Οι άσχημες ειδήσεις του 2017 ήταν αμέτρητες. Ωστόσο ανάμεσα σε αυτές, υπήρξαν και σημαντικές νίκες που πέτυχαν κινήματα παγκοσμίως, μοιράζοντας ελπίδα για ένα καλύτερο 2018. Το Transnational Institute συγκέντρωσε 12 τέτοιες ιστορίες και σας τις παρουσιάζουμε συγκεντρωμένες εδώ.

του Jeff Abbott στο occupy.com

«Ζητάμε να παραιτηθεί ο πρόεδρος και η πλειοψηφία του Κογκρέσου και να περάσουν νόμοι οι οποίοι θα τροποποιούν τους ισχύοντες νόμους που ελέγχουν τα πολιτικά κόμματα», δήλωσε ο Τόμας Σολέι, ο αυτόχθων δήμαρχος του διαμερίσματος Σολολά. «Έχουμε την υπεροχή αυτήν τη στιγμή».

Στην πόλη της Γουατεμάλας, φοιτητικές ομάδες και οργανώσεις που ξεκίνησαν να δημιουργούνται κατά τη διάρκεια της κρίσης της διαφθοράς του 2015, πραγματοποίησαν πορεία, η οποία ξεκινούσε από διάφορα σημεία της πόλης και κατέληγε στην κεντρική πλατεία, ως ένδειξη διαμαρτυρίας κατά του προέδρου και του Κογκρέσου.

«Στον πρόεδρο Μοράλες και τους φίλους του στο Κογκρέσο, εμείς οι κάτοικοι της Γουατεμάλας έχουμε κάτι να σας πούμε: Είμαστε εδώ, σας βλέπουμε, και δεν θα τα παρατήσουμε μέχρι η κυβέρνησή μας να απελευθερωθεί από τις ισχυρές εγκληματικές ομάδες που την έχουν καταλάβει», έγραψαν μέλη του κινήματος Justicia Ya, στο δελτίο Τύπου που δημοσιεύθηκε στα πλαίσια της διαμαρτυρίας.

«Εμείς, οι κάτοικοι της Γουατεμάλας, θα σταματήσουμε να φοβόμαστε. Είμαστε έτοιμοι να οικοδομήσουμε μια ειρηνική, ευημερούσα και διαφανή Γουατεμάλα».
Ογδόντα πέντε μίλια βορειοδυτικά της πόλης της Γουατεμάλας, στο μεγαλύτερο διαμέρισμα αυτοχθόνων της Σολολά, οι αρχές των αυτοχθόνων των δήμων Σολόλα, Σαν Πέντρο λα Λαγκούνα, Σαν Χουάν  λα Λαγκούνα , Ναουάλα, Σάντα Καταρίνα Ικουάταν, Σαν Λούκας Τόλιμαν, Πάνατζατσελ και Σαντιάγκο Άτιτλαν, διοργάνωσαν διαμαρτυρία σε ολόκληρο το διαμέρισμα, φράζοντας την εθνική οδό Παναμέρικαν στο Λος Ενκουέντρος, για οκτώ ώρες.

Και οι διαμαρτυρίες έχουν φέρει ήδη σοβαρές επιπτώσεις στην κυβέρνηση. Οι βασικότεροι υπουργοί της κυβέρνησης παραιτήθηκαν, συμπεριλαμβανομένων και των υπουργών Εργασίας, Οικονομικών, Εσωτερικών και Υγείας.

«Είμαστε εδώ για να ανακοινώσουμε στην τάξη των πολιτικών, ότι δεν θα επιτρέψουμε πλέον τη διαφθορά και την ατιμωρησία τους και ότι η Γουατεμάλα αξίζει ένα καλύτερο μέλλον», δήλωσε ο Χούλιο Έκτορ Ροντρίγκεζ Αντράντε από την Λαϊκή και Κοινωνική Συνέλευση που συγκροτήθηκε κατά τη διάρκεια της πολιτικής κρίσης του 2015. «Η διαφθορά τους μας προσφέρει μόνο μεγαλύτερη φτώχεια, έλλειψη εκπαίδευσης και υγειονομικής περίθαλψης, και κακές εθνικές οδούς. Μας τα παίρνουν όλα, και η πλειοψηφία του πληθυσμού συνεχίζει να ζει σε άθλιες συνθήκες».

Οι επιπτώσεις της διαφθοράς είναι ιδιαίτερα αισθητές στις αυτόχθονες κοινότητες της Γουατεμάλας. Το διαμέρισμα Σολολά είναι μεταξύ αυτών με τον υψηλότερο πληθυσμό αυτοχθόνων καθώς και το φτωχότερο στη Γουατεμάλα, με το ποσοστό του πληθυσμού που ζει σε συνθήκες ανέχειας, να ανέρχεται στο 85,4%, σύμφωνα με έκθεση του Αναπτυξιακού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών του 2016. Σύμφωνα με την ίδια έκθεση, το συγκεκριμένο διαμέρισμα έχει επίσης χαμηλή πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη.

«Εδώ, οι βουλευτές του Κογκρέσου δεν προσφέρουν τίποτα στις κοινότητές μας, παρά μόνο όταν κατεβαίνουν στις εκλογές», δήλωσε ο Τσέτσα, κάτοικος του Λος Ενκουέντρος, στη στο Σολολά. «Τα μόνο έργο που φέρνουν εις πέρας είναι να ξεπλένουν περισσότερα χρήματα. Αλλά εμείς δεν παίρνουμε τίποτα. Αυτή ακριβώς είναι η διαφθορά που είχαμε βιώσει και με τον Ότο Πέρες Μολίνα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ξεσηκωνόμαστε εναντίον τους. Θέλουμε ένα νέο κράτος».
Αυτές οι άμεσες επιπτώσεις της διαφθοράς έχουν κινητοποιήσει τις κοινότητες ώστε να προχωρήσουν σε διαμαρτυρίες.

«Είμαστε αγανακτισμένοι  διότι τα μέλη του Κογκρέσου κλέβουν τους φόρους μας, την ώρα που εμείς πρέπει να παλεύουμε κάθε μέρα για να βγάλουμε το ψωμί μας», δήλωσε ο Σολέι. «Ο  λαός έχει επίγνωση της κατάστασης. Πώς είναι δυνατόν, τον 21ο αιώνα, να συνεχίζουμε να ζούμε σε ένα καθεστώς που κυβερνάται από κλέφτες; Δεν μπορούμε πλέον να το ανεχθούμε αυτό».

Η πιο πρόσφατη κρίση της Γουατεμάλας

Αυτές οι ενέργειες προστέθηκαν στην όλο και αυξανόμενη οργή του λαού, μετά την πρόσφατη πολιτική κρίση της Γουατεμάλας, η οποία ξεκίνησε μερικές εβδομάδες νωρίτερα.

Στις 25 Αυγούστου, ο Μοράλες ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη για να συναντηθεί με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, ο Μοράλες και οι συνεργάτες του διαμαρτυρήθηκαν για τις ενέργειες του Ιβάν Βελάσκεζ, του κολομβιανού επικεφαλής ερευνητή τηw Διεθνούς Επιτροπής κατά της Ατιμωρησίας στη Γουατεμάλα (CICIG) που συνεργάζεται με τα Ηνωμένα Έθνη. Ισχυρίστηκαν ότι οι πράξεις του Βελάσκεζ παρεμπόδισαν την θέση του Μοράλες ως προέδρου.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 27 Αυγούστου, όταν επέστρεψε στη Γουατεμάλα, ο Μοράλες δημοσίευσε ένα βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με το οποίο  κήρυττε τον Βελάσκεζ ως «ανεπιθύμητο πρόσωπο», και διέταζε την άμεση απέλασή του από τη χώρα. Υποστήριξε ότι ο Βελάσκεζ είχε αναμειχθεί «σε εγχώριες υποθέσεις, οι οποίες αποτελούν αποκλειστική ευθύνη του κράτους της Γουατεμάλας». Την ίδια μέρα αυτό το προεδρικό διάταγμα τέθηκε ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου της χώρας, το οποίο ακύρωσε την απόφαση του Μοράλες να εκδιώξει τον Βελάσκεζ.

«Έχουμε βγει στους δρόμους για να διαδηλώσουμε διότι δεν επιθυμούμε να εκδιωχθεί ο Βελάσκεζ, και ως αποτέλεσμα, να έρθει στη θέση του ένας νέος επίτροπος ο οποίος δεν θα ασχοληθεί με τις υποθέσεις εναντίον των κυβερνητικών αξιωματούχων που αντιμετωπίζουν νομικές κατηγορίες», ανέφερε ο Σολέι.

Η επίθεση εναντίον του Βελάσκεζ θεωρήθηκε ως επίθεση εναντίον των αυτοχθόνων κοινοτήτων και του αγώνα κατά της διαφθοράς, δεδομένου ότι ο επικεφαλής ερευνητής της CICIG μπορεί να θεωρηθεί σε μεγάλο βαθμό «φίλος» του λαού.
«Ο Βελάσκεζ είναι ένας άνθρωπος που έχει αποκαλύψει πολλές υποθέσεις διαφθοράς στη Γουατεμάλα», ανέφερε ο Σολέι. «Εξαιτίας αυτού, έχουμε έναν τέως πρόεδρο, έναν αντιπρόεδρο και πρώην κυβερνητικούς αξιωματούχους  που κατηγορούνται για διαφθορά. Δεν έκαναν το ίδιο με τον Βελάσκεζ άλλοι επίτροποι από την CICIG».

Οι αναλυτές υποδήλωσαν ότι οι ενέργειες του Μοράλες ήταν μια απόπειρα για την ανατροπή της υπόθεσης ότι η CICIG και η εισαγγελική αρχή της Γουατεμάλας έκαναν ενέργειες κατά του προέδρου. Όμως, παρά την επίθεση αυτή, η υπόθεση προχώρησε και, όταν ο Μοράλες συναντήθηκε με τον γενικό γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, ο Βελάσκεζ και η γενική εισαγγελέας Θέλμα Αλντάνα, παρουσίασαν τα ευρήματά τους εναντίον του προέδρου.

Σε μια συνέντευξη Τύπου στις 25 Αυγούστου, οι ερευνητές απέδειξαν ότι το Μέτωπο Εθνικής Σύγκλισης (ΝCF) του προέδρου, είχε λάβει 325.000 δολάρια από  ανώνυμες δωρεές και δεν δήλωσε 600.000 δολάρια που δαπανήθηκαν σε εκστρατείες του κόμματος. Πρότειναν την ακύρωση της προεδρικής ασυλίας του Μοράλες και την κατάθεση επίσημης κατηγορίας εναντίον του για παραβίαση των νόμων περί χρηματοδοτούμενης εκστρατείας.

Η απόφαση να χάσει ο πρόεδρος την ασυλία του, βρέθηκε ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου στις 4 Σεπτεμβρίου. Το δικαστήριο αποφάσισε ότι το Κογκρέσο πρέπει να είναι το όργανο το οποίο θα πάρει την απόφαση περί ακύρωσης του ασύλου. Η ψηφοφορία έγινε στο Κογκρέσο στις 11 Σεπτεμβρίου, όπου 104 από τα 158 μέλη ψήφισαν υπέρ της διατήρησης του ασύλου. Δύο μέρες αργότερα, χρησιμοποιώντας το επιχείρημα των εθνικών μέτρων έκτακτης ανάγκης, το Κογκρέσο πέρασε τα διατάγματα 14-2017 και 15-2017, καταργώντας την προηγούμενη νομοθεσία κατά της διαφθοράς και ακυρώνοντας το χρόνο φυλάκισης εάν οι καταδικασθέντες είναι σε θέση να πληρώσουν το πρόστιμο. Αυτές οι ενέργειες το μόνο που καταφέρανε είναι να συμβάλλουν στη λαϊκή οργή και να οδηγήσουν τον λαό σε εθνική απεργία.

«Αυτά τα διατάγματα δήλωσαν ότι θα μπορούσαν να ελευθερώσουν εκείνους τους [κυβερνητικούς αξιωματούχους] που φυλακίζονται», ανέφερε ο Σολέι. «Και ο Μοράλες δεν θα διωχθεί για τις κατηγορίες εναντίον του. Το Κογκρέσο πήρε πίσω τους νόμους ενάντια στη διαφθορά [κηρύσσοντας] κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη χώρα».

Οι μεταρρυθμίσεις των νόμων καταργήθηκαν στις 15 Σεπτεμβρίου, την ημέρα της ανεξαρτησίας της Γουατεμάλας, σε ένα πλαίσιο έντονης διαμαρτυρίας. Θυμωμένοι κάτοικοι της πόλης της Γουατεμάλας εμπόδισαν τα μέλη του Κογκρέσου καθώς προσπάθησαν να φύγουν, μία πράξη που οδήγησε σε βίαιη απομάκρυνση των διαδηλωτών από τις μονάδες αποκατάστασης της τάξης.

Οργανώνοντας το κίνημα

Οι κινητοποιήσεις και η οργάνωσή τους έχουν λάβει διάφορες μορφές  στη χώρα.  Στην αρχή, οι αστικές περιοχές καθυστέρησαν να ενταχθούν στις διαμαρτυρίες εναντίον του προέδρου και των μελών του Κογκρέσο. Ωστόσο, μετά την ψήφιση των διαταγμάτων στις 11 Σεπτεμβρίου, οι κάτοικοι των αστικών περιοχών πήραν γρήγορα μέρος στις διαμαρτυρίες.

Μέσα στις αυτόχθονες κοινότητες, οι Πατρογονικές Αρχές έχουν διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην κινητοποίηση των κατοίκων που στηρίζουν. Οι αυτόχθονες αρχές αποτελούν μια εναλλακτική κυβέρνηση μέσα στις κοινότητες και υπάρχουν σε ολόκληρη τη χώρα εδώ και αιώνες. Η δομή τους βασίζεται στην κοινωνική οργάνωση των προ-ισπανικών κοινοτήτων των Μάγια.

«Είμαστε σε συνεχή επικοινωνία και με τους 72 κοινοτικούς δημάρχους που εξυπηρετούν τις 83 κοινότητες του δήμου Σολολά», ανέφερε ο Σολέι. «Διοργανώνουμε συναντήσεις στους αυτόχθονες δήμους για να ανταλλάσσουμε πληροφορίες. Όταν πρέπει [να οργανώσουμε μια δράση], κανονίζουμε αμέσως μια συνάντηση, και στη συνέχεια οι κοινοτικοί δήμαρχοι επιστρέφουν και ενημερώνουν τις κοινότητες τους τα όσα ειπώθηκαν».

Αυτή η δομή έχει οδηγήσει σε μια οργάνωση που εκτείνεται πέρα από τα στενά σύνορα της πόλης Σολολά και τώρα περιλαμβάνει σχεδόν κάθε δήμο στο διαμέρισμα της Σολολά.  Αυτές οι προσπάθειες έχουν φέρει ως αποτέλεσμα, η Σολολά να γίνεται ένα όλο και πιο οργανωμένο διαμέρισμα με τις αυτόχθονες αρχές.

«Ο πρωταρχικός μας στόχος είναι να δημιουργηθούν νέες συμμαχίες και με τις υπόλοιπες αυτόχθονες αρχές στο συγκεκριμένο διαμέρισμα. Καταφέραμε να συνεργαστούμε με περίπου επτά ή οκτώ άλλους δήμους», δήλωσε ο Σολέι. «Οι άνθρωποι μας εμπιστεύονται ως διοικούσα αρχή, και φυσικά μας εμπιστεύονται περισσότερο απ’ ότι το Κογκρέσο».

Μεταρρυθμίσεις και ρατσισμός

Η πολιτική κρίση το 2015 που οδήγησε σε εκτεταμένες διαμαρτυρίες και η ενδεχόμενη παραίτηση και σύλληψη του προέδρου Ότο Πέρες Μολίνα, της αντιπροέδρου Ροξάνα Μπαλντέτι και πολλών υψηλόβαθμων αξιωματούχων της κυβέρνησης, συνέβαλαν στην προφανέστατη ανάγκη μεταρρύθμισης της κυβέρνησης της Γουατεμάλας. Ενώ ορισμένες ομάδες έχουν ζητήσει μια λαϊκή συνταγματική συνέλευση για να ιδρύσουν ένα νέο κράτος, οι νομοθέτες έχουν προτείνει ένα πακέτο μεταρρυθμίσεων για το δικαστικό σύστημα του Κογκρέσου από τα μέσα του 2016. Ωστόσο, αυτές οι προσπάθειες έχουν πληχθεί από τη διαφθορά, τις καθυστερήσεις και τον ρατσισμό.

Τον Νοέμβριο του 2016, ένα πακέτο μεταρρυθμίσεων τέθηκε υπό συζήτηση στο Κογκρέσο της Γουατεμάλας. Μεταξύ των μεταρρυθμίσεων, υπήρχαν αλλαγές στον νόμο που διέπει τα πολιτικά κόμματα, καθώς και στη νομική αναγνώριση της δικαστικής εξουσίας των αυτοχθόνων Πατρογονικών Αρχών στη Γουατεμάλα. Η μεταρρύθμιση του άρθρου 203 θα άνοιγε την πόρτα για τη δημιουργία ενός πλουραλιστικού εθνικού κράτους, όπου οι αυτόχθονες αρχές θα είχαν την αυτονομία να αποδίδουν τη δικαιοσύνη μέσα στις κοινότητές τους.

Ένα από τα βασικά στοιχεία της μεταρρύθμισης ήταν ότι κανένας δικαστικός φορέας στη Γουατεμάλα- εκτός από το Συνταγματικό Δικαστήριο- δεν θα μπορούσε να αντιταθεί ή να αναθεωρήσει τις αποφάσεις των αυτοχθόνων αρχών. Και οι αυτόχθονες αρχές με τη σειρά τους δεν θα μπορούσαν να αναθεωρήσουν τις αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου.

Αλλά η έκβαση της συζήτησης σχετικά με τη μεταρρύθμιση δεν είχε αίσια κατάληξη ούτε στο Κογκρέσο ούτε στα εθνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης. Συγκεκριμένα, οι παρουσιαστές εξέφρασαν την ανησυχία τους για την αναγνώριση των αυτοχθόνων εξουσιών. Αυτό οδήγησε σε εκτενείς κατηγορίες για ρατσισμό καθ’ όλη τη διάρκεια αυτών των συζητήσεων.  Η είσοδος των αυτόχθονων αρχών στο Κογκρέσο, παρεμποδίστηκε επανειλημμένα από την ασφάλεια του Κογκρέσου.

Μεταξύ των πιο έντονων κριτικών της μεταρρύθμισης ήταν αυτές των μελών της Συντονιστικής Επιτροπής Αγροτικών, Εμπορικών, Βιομηχανικών και Χρηματοδοτικών Συλλόγων (CACIF), του διαβόητου επιχειρηματικού συλλόγου της Γουατεμάλας που απαρτίζεται από τις πιο ισχυρές οικογένειες στη Γουατεμάλα. Τον Φεβρουάριο του 2017, η CACIF ζήτησε από το Κογκρέσο να μην εγκρίνει τις μεταρρυθμίσεις, δηλώνοντας ότι η έγκριση του νόμου θα οδηγούσε σε περαιτέρω διακρίσεις μεταξύ των αυτοχθόνων και των μη αυτοχθόνων κοινοτήτων.

Στις 6 Μαρτίου, οι αυτόχθονες αρχές δώσανε συνέντευξη Τύπου στην πόλη της Γουατεμάλας για να ανακοινώσουν την απόφασή τους να αποσύρουν τη μεταρρύθμιση στο άρθρο 203. Η αιτιολογία τους ήταν ότι με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να σώσουν τις μεταρρυθμίσεις στο σύνολό τους. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι έπαψαν να ασκούν πίεση προκειμένου να αλλάξει το άρθρο 203, ολόκληρο το πακέτο των μεταρρυθμίσεων έχει καθυστερήσει.

Ως απάντηση, οι αυτόχθονες Πατρογονικές Αρχές της Γουατεμάλας ανακοίνωσαν στις 23 Μαρτίου ότι αποκηρύσσουν το Κογκρέσο.

«Αποκηρύττουμε το Κογκρέσο, αφού τονίζαμε πάντα την έλλειψη νομιμότητάς του και επειδή σήμερα βλέπουμε την υποταγή του στις πραγματικές δυνάμεις αυτής της χώρας», έγραψαν εκπρόσωποι από τις αυτόχθονες κοινότητες. «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο καλούμε τις κοινωνικές και δημοκρατικές δυνάμεις της Γουατεμάλας να απαιτήσουν μια διαδικασία εξαγνισμού των κρατικών φορέων, οι οποίοι έχουν κυριευθεί από τη διαφθορά, τις  μαφιόζικες επιχειρήσεις και τη στρατιωτική μαφία».

Ο Σαλόι επισημαίνει ότι, το κύριο ζήτημα είναι πως τα μέλη του Κογκρέσου δεν ακολουθούν ούτε καν τους νόμους για τους οποίους μιλούν οι ίδιοι.
«Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι δεν σέβονται τους νόμους τους, παρόλο που εμείς, στην κοινότητα μας, σεβόμαστε τους δικούς μας», είπε. «Συνειδητοποιήσαμε λοιπόν, ότι ήμασταν με την πλευρά των κλεφτών, και γι’ αυτό ζητήσαμε τον εξαγνισμό του Κογκρέσου».