λεωνίδας Σκλήρης. 

Η εκμετάλλευση ριζοσπαστικοποιεί

Αυτή ήταν η κατάσταση στις ΗΠΑ όταν ο Σουηδός Τζόελ Εμάνουελ Χάγκλουντ, που έγινε μετέπειτα γνωστός ως Τζόζεφ Χίλστρομ (Τζο Χιλ), μετανάστευσε εκεί το 1902, σε ηλικία 23 ετών. Ο Τζο Χιλ, έχοντας ζήσει με πολλές στερήσεις, δουλεύοντας από ηλικία 8 ετών, μετανάστευσε αναζητώντας, όπως πολλοί άλλοι,  μια καλλίτερη ζωή. Γρήγορα κατάλαβε ότι οι ΗΠΑ δεν ήταν η «Γη της Επαγγελίας», αλλά της εκμετάλλευσης των μεταναστών εργατών. Ο νεαρός που είχε ανατραφεί σε μια συντηρητική και θρήσκα οικογένεια στη Σουηδία μετατράπηκε πολύ σύντομα σε πολέμιο της θρησκείας και της εκμετάλλευσης.

Ο Χιλ δούλεψε σε πολλές πολιτείες, πηγαίνοντας από το ένα μέρος στο άλλο με τον τρόπο που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα από πολλούς μετανάστες: ως λαθρεπιβάτης σε φορτηγά τραίνα. Ήταν ένας χαρισματικός συνδικαλιστής, που οργάνωνε εργατικά κινήματα όπου πήγαινε.  Οι τοπικές αρχές και οι εταιρείες αντιδρούσαν στον ακτιβισμό του Χιλ και των συντρόφων του με  πρωτοφανή βία. Η εθνοφρουρά  και οι μπράβοι των εταιρειών έδερναν τους συνδικαλιστές, έκαιγαν τα καταλύματά τους και σκότωναν μερικούς για εκφοβισμό των υπολοίπων.

Η συνδικαλιστική αντίσταση

Το 1910 ο Τζο Χιλ έγινε μέλος του συνδικάτου Βιομηχανικοί Εργάτες του Κόσμου (Industrial Workers of the World/IWW, γνωστοί ως Wobblies). Το συνδικάτο ήταν το πιο επαναστατικό εργατικό κίνημα στις ΗΠΑ: ιδρύθηκε το 1905, πρωτοστάτησε στους αγώνες για καλλίτερες συνθήκες εργασίας και μεροκάματα, και οργάνωσε πάνω από 400 απεργίες. Οι πιο επιτυχημένες από αυτές κατάφεραν να παραλύσουν προσωρινά την οικονομία μερικών πολιτειών.

Το συνδικάτο εφάρμοζε μια πολύ επιτυχημένη τακτική για να καταπολεμήσει τους απεργοσπάστες. Όταν οι εργοδότες αναζητούσαν απεργοσπάστες, μέλη του συνδικάτου προσποιούνταν ότι ήταν διατεθειμένοι να αντικαταστήσουν τους απεργούς. Οι εργοδότες τους μετέφεραν σε μεγάλες αποστάσεις από άλλες πολιτείες για να δουλέψουν στα χωράφια ή στα ορυχεία. Μόλις έφταναν στον προορισμό τους, οι «απεργοσπάστες» συνδικαλιστές συμμετείχαν στην απεργία, φέρνοντας τους εργοδότες αντιμέτωπους με το δίλημμα είτε να προσφέρουν καλλίτερα μεροκάματα και συνθήκες εργασίας, είτε να χαθεί η σοδειά ή η παραγωγή χαλκού και άλλων ορυκτών.

Τραγουδοποιός του συνδικαλισμού

Εκτός από συνδικαλιστής, ο Τζο Χιλ ήταν ένας αυτοδίδακτος μουσικός και στιχουργός. Τα ποιήματά του και  τα τραγούδια του ήταν μαχητικά, καυστικές παρωδίες του καπιταλισμού και της θρησκείας, και είχαν μεγάλη απήχηση στο εργατικό κίνημα.

Ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια του, «Ο Ιεροκήρυκας και ο Σκλάβος» (The Preacher and the Slave) καυτηριάζει τη θρησκεία που προτρέπει τους εργάτες να προσεύχονται και να δουλεύουν για ένα κομμάτι ψωμί, υπόσχοντάς τους ότι θα καλοπεράσουν στον παράδεισο. Η έκφραση «Pie in the Sky» από τον στίχο του «You’ll get pie in the sky when you die» (δηλαδή θα τρως καλά όταν πεθάνεις) χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα  στα αγγλικά για να υποδείξει μια κενή υπόσχεση.

Η στημένη δίκη

Ο Τζο Χιλ κατηγορήθηκε το 1914 ότι δολοφόνησε έναν μπακάλη και τον γιο του στην πολιτεία της Γιούτα και καταδικάστηκε σε θάνατο, παρότι δεν υπήρχε κανένα αποδεικτικό στοιχείο εναντίον του. Η καταδίκη του βασίστηκε στην αλλοίωση της κατάθεσης μιας μάρτυρας ώστε να αναφέρεται ότι ο δολοφόνος του μπακάλη είχε τραυματιστεί, για να συσχετιστεί με το γεγονός ότι ο Χιλ έφερε τραύμα από σφαίρα. Ο Τζο Χιλ είχε πληγωθεί κατά τη διάρκεια καυγά για μια φίλη του, αλλά αρνήθηκε να προσφέρει άλλοθι στη δίκη του, για να μην την εκθέσει. Ο συγγραφέας Γουίλιαμ Άντλερ ανακάλυψε αργότερα ένα γράμμα αυτής της γυναίκας που επιβεβαίωνε ότι ο Τζο Χιλ είχε πληγωθεί από έναν γνωστό της.

Ο πραγματικός λόγος για την καταδίκη του Τζο Χιλ ήταν η συνδικαλιστική του δράση. Ο ακτιβισμός του ήταν γνωστός και όταν συνελήφθη είχε πάνω του την κάρτα μέλους του συνδικάτου. Οι ιδιοκτήτες των ορυχείων χαλκού της Γιούτα τον είχαν βάλει στο στόχαστρο λόγω του ρόλου του στο κίνημα εναντίον της εκμετάλλευσης των εργατών τους, και η εκκλησία των Μορμόνων για τον αντιθρησκευτικό του λόγο. Οι αρχές της πολιτείας της Γιούτα ήθελαν να ξεφορτωθούν τον άθρησκο αριστερό «ταραχοποιό»  και να εκφοβίσουν τους ομοϊδεάτες του, και δεν εισάκουσαν τις εκκλήσεις του τότε προέδρου των ΗΠΑ και δεκάδων άλλων ατόμων και οργανώσεων για αναβολή της εκτέλεσης του Χιλ.

Σκίτσο της εκτέλεσης του Τζο Χιλ από το περιοδικό «Αλληλεγγύη»

Μπορείς να σκοτώσεις τους ανθρώπους, αλλά όχι τις ιδέες τους

Στις 18 Νοεμβρίου 1915, την παραμονή της εκτέλεσής του, ο Τζο Χιλ έγραψε τη «διαθήκη» του: ένα αλληγορικό ποίημα με το οποίο ζητούσε να σκορπιστεί η στάχτη του σε πολλές πολιτείες, μήπως έτσι βοηθήσει να ανθίσουν λουλούδια (εργατικά κινήματα), και έστειλε τηλεγράφημα στον ηγέτη του συνδικάτου, παρακινώντας τους συντρόφους του να οργανωθούν, αντί να σπαταλήσουν χρόνο θρηνώντας τον. Τριάντα χιλιάδες άτομα παραβρέθηκαν στην κηδεία του στο Σικάγο, ενώ σε πολλές αμερικανικές και ευρωπαϊκές πόλεις έγιναν εκδηλώσεις για να τον τιμήσουν.

Η κηδεία του Τζο Χιλ στο Σικάγο

Η εκτέλεση του Τζο Χιλ δεν είχε το αποτέλεσμα που επιδίωκαν οι τοπικές αρχές. Το σχόλιο των New York Times στις 20 Νοεμβρίου 1915, ότι η εκτέλεσή του «ίσως κάνει τον Χίλστρομ πολύ πιο επικίνδυνο νεκρό … από όσο ήταν ζωντανός» αποδείχθηκε προφητικό.

Το τραγούδι «Τζο Χιλ» που γράφτηκε 20 χρόνια μετά τον θάνατό του συνδικαλιστή τραγουδοποιού έγινε ύμνος της εργατικής αντίστασης και έχει τραγουδηθεί από συνδικαλιστές, απεργούς, και τους μαχητές των Διεθνών Ταξιαρχιών στον ισπανικό αντιφασιστικό πόλεμο:

βίντεο της Τζόαν Μπαέζ από το Γούντστοκ

Πηγές

Adler, W. M. (2011). The Man Who Never Died: The Life, Times and Legacy of Joe Hill, American Labor Icon. New York: Bloomsbury.
Korhbluh, J.L. (1964). Rebel Voices – An IWW Anthology. Ann Arbor, University of Michigan Press.
Preston, W. (1963). Aliens and Dissenters – Federal Suppression of Radicals, 1903-1933. Cambridge, Mass., Harvard University Press.
Rosemont, F. (2003). Joe Hill: The IWW and the Making of a Revolutionary Working Class Counterculture. Chicago: Charles H. Kerr.
Smith, G.M. (1969). Labor Martyr Joe Hill. New York: Grosset & Dunlap.
Για τους Έλληνες απεργούς στα ορυχεία χαλκού της Γιούτα και το ρόλο του Λεωνίδα Σκλήρη και άλλων Ελλήνων εργατοπατέρων βλέπε εδώ, σελίδες 294-303.