του Αλέξη Σμυρλή
οικονομολόγου, Διευθυντή της Κ.Ο. του ΜέΡΑ25.
Θα σκεφτόταν κανείς πως η τεράστια εξέλιξη των παραγωγικών μέσων και της τεχνολογίας εξαλείφουν σταδιακά το οικονομικό πρόβλημα – πάρτε για παράδειγμα την εξελικτική πορεία των πηγών ενέργειας που χρησιμοποίησε η ανθρωπότητα μέσα στην ιστορία της, όπου από τους πραγματικά περιορισμένους πόρους πριν μερικούς αιώνες, είμαστε ένα βήμα από την ενεργειακή αειφορία – κι άρα η ανασφάλεια ως προς το ζην θα έπρεπε να εκλείπει όλο και περισσότερο. Κι όμως, παρατηρούμε το αντίθετο.
Η ίδια η αστική Οικονομική Θεωρία υφίσταται για να «διερευνήσει και εν τέλει υποδείξει τους βέλτιστους τρόπους κατανομής αυτών των περιορισμένων πόρων», πάντα βέβαια στα πλαίσια της λεγόμενης «ελεύθερης αγοράς», καταλήγοντας εν τέλει σε μια απολογητική θεώρηση της ταξικής πραγματικότητας, προωθώντας την αντίληψη πως δικαίως οι πλούσιοι έχουν όσα έχουν, με την πλειονότητα δικαίως να διαβιεί στην ανασφάλεια.
Η ανασφάλεια ως όπλο του ταξικού πολέμου κατά της εργατικής τάξης
Ο Γκάι Στάντινγκ είχε αποτυπώσει το 2011 την ύπαρξη μιας νέας κοινωνικής τάξης εργαζομένων, το λεγόμενο Πρεκαριάτο, εκείνων δηλαδή που δεν είναι ούτε προλετάριοι, ούτε άνεργοι, είναι στο κενό μεταξύ των δύο: εργάζονται μεν αλλά με όρους εργασίας, προοπτικές και απολαβές άκρως επισφαλείς, προσωρινές και διαρκώς, επί τα χείρω, μεταβαλλόμενες. Ταυτόχρονα, τα άλλοτε δικαιώματα στην υγεία, την παιδεία και την πρόνοια ξηλώνονται ακόμα και από τις παραδοσιακές σοσιαλδημοκρατίες της Δυτικής Ευρώπης, καθιστώντας τον όρο Πρεκαριάτο, δυστυχώς, εξαιρετικά εύστοχο.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Επειδή κοινωνίες που έχουν εμπεδώσει στο συλλογικό φαντασιακό τους – με την αμέριστη συνδρομή των ιδεολογικών μηχανισμών της κυρίαρχης τάξης πάντα – αρνητικές προσδοκίες, είναι εξαιρετικά ευεπίφορες στο νεοφιλελεύθερο καλιμπράρισμα. Βλέπουμε πως ακόμα και σε συνθήκες Κρίσης, το πολιτικό προσωπικό της κυρίαρχης τάξης αρνείται να προβεί σε δημοσιονομική επέκταση. Ακόμα και εν καιρώ πανδήμιας, αρνείται να ενισχύσει τη δημόσια υγεία προσλήψεις μόνιμου προσωπικού. Με όχημα ηθικιστικού χαρακτήρα ρητορικά σχήματα πολιτικού λόγου περί Λιτότητας, Συμμάζεμα των Οικονομικών του σπάταλου Κράτους, συγκρίσεις Κράτους με μεμονωμένα Νοικοκυριά και λοιπές λογικές ακροβασίες, η κυρίαρχη τάξη καλλιεργεί συνειδητά αρνητικές προσδοκίες, αβεβαιότητα ως προς το ζην για τους πολλούς, συμπεριλαμβάνοντας και το φάντασμα που λέγεται “μεσαία τάξη”, ακριβώς για να δημιουργήσει ένα πλαίσιο πιο δεκτικό στην απορρύθμιση και την ιδιωτικοποίηση, μέχρι τελικά να οδηγηθούμε σε νεοφεουδαλικές καταστάσεις μηδενικής κοινωνικής κινητικότητας. Με μια φράση, η αβεβαιότητα γεννά αρνητικές προσδοκίες, οι οποίες με τη σειρά τους καθιστούν τα άτομα πιο δεκτικά στην εκμετάλλευση.
Εξασφάλιση του ζην – Βασικό εισόδημα
Και φτάνουμε στο ερώτημα: μπορούμε ως ανθρώπινη κοινωνία – εγχώρια, διεθνώς, παγκόσμια – να εξασφαλίσουμε το ζην για όλους; Η τεχνολογική εξέλιξη και η συνεπαγόμενη εκτίναξη της παραγωγικότητας το επιτρέπουν. Οι λόγοι που το σταματούν είναι πολιτικοί, εντάσσονται στα πλαίσια του ταξικού πολέμου όπως αναφέραμε παραπάνω, ενός πολέμου που «οι από πάνω» δεν έχουν σταματήσει ποτέ. Το Βασικό εισόδημα βλέπετε, ικανό για να καλύπτει όντως τις βασικές μηνιαίες ανάγκες, καθιστά το άτομο άκαμπτο – όπως θα έλεγε ο Κέυνς – στην εκμετάλλευση, δημιουργώντας του θετικές προσδοκίες.
Το Βασικό Εισόδημα ως Πολιτική Επιταγή
Η ιστορία μάς έχει διδάξει πως η αβεβαιότητα ως προς το ζην αποτελεί μια από τις βασικές αιτίες του εκφασισμού των κοινωνιών. Η μισανθρωπική ρητορεία και πράξη της ακροδεξιάς εργαλειοποιούν την επισφάλεια – μια κατάσταση που δημιουργεί, αναπαράγει και επεκτείνει μεθοδικά η Ολιγαρχία Χωρίς Σύνορα – δείχνοντας τους “άλλους”, τους πλέον επισφαλείς (πρόσφυγες, ΛΟΑΤΚΙ, ΑμεΑ, αναρχικούς, τοξικοεξαρτημένους) ως υπαίτιους.
Και πράγματι, το Βασικό Εισόδημα διαλύει τη στρεβλή, μαλθουσιανή αντίληψη του “δεν φτάνει για όλους”, πάνω στην οποία επενδύει η ακροδεξιά για να διαχύσει το μισανθρωπικό της δηλητήριο.
Ο Γκάι Στάντινγκ στο βιβλίο του “Βασικό Εισόδημα” είναι ξεκάθαρος:
“Εάν δεν δημιουργηθεί ένα νέο σύστημα Εισοδηματικής Κατανομής, η στροφή προς την άκρα Δεξιά θα ενισχυθεί περαιτέρω. Το Βασικό Εισόδημα, ως ο σταθεροποιητής ενός πιο εξισωτικού και χειραφετικού συστήματος, έχει καταστεί μια πολιτική επιταγή”.
Δουλειά όλων των προοδευτικών δυνάμεων είναι να την καταστήσουμε κυρίαρχη.
Αύριο Τρίτη 21 Σεπτεμβρίου στις 12 το μεσημέρι, ο καθηγητής Guy Standing δίνει διάλεξη στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στο πλαίσιο της 14ης Διεθνούς Εβδομάδας Βασικού Εισοδήματος (20-26 Σεπτεμβρίου 2021), ενώ την ίδια μέρα στις 7 μ.μ. στον κήπο του Νομισματικού Μουσείου θα συμμετάσχει σε δημόσια συζήτηση του Κέντρου Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού με συνομιλητή τον Γιάνη Βαρουφάκη.