Βερολίνο: Το κίνημα για την εθνικοποίηση σπιτιών που ανήκουν σε εταιρείες ακινήτων

Του Johannes von Simons 

(αναδημοσίευση από το «Ξεκίνημα» με την άδεια του μέσου) 

Η εκτίναξη των τιμών των ενοικίων τα τελευταία χρόνια, έχει μετατρέψει τη ζωή στην πόλη σε καθημερινή μάχη για τα πιο φτωχά στρώματα της κοινωνίας. Πέρα όμως από τις δύσκολες αυτές συνθήκες, το Βερολίνο είναι μια πόλη με μακρά παράδοση σε κινήματα ενοικιαστών και διεκδικήσεις για αξιοπρεπείς συνθήκες στέγασης.

Η εκτίναξη των τιμών

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 2000 ήταν σχετικά εύκολο να βρει κανείς διαμέρισμα στο Βερολίνο με 250 ευρώ το μήνα. Από το 2011-12 τα ενοίκια άρχισαν να αυξάνονται. Μέχρι το 2015 ήταν πλέον αδύνατο για έναν άνθρωπο με χαμηλό εισόδημα να βρει σπίτι το οποίο να μην απαιτεί από το ένα τρίτο, ως και το μισό του μηνιάτικου εισοδήματος του. Σήμερα, τα πιο φτηνά σπίτια νοικιάζονται για τουλάχιστον 400 ευρώ.

Ένας φοιτητής στη Γερμανία έχει συνήθως εισόδημα στην καλύτερη περίπτωση 700 – 1000 ευρώ το μήνα (με την προϋπόθεση ότι δουλεύει παράλληλα με τις σπουδές του). Αν δε δουλεύει, παίρνει μόλις 600 ευρώ ως κρατικό δάνειο, το οποίο θα πρέπει να αποπληρώσει μετά την αποφοίτηση. Μπορεί κανείς να φανταστεί τι σημαίνει το ενοίκιο των 400 ευρώ για τα πιο φτωχά στρώματα της κοινωνίας, τους κακοπληρωμένους εργαζόμενους, τους φοιτητές, κλπ.

Το Βερολίνο ήταν πάντα πόλος έλξης για ανθρώπους από όλη τη Γερμανία. Και ενώ τα προηγούμενα χρόνια, παρά τη δύσκολη κατάσταση πολλοί και πολλές επέλεγαν να κάνουν συμβιβασμούς σε άλλα επίπεδα προκειμένου να ζήσουν στην πόλη, πλέον ούτε αυτό είναι δυνατό. Η κατάσταση επιδεινώνεται χρόνο με το χρόνο και το Βερολίνο μετατρέπεται σε απλησίαστη πόλη για τον κόσμο που δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην αύξηση των ενοικίων.

Deutsche Wohnen

Το παράδειγμα του κολοσσού στον τομέα της στέγης Deutsche Wohnen, είναι χαρακτηριστικό. Η εταιρεία έχει στην κατοχή της πάνω από 100.000 διαμερίσματα στο Βερολίνο. Στην οδό Καρλ Μαρξ, η εταιρεία έχει αγοράσει αρκετές εκατοντάδες διαμερίσματα, των οποίων τα σημερινά ενοίκια θεωρεί χαμηλά για την ποιότητά τους. Έτσι, τα αυξάνει σταδιακά, προσπαθώντας να διώξει τους ένοικους, ώστε να καταφέρει να τα διαθέσει ακόμη ακριβότερα.

Νομικά, ο ιδιοκτήτης ενός σπιτιού δικαιούται να αυξήσει την τιμή του ενοικίου κατά 11% αν προηγουμένως κάνει ανακαίνιση. Έτσι η εταιρεία ανακαινίζει και αυξάνει διαρκώς τις τιμές. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια διαρκή παρενόχληση των ενοικιαστών, προκειμένου να φύγουν από τα σπίτια τους. Έτσι, μετά από ένα χρόνο πιέσεων από το κίνημα και μέσα από περίπλοκες νομικές διαδικασίες, η τοπική κυβέρνηση αγόρασε από την εταιρεία ένα μεγάλο μέρος αυτών των διαμερισμάτων, προκειμένου να τερματιστεί η πρακτική της έμμεσης εκδίωξης των κατοίκων.

Μια πόλη με κινηματικές παραδόσεις

Το Βερολίνο είναι παραδοσιακά μια πόλη με έντονα κινηματικά στοιχεία, ιδιαίτερα στον τομέα της στέγασης. Υπάρχουν οργανωμένες ομάδες ενοικιαστών και όλα τα τελευταία χρόνια διοργανώνεται κάθε άνοιξη ετήσια διαδήλωση για την ποιότητα και τις τιμές των διαμερισμάτων, με χιλιάδες συμμετέχοντες. Στις διαδηλώσεις αυτές συμμετέχουν ομάδες ενάντια στις εξώσεις, ομάδες μεταναστών ενοικιαστών, νομικές επιτροπές βάσης για την υποστήριξη των κατοίκων, αλλά και πολλοί και πολλές που δεν ανήκουν σε κάποια συγκεκριμένη επιτροπή.

Το κίνημα των ενοικιαστών είναι ισχυρό και οργανωμένο, ήδη από τη δεκαετία του ‘70. Έχει στο ιστορικό του καταλήψεις άδειων κτιρίων και μαζικές κινητοποιήσεις. Ιδιαίτερα μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου και τις μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, χιλιάδες διαμερίσματα έμειναν άδεια. Έτσι, έγιναν και πολλές καταλήψεις σπιτιών από το δραστήριο κίνημα των ενοικιαστών.

Το κίνημα απαιτεί δημοψήφισμα

Σήμερα, έχουμε ένα μαζικό κίνημα που απαιτεί τοπικό δημοψήφισμα για τη μαζική απαλλοτρίωση κατοικιών που ανήκουν σε στεγαστικές εταιρείες. Αυτό δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο, αφού τα τελευταία δέκα χρόνια έχει δημιουργηθεί μια παράδοση διεκδίκησης δημοψηφισμάτων πάνω σε μια σειρά προοδευτικά αιτήματα. Ανάμεσα σε άλλα, διοργανώθηκαν δημοψηφίσματα για να παραμείνουν δημόσιες οι μεταφορές στην πόλη, να δημιουργηθούν δημοτικές εταιρείες υδροδότησης και ηλεκτροδότησης, να μην τσιμεντοποιηθεί τμήμα του πρώην αεροδρομίου που λειτουργεί ως χώρος αναψυχής και επαφής με τη φύση από το 2008.

Το 2018 γεννήθηκε η ιδέα να διεκδικήσει το κίνημα τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το στεγαστικό πρόβλημα. Η ιδέα ήταν να αξιοποιηθεί το άρθρο του Συντάγματος που προστατεύει το δικαίωμα στην αξιοπρεπή ζωή και την ασφάλεια στέγασης. Η πρωτοβουλία για το δημοψήφισμα πάρθηκε μέσα στο δεύτερο μισό του 2018 και υιοθετήθηκε με ενθουσιασμό από το κίνημα των ενοικιαστών. Η ετήσια διαδήλωση την άνοιξη του 2019, στην οποία συμμετείχαν πάνω από 50.000 διαδηλωτές, ήταν η αρχή της μαζικής εκστρατείας. Εκεί άρχισαν να μαζεύονται οι πρώτες υπογραφές, ενώ τα βασικά συνθήματα απαιτούσαν την εθνικοποίηση των διαμερισμάτων των μεγάλων εταιρειών στέγασης.

Τα επόμενα βήματα

Η νομική διαδικασία για να προκηρυχθεί τοπικό δημοψήφισμα είναι αρκετά περίπλοκη και χρονοβόρα. Το πρώτο βήμα είναι να μαζευτούν 20.000 υπογραφές. Αυτή η φάση έχει ολοκληρωθεί με επιτυχία, αφού το κίνημα έχει καταφέρει να μαζέψει τουλάχιστον 50.000. Τα επόμενα βήματα απαιτούν ακόμη μεγαλύτερους αριθμούς, μέχρι να φτάσουμε στο δημοψήφισμα στο οποίο πρέπει να συμμετέχει τουλάχιστον το 15% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων της πόλης. Η συνέχεια θα είναι δύσκολη, αλλά ο στόχος δεν είναι ακατόρθωτος. Το κίνημα πρέπει τώρα να αξιοποιήσει τη στιγμή και να περάσει στα επόμενα βήματα μέσα στους επόμενους μήνες.