Ανθρωπιστική κρίση στο ανατολικό Αιγαίο

Συνέντευξη Τύπου με θέμα τις αφίξεις προσφύγων στα νησιά του Αιγαίου παραχώρησε σήμερα η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, με την συμβολή ΜΚΟ και την παρέμβαση εκπροσώπων της ΕΛΑΣ, του Λιμενικού και της Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής

Ένα χρόνο μετά τα πολύνεκρα ναυάγια της Λαμπεντούζα, τα νέα στοιχεία του ΟΗΕ που αφορούν τις παράτυπες διελεύσεις μεταναστών από τη Μεσόγειο, καταδεικνύουν μια άκρως ανησυχητική αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που χάνουν τη ζωή τους, επιχειρώντας να φτάσουν στην Ευρώπη:

Μόνο το τελευταίο τρίμηνο, 90.000 άνθρωποι ταξίδεψαν μέσω θαλάσσης στην Ευρώπη και τουλάχιστον 2.200 χάθηκαν προσπαθώντας. Συγκριτικά, ολόκληρο το πρώτο εξάμηνο του χρόνου έφτασαν στην Ευρώπη 75.000 άνθρωποι, με τους νεκρούς να αγγίζουν τους 800.

Στη χώρα μας, ο φράκτης του Έβρου και η φύλαξη των χερσαίων συνόρων έχει εκτρέψει σε μεγάλο βαθμό την πορεία προσφύγων και μεταναστών, οι οποίοι κατά βάση στοιβάζονται σε ακατάλληλες λέμβους με κατεύθυνση τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Τον τελευταίο μόνο χρόνο, οι αφίξεις σημείωσαν αύξηση της τάξης του 223,22% (22.089 άτομα πέρασαν στην Ελλάδα από τη θάλασσα από την αρχή του χρόνου μέχρι και τον Αύγουστο).

Οι αριθμοί δικαιολογούν απόλυτα όσους μιλούν για μια πρωτοφανή ανθρωπιστική κρίση. Και τα ναυάγια αποτελούν μία μόνο πτυχή της.

Η διαχείριση χιλιάδων μεταναστών που φτάνουν μαζικά χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα – πολλοί εκ των οποίων πρόσφυγες (θύματα πολέμων και βασανιστηρίων) αλλά και μέλη ευάλωτων ομάδων – αποτελεί για τις χώρες της Νότιας Ευρώπης μία τεράστια πρόκληση, στην οποία μέχρι σήμερα αδυνατεί να ανταποκριθεί αποτελεσματικά.

Και ενώ στην Ιταλία, κατά βάση στο πλαίσιο της επιχείρησης Mare Nostrum, οι περίπου 516 άνθρωποι που φτάνουν ημερησίως στη χώρα δεν καταγράφονται (μέσω του screening), καθώς διασώζονται σε διεθνή ύδατα, στην Ελλάδα οι συλλήψεις προσφύγων στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου αυξάνονται κατακόρυφα, αγγίζοντας τις 27.000 μόνο μέσα στο 2014 και συγκεκριμένα στο ανατολικό Αιγαίο. Ενδεικτικά, η αύξηση των συλλήψεων από το 2013 υπολογίζεται στα Δωδεκάνησα στο +449%.

Με λίγα λόγια, αυτό σημαίνει ότι αφενός στη Μεσόγειο χιλιάδες ανθρώπινες ζωές και αφετέρου στην ελληνική επικράτεια χιλιάδες πρόσφυγες συλλαμβάνονται και κρατούνται σε κρατητήρια, αυλές λιμεναρχείων και δημαρχείων.
«Η κατάσταση που δημιουργήθηκε το καλοκαίρι στην Ελλάδα έχει προσλάβει χαρακτηριστικά ανθρωπιστικής κρίσης, ενώ η επερχόμενη χειμερινή περίοδος δημιουργεί νέες προκλήσεις. Σχεδόν σε καθημερινή βάση σημειώνονται σε όλα τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, αφίξεις πολυπληθών ομάδων», σημειώνει χαρακτηριστικά ο επικεφαλής του ελληνικού γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, Γιώργος Τσαμπρόπουλος.

Κάτι που αξίζει να σημειωθεί, είναι πως συχνά οι πρόσφυγες δεν καταθέτουν αίτημα ασύλου στην Ελλάδα, προτιμώντας χώρες με περισσότερο ανεπτυγμένο κοινωνικό κράτος – κάτι που άλλωστε συνιστά αναφαίρετο δικαίωμά τους – με αποτέλεσμα να στερούνται τα δικαιώματα ενός αναγνωρισμένου πρόσφυγα, αλλά και εκείνα που απορρέουν από το status του αιτούντος άσυλο.

Ενδεικτικά φέτος, μέχρι τον Αύγουστο,  συνελήφθησαν στη χώρα 17.365 Σύροι πρόσφυγες, από τους οποίους μόλις οι 373 υπέβαλαν το σχετικό αίτημα. Όπως αναφέρει, μάλιστα, ο Παναγιώτης Νίκας, Διευθυντής της Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής (που υπάγεται στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη), η ΕΕ αρνείται να λάβει υπόψη της το μεγάλο όγκο προσφύγων που δεν επιθυμούν ελληνικό άσυλο, κρίνοντας πως δεν απαιτείται πρόσθετη χρηματοδότηση για την προστασία τους.  

Σημαντική πτυχή της κρίσης, όμως, συνιστούν και οι διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Όταν, όπως μας ενημερώνει ο πρόεδρος του ελληνικού τμήματος των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα», Απόστολος Βεΐζης, στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής στη Σάμο, χωρητικότητας 285 ατόμων, στοιβάζονται περίπου 900 άνθρωποι, γίνεται σαφές πως κάθε δυνατότητα έγκαιρης ιατρικής παρέμβασης περιορίζεται δραματικά. Την ίδια ώρα, τόσο το προσωπικό ασφαλείας (στο ΚΕ.Π.Υ της Σάμου μόλις 4 άτομα), όσο και οι ντόπιοι πληθυσμοί, βιώνουν έντονη ανασφάλεια, κυρίως λόγω της ελλιπούς πληροφόρησης.

Αξίζει να επισημανθεί, εδώ, και η έντονη αντίδραση των τοπικών κοινωνιών στην εγκατάσταση χώρων υποδοχής και κράτησης μεταναστών μέσα στα όρια των οικισμών τους. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα δημάρχου νήσου του ανατολικού Αιγαίου, που χρησιμοποίησε ο Παναγιώτης Νίκας, σύμφωνα με τον οποίο, όταν ζήτησε από τον δήμαρχο να κάνουν μια συνάντηση για να συζητήσουν τη δημιουργία ενός κέντρου στο νησί, ο δήμαρχος του απάντησε να μην έρθει γιατί «θα τον πετάξει στη θάλασσα».

Στα κενά αφενός στον τομέα της διερμηνείας και αφετέρου και σε εκείνον της συνοδείας των ανήλικων παιδιών (ασυνόδευτων), αναφέρθηκε με τη σειρά της η αντιπρόεδρος της ΜΚΟ ΜΕΤΑδράση, Λώρα Παπά: Μέχρι πρότινος, εκατοντάδες παιδιά παρέμεναν έγκλειστα σε κέντρα κράτησης ή «βαφτίζονταν ενήλικα» (με ψευδείς καταγραφές), επειδή κανείς δεν αναλάμβανε τη μεταφορά τους σε ξενώνες φιλοξενίας, ενώ παράλληλα εκατοντάδες μετανάστες αδυνατούσαν να επικοινωνήσουν με τις αστυνομικές αρχές. Η οργάνωση μέσα σε 7 μήνες συνόδευσε 763 παιδιά, ενώ παρείχε υπηρεσίες διερμηνείας στα σύνορα στο 40% των περιπτώσεων.

Στη Συνέντευξη Τύπου παραβρέθηκαν ο Αντιστράτηγος της ΕΛΑΣ, Εμμανουήλ Κατριαδάκης, καθώς και ο αρχιπλοίαρχος του Λιμενικού Σώματος, Γιάννης Καραγεωργόπουλος. Ο τελευταίος αναφέρθηκε στις πρακτικές και τις συνέργειες του λιμενικού σώματος για τη διαχείριση των εισροών από τα θαλάσσια σύνορα (εύρους 2.200 χιλιομέτρων και 50 και πλέον νησιών, κατοικημένων και ακατοίκητων).

 Μετά το τέλος των τοποθετήσεων, οι πρώτες ερωτήσεις κατευθύνθηκαν προς τον Γ. Καραγεωργόπουλο, και αφορούσαν τον χαρακτήρα των επιχειρήσεων του λιμενικού (επιχειρήσεις αποτροπής ή προστασίας), την περίπτωση του Φαρμακονησίου, αλλά και τον συντριπτικό αριθμό των συλλήψεων προσφύγων.
Στο ηχητικό, η απάντηση του, όσο γενικόλογη αναμενόταν.