Η κατασκευή ενός Άλλου δεν γίνεται ποτέ τυχαία, ποτέ χωρίς σκοπιμότητα, μα ούτε γεννιέται μέσα από πολύπλοκα σχέδια εξειδικευμένων επικοινωνιολόγων, σε υπόγεια με κλειστές πόρτες. Γίνεται εκεί έξω, ανοιχτά, μπροστά στα μάτια μας, γεννιέται σε κάθε λέξη που χρησιμοποιούμε, πολλαπλασιάζεται κάθε φορά που αναμασάμε κάτι που ακούσαμε. Συνήθως μας φαίνεται λογικό και μετά μας φαίνεται φυσικό και μετά γίνεται η μοναδική αλήθεια.
Η κατασκευή του Άλλου έχει χρησιμοποιηθεί συστηματικά από τον Δυτικό κόσμο και χρησιμοποιείται α) για να αποδείξει την ανωτερότητά του έναντι άλλων λαών και β) για να διατηρήσει την κοινωνική ιεραρχία εντός των Δυτικών κρατών.
Για να καταλάβουμε πώς λειτουργεί αυτή η λογική που ηγεμονεύει, ας δούμε πώς εφαρμόστηκε τα τελευταία χρόνια. Τη δεκαετία του ’90, με την πτώση του τείχους του Βερολίνου, μετανάστευσαν προς την Ελλάδα πολλοί άνθρωποι από την Ανατολική Ευρώπη, τα Βαλκάνια και τη Σοβιετική Ένωση. Από τους ντόπιους Έλληνες θεωρήθηκε ότι η φτώχεια των μεταναστών ήταν επακόλουθο μιας μη δημοκρατικής διακυβέρνησης στις χώρες τους, την οποία οι μετανάστες δεν είχαν εξαιτίας της δικής τους αδυναμίας να ζήσουν ως εξατομικευμένοι πολίτες.
Στη συνέχεια, αφού διαμορφώθηκαν πολιτικές ένταξης μέσα από τη μόρφωση και την εργασία, υπήρξε μια σχετική αποδοχή του Άλλου, εφόσον χρειαζόμασταν ως χώρα εργατικά χέρια, τότε.
Το ίδιο σκηνικό και στη Γερμανία με την υποδοχή Πολωνών εργατών και εργατριών. Οι Πολωνοί, πότε ήταν χρήσιμα εργατικά χέρια, ο Άλλος-εργάτης, και πότε ήταν ο Άλλος-παραβατικός, όταν η ανάγκη για εργασία δεν ήταν πια υπαρκτή και έπρεπε να υπάρχει κοινωνική νομιμοποίηση του περιορισμού εισόδου στη χώρα, μέχρι το 2004 που μπήκε η Πολωνία στην Ε.Ε.
Άλλο παράδειγμα της λειτουργίας αυτής της λογικής διαπιστώνεται κατά τη διάρκεια της βαθιάς κρίσης της χώρας. Σε μια περίοδο που το μέλημα της Ε.Ε ήταν να σώσει τις τράπεζες, το φταίξιμο για την κρίση αποδόθηκε στους Έλληνες που είτε ως κουτοπόνηροι είτε ως μη εργατικοί και ανοργάνωτοι είτε ως χειραγωγούμενοι από διεφθαρμένους πολιτικούς, οδηγήθηκαν σε υπέρμετρο χρέος και χρεωκόπησαν. Έτσι δημιουργήθηκε ο Άλλος-τεμπέλης, ο Άλλος-αναξιόπιστος, ο Άλλος-νοτιοευρωπαίος.
Είχε αποτέλεσμα στην πραγματική ζωή το παραπάνω ή είναι θεωρητικό ερμηνευτικό σχήμα για τη διανόηση και μόνο;
Φυσικά και είχε από τη στιγμή που οι φτωχοί πολίτες των Β. χωρών της Ευρώπης, ως γενική εικόνα, αισθάνθηκαν ανώτεροι και ότι δεν κινδυνεύουν να τους συμβεί το ίδιο πράγμα, δεν στοχάστηκαν πολιτικά την κατάσταση, θεώρησαν ότι οι ‘Ελληνες δικαίως θα χάσουν τη δυνατότητα διακυβέρνησης και θα διοικούνται από τρόικες και «θεσμούς».
Ήμασταν εμείς τα θύματα αυτής της λογικής; Φυσικά, γιατί πολλοί συμπολίτες μας το πίστεψαν και οι ίδιοι, βλέπε «Μένουμε Ευρώπη».
Σήμερα βλέπουμε αυτή τη λογική να ξαναζωντανεύει απέναντι στους πρόσφυγες. Ο κυρίαρχος λόγος δεν μας οδηγεί καθόλου να αναρωτηθούμε γιατί οι άνθρωποι αυτοί αποφασίζουν να αφήσουν τη χώρα τους, τι και ποιος ακριβώς δημιούργησε τους πολέμους στο Αφγανιστάν και τη Συρία, γιατί ο Ερντογάν ανοίγει τα σύνορα, ποιός ο ρόλος της Ε.Ε σ΄αυτή την ένταση; Έτσι είμαστε έτοιμοι να τους δούμε όπως ο επίσημος λόγος Πολιτείας και ΜΜΕ επιτάσσουν, ως κατώτερους και εισβολείς.
Εισβολή στα σύνορα στον Έβρο, λαθραίοι στα νησιά είναι οι επίσημες εκφράσεις από όλα τα κυβερνητικά χείλη και την πλειοψηφία των ΜΜΕ. Και τι γίνεται όταν ένα κράτος δέχεται μια οργανωμένη εισβολή ή βρίσκεται σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης; Παίρνει μέτρα για την προστασία του. Προς ποια κατεύθυνση είναι τα μέτρα που παίρνει; Αντίστοιχα με το πού εντοπίζει το πρόβλημα. Και που το εντοπίζει; Στους εισβολείς.
Σε μια συνθήκη λοιπόν συνεχούς φόβου οδηγούνται κάποιοι να υιοθετούν ακραίες και βίαιες συμπεριφορές που κουμπώνουν τέλεια με την εικόνα του Άλλου-εισβολέα αλλά πιο επικίνδυνο είναι το γεγονός ότι αυτές οι συμπεριφορές είναι ανεκτές και ενίοτε περιγράφονται ως ηρωϊκές από μια μεγάλη πλειοψηφία συμπολιτών. Το δικαιολογούν και ως τέτοιο το ανέχονται.
Τί γίνεται όμως σε αυτή τη φάση εφαρμογής μέτρων ασφάλειας για την εξάπλωση του ιού; Ενώ όλη η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση απαγόρευσης κυκλοφορίας και κάθε είδους συγχρωτισμού, οι πρόσφυγες στοιβάζονται σε κλειστά κέντρα, έγκλειστοι με τραγικές συνθήκες υγιεινής. Εξαιρούνται από κάθε μέτρο προστασίας της υγείας τους, σαν να μην υπάρχουν, σαν να είναι αόρατοι.
Όταν τα πράγματα θα σκουρύνουν και άλλο και θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε την κατάρρευση του συστήματος υγείας, η ευθύνη θα μεταφερθεί στον Άλλο, τον εξωτερικό εισβολέα, τους πρόσφυγες, και τότε θα γίνουν πάλι ορατοί. Ήδη πληθαίνουν οι φωνές που μιλούν για κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και συνθήκες υγειονομικής βόμβας. Ποιος όμως ευθύνεται για τις συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων; Για μια ακόμα φορά τα θύματα θα βαπτιστούν θύτες και οι πραγματικοί υπεύθυνοι διασώστες. Για μια ακόμα φορά ο Άλλος θα είναι ο χρήσιμος αντιπερισπασμός, ενώ οι πραγματικά υπεύθυνοι για την κατάρρευση του συστήματος υγείας θα μας κουνούν το δάχτυλο της ατομικής υπευθυνότητας.
Τα βαφτίσια θα ολοκληρωθούν, οι υπεύθυνοι θα τιμωρηθούν, η ζωή συνεχίζεται.
*H στήλη (φιλ≠) ελευθέρως παίρνει θέση σε ζητήματα επικαιρότητας από ριζοσπαστική σκοπιά. Η σύνταξη της στήλης γίνεται συλλογικά από τη συντακτική της ομάδα και είναι ανοιχτή σε κάθε ενδιαφερόμενο. Για επικοινωνία με τη συντακτική ομάδα της στήλης μπορείτε να μας αποστέλλετε e–mail στο editorial@peernet.gr