Του Παύλου Κιρκασίδη

Αφορμή η τελευταία «διαφήμιση» γνωστής αλυσίδας παιχνιδιών, (εν προκειμένω και κατά κανόνα πλαστικής σαβούρας αμφισβητούμενης ψυχαγωγικής ή παιδαγωγικής αξίας, πολύ συχνά ακόμη και επικίνδυνων για την υγεία των παιδιών) που όχι μόνο συνέχισε να τιμά την εταιρική της παράδοση παραγωγής αισθητικά άθλιων σποτς αλλά είπε να πάει και ένα βήμα παραπέρα, αυτή τη φορά βγάζοντας από την «made in China» επικοινωνιακή της φαρέτρα τη γλώσσα της βίας, και υπό το (πληκτικά προφανές) σκεπτικό πως οι πλέον κάφροι θα την «κατανοήσουν», οι στοιχειωδώς υποψιασμένοι θα «επαναστατήσουν», σε κάθε περίπτωση το όνομά μας να ακούγεται ακόμη και αν… γαία πυρί μιχθήτω.

Πρόκειται ακριβώς για την ίδια τακτική μάρκετινγκ («σχολής» Άδωνη) που ενσωματώνει πρακτικές όπως το να ξεβρακωθείς στην Πλατεία Συντάγματος για να κάνεις τους άλλους «να μιλάνε για σένα» ή και στον καναλάρχη ή στον σκηνοθέτη ή στο αφεντικό για να πάρεις τη «δουλειά». Φυσικά, είναι γνωστό πως το να επιχειρείς να προσεγγίσεις τις διάφορες εμπορικές πρακτικές εισάγοντας στη συζήτηση όρους… ηθικής, δεν είναι μόνο βλακώδες αλλά και ανεδαφικό, καθώς, καπιταλισμός και ηθική ποτέ δεν είχαν μεταξύ τους τις καλύτερες σχέσεις και αυτό το γνωρίζει και ο τελευταίος τζήμερος.

Για ποιο λόγο λοιπόν να ασχοληθεί κάποιος γραφιάς με ένα τέτοιο θέμα αφού όλα είναι ήδη γνωστά και δεδομένα; Kι επίσης, για ποιον ακριβώς λόγο, να εξανίσταται μια ολόκληρη κοινωνία, ή έστω ένα τεράστιο μέρος της (μέσω κοινωνικών δικτύων-και όχι μόνον) και να κάνει θέμα για μια κωλοφράση «χτύπα σαν άντρας», για να παραφράσουμε και την αλήστου μνήμης ρήση περί «κωλόσπιτου» του επίσης αλήστου μνήμης Ευάγγελου Γιαννόπουλου;

Ίσως πως επειδή αυτή τη φορά η εταιρία Jumbo, δεν αρκέστηκε στη μέχρι σήμερα «γραφικότητά» των διαφημιστικών της μυνημάτων φροντίζοντας να παραμείνει έστω και στο απώτατο όριο των επικοινωνιακών «κωδίκων» αλλά και κοινωνικών ανοχών, αλλά πέρασε και στο επίπεδο εκείνο των «διδαχών» και «προτάσεων» και μάλιστα προτάσεων που αναδεικνύουν τη βία ως μαγκιά, (χρησιμοποιώντας δε ένα έθιμο που έχει να κάνει με τη λεγόμενη «γιορτή της Αγάπης) επαναφέροντας «στη μόδα» στερεότυπα τα οποία οι πλέον ευάλωτες ομάδες έχουν πληρώσει κυριολεκτικά με αίμα και τα ωριμότερα κομμάτια της κοινωνίας δίνουν αγώνες δεκαετιών για την αποδυνάμωσή τους.

Με την κίνησή της όμως αυτή, και με αδιαμφισβήτητο το δεδομένο πως η πρόσκληση σε βία έχει ξεκάθαρα πολιτικό πρόσημο και μάλιστα απολύτως συγκεκριμένου πολιτικού χώρου, η Jumbo έπαψε να είναι μια οποιαδήποτε εμπορική εταιρία έστω και απεχθής κοινωνικά λόγω των συνθηκών εργασιακού μεσαίωνα που επιβάλλει στους εργαζόμενους, και ταυτίστηκε πλέον πλήρως με το πρόσωπο της πιο σκληρής πολιτικής εξουσίας, λέγοντας στην πραγματικότητα πως «θα σε κάνω να μιλάς για μένα ακόμη και αν χρειαστεί να με βρίζεις, από μένα δεν έχεις καμία δυνατότητα διαφυγής». 

Και αυτό, ο έστω και στοιχειωδώς σκεπτόμενος πολίτης, και καθώς οι πληγές στην πλάτη του από το μαστίγιο της TINA δεν έχουν πάψει να αιμορραγούν, δεν μπορεί να το δεχθεί. Δεν μπορεί να δεχθεί πως πλέον το «There is No Alternative» δεν αφορά μόνον τις πολιτικές επιλογές που του επιβάλλονται αλλά και τις όποιες καταναλωτικές του συνήθειες και μάλιστα από μια εταιρία, της οποίας το εμπόρευμα θα μπορούσε κάλλιστα και να βρίσκεται στα καρότσια γυρολόγων πραματευτάδων.

Ένα τέτοιο λάθος ωστόσο, τού να ταυτιστείς δηλαδή με το απεχθέστερο πρόσωπο της εξουσίας και μάλιστα σε μια περίοδο όπου η βία εμφανίζεται ως το «προσφορότερο» εργαλείο διαχείρισης ζητημάτων που ξεκινούν από τις «απλές» ενδοοικογενειακές σχέσεις και φτάνουν μέχρι το Προσφυγικό, (ως απότοκου της αιματοχυσίας σε Μέση Ανατολή καθώς και βόρεια και κεντρική Αφρική), ίσως να είναι και μοιραίο, καθώς, δεχόμενος (…) να αναλάβεις πολιτικούς ρόλους, με κάθε φύσεως πολιτικούς όρους θα πρέπει να είσαι έτοιμος και να αντιμετωπιστείς.

Και ίσως η διοίκηση της Jumbo που ενέκρινε τη συγκεκριμένη διαφήμιση, θάπρεπε να απαντήσει αν πραγματικά είναι έτοιμη για κάτι τέτοιο ή αν, «αύριο το πρωί», με κάποια ανακοίνωσή της, θα βγει να μυξοκλαίει, επειδή κάποιοι θεώρησαν πως έπρεπε να απαντήσουν στην πρόκλησή της αυτή, με μια αντίστοιχη δική τους «πρόκληση», έχοντας εφεύρει έναν… διαφορετικό τρόπο να ασχοληθεί η κοινή γνώμη με τη φίρμα τους και αποδεικνύοντας πως τελικά πάντα θα υπάρχουν «τρόποι διαφυγής».

Φυσικά, πάντα εν αναμονή και η… ελπίδα να ασχοληθεί με το θέμα κάποια «Αρχή», καθώς, πέρα από τις όποιες προσεγγίσεις, το συγκεκριμένο διαφημιστικό σποτ προσκρούει εξώφθαλμα σε τουλάχιστον τέσσερα σημεία του Ελληνικού Κώδικα Διαφήμισης-Επικοινωνίας και όπως αυτός έχει αναθεωρηθεί και ισχύει από 01-01-2007.

Συγκεκριμένα…

Την παράγραφο (β) του Άρθρου 1

«Όλες οι διαφημίσεις πρέπει να δημιουργούνται με πνεύμα κοινωνικής ευθύνης…»

Την παράγραφο (α) του Άρθρου 3

«Οι διαφημίσεις πρέπει να σέβονται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, και δεν πρέπει να περιέχουν ή να υπαινίσσονται καμιά μορφή διάκρισης, όπως μεταξύ άλλων τη φυλή, την εθνικότητα, την καταγωγή, τη θρησκεία, το φύλο, την ηλικία, την αναπηρία ή τη σεξουαλική ταυτότητα».

Την παράγραφο (γ) του άρθρου 3

«Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να περιέχουν ή να υπαινίσσονται στοιχεία που μπορεί να οδηγήσουν σε βίαιη, παράνομη ή αντικοινωνική συμπεριφορά».

Καθώς και το Άρθρο 18 που αναφέρεται ειδικά στις διαφημίσεις που απευθύνονται σε παιδιά και νέους και στο οποίο, μεταξύ άλλων, ρητά αναφέρεται πως «οι διαφημίσεις δεν πρέπει να υποβαθμίζουν την κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά…»