Ένα μαχητικό παρελθόν, και το νέο όπλο της stand up strike
Οι εργάτες της αυτοκινητοβιομηχανίας ήταν οι πιο καλοπληρωμένοι βιομηχανικοί εργάτες στις ΗΠΑ στη δεκαετία του ’90. Σήμερα βρίσκονται περίπου στη μέση της κατανομής. Το συνδικάτο (union) UAW, που ιδρύθηκε το 1935, αριθμεί αυτή τη στιγμή περίπου τετρακόσιες χιλιάδες ενεργά μέλη και πεντακόσιες ογδόντα χιλιάδες συνταξιούχους, σε ΗΠΑ, Καναδά, και Πουέρτο Ρίκο. Έχει παράδοση στις μαχητικές απεργίες, και είναι περήφανο για τις μαζικές καταλήψεις και καθιστικές διαμαρτυρίες της δεκαετίας του 1930, που καθόρισαν τις εργασιακές συνθήκες στα εργοστάσια του Ντητρόιτ για χρόνια.
Αυτή τη φορά, το συνδικάτο αποφάσισε να χρησιμοποιήσει μια νέα μορφή κινητοποίησης: τη stand up strike, ας διακινδυνεύσουμε εδώ να την αποδώσουμε στα ελληνικά ως απεργία κατά ριπάς. Τι είναι αυτό; Αντί να απεργούν όλοι μαζί οι εργάτες του συνδικάτου, σε όλα τα εργοστάσια των τριών κατασκευαστριών, επιλεγμένες τοπικές ομάδες εργαζομένων κατεβαίνουν σε απεργία κάθε τόσο. Όσο περνάν οι μέρες, ο αριθμός των ομάδων που καλείται «να σηκωθεί και να φύγει» από τη δουλειά μπορεί να αυξάνεται. Το πλεονέκτημα είναι ότι η εργοδοσία βρίσκεται διαρκώς σε εγρήγορση, καθώς τα χτυπήματα έιναι απρόβλεπτα και δεν γνωρίζει σε ποιο εργοστάσιο θα σταματήσει η παραγωγή τις επόμενες ημέρες. Έτσι δεν μπορεί να προγραμματίσει αντίμετρα ούτε να αναπληρώσει αποτελεσματικά τη χαμένη παραγωγή. Ακόμη, το μέγεθος της ζημιάς για την εργοδοσία δεν είναι άμεσα αντιληπτό, αφού η διοίκηση δε γνωρίζει ακριβώς ποιες μονάδες θα σταματήσουν στο προσεχές μέλλον. Επιπλέον, το ενδεχόμενο να απεργήσουν όλοι μαζί οι εργαζόμενοι σε όλες τις μονάδες ταυτόχρονα παραμένει ανοιχτό, αυξάνοντας την πίεση και διατηρώντας την αβεβαιότητα στην πλευρά του εργοδότη.
Τι ζητάνε οι απεργοί;
Οι απεργοί, στις προσεχτικά διατυπωμένες ανακοινώσεις τους, δεν μιλούν εναντίον του καπιταλισμού και του παγκοσμιοποιημένου νεοφιλελευθερισμού. Μιλούν όμως φλογερά για το δίκιο της εργατικής τάξης, για οικονομική και κοινωνική δικαιοσύνη, καταφέρονται εναντίον της «εταιρικής απληστίας» (corporate greed) και της οικονομικής ανισότητας, προσπαθούν να εξασφαλίσουν τη μέγιστη δυνατή στήριξη από όσες περισσότερες κοινωνικές δυνάμεις μπορούν, και τα αιτήματά τους είναι συνοπτικά τα παρακάτω:
-Κατάργηση του συστήματος των «δύο ταχυτήτων», που διαφοροποιεί τους εργάτες σε πρώτης και δεύτερης κατηγορίας εργαζόμενους, με διαφορετικά ύψη μισθών και διαφορετική ασφαλιστική κάλυψη, παρά το γεγονός ότι προσφέρουν την ίδια εργασία.
-Μεγάλες αυξήσεις στους μισθούς, διψήφιου ποσοστού, αφού οι Τρεις Μεγάλοι έχουν αυξήσει τα κέρδη τους κατά 92% από το 2013 ως το 2022. Σημειώνεται ότι οι CEO των Τριών Μεγάλων είδαν αυξήσεις της τάξης του 40% στις απολαβές τους μέσα σε τέσσερα χρόνια, λαμβάνοντας ο καθένας τους έως και 28 εκατομμύρια δολλάρια ετησίως, όπως αναφέρει στη συνέντευξη του ο Πρόεδρος του συνδικάτου, ο ατρόμητος Shawn Fain.
-Επαναφορά του συστήματος Αναπροσαρμογής των μισθών με βάση το Κόστος Ζωής (Cost of Living Adjustments, COLA), που ίσχυε για δεκαετίες και συνέβαλε στην αξιοπρεπή διαβίωση των εργατών.
-Αύξηση στις συντάξεις και επαναφορά των ευνοϊκότερων συνταξιοδοτικών όρων που ίσχυαν για δεκαετίες, καθώς και της επαρκούς ιατροφαρμακευτικής κάλυψης.
-Δικαίωμα απεργίας εναντίον του κλεισίματος μονάδων- εξηνταπέντε εργοστάσια έκλεισαν τα τελευταία είκοσι χρόνια, με καταστροφικές συνέπειες για τις τοπικές κοινωνίες.
-Πρόγραμμα προστασίας των οικογενειών των εργατών, που προβλέπει ότι σε περίπτωση απόλυσης, η εργοδότρια εταιρία θα πρέπει να συνεχίσει να καταβάλλει μισθούς με αντάλλαγμα κοινωνική εργασία στην τοπική κοινότητα.
-Τερματισμό της κακομεταχείρισης των έκτακτων/προσωρινών εργατών, καθώς η μάχη αυτή δίνεται για όλους.
-Περισσότερες άδειες μετ’ αποδοχών για το χρόνο που χρειάζονται οι εργαζόμενοι για τις οικογενειές τους, αφού πολλοί εργάζονται στο εργοστάσιο 60, 70, ακόμα και 80 ώρες την εβδομάδα.
Η εναρκτήρια διαδήλωση
Είναι η πρώτη μέρα της απεργίας, και ο φωτογράφος και φίλος Steve Boyce κατεβαίνει στη διαδήλωση, στο κέντρο του Ντητρόιτ. Ο Steve χρησιμοποιεί μια τεράστια αναλογική φωτογραφική μηχανή, και όλες του οι φωτογραφίες είναι ποτισμένες με μεράκι και αγάπη για το θέμα του (είχαμε χρησιμοποιήσει φωτογραφίες του κι εδώ). Σύντομα συναντά μια θάλασσα από απεργούς, όλοι τους μέλη των συνδικάτων, με τα φωτεινά κόκκινα μπλουζάκια με το σήμα UAW. Στο βήμα έχει ανέβει ο Bernie Sanders, ο οποίος μιλά στο πλήθος κουνώντας τα χέρια του πέρα δώθε και αποκηρύσσοντας «τους άπληστους πλούσιους». Εναντίον του συστήματος που επιτρέπει την κυριαρχία των πλουσίων καταφέρονται με πάθος όλοι οι ομιλητές.
Μερικά από όσα κουβεντιάζουν οι απεργοί θυμίζουν πολύ όσα συζητιούνται αυτές τις μέρες στην Ελλάδα με τον πρόσφατο εργασιακό νόμο Γεωργιάδη, άλλα ίσως ακούγονται μακρινά. Τα προηγούμενα χρόνια δεν υπήρξαν ρόδινα για το εμβληματικό συνδικάτο UAW, εδώ στο Μίσιγκαν. Το συνδικάτο υπέστη ταπεινωτικές ήττες μετά την ενσωμάτωση του «δικαιώματος στην εργασία» στην πολιτειακή νομοθεσία το 2012, που έβαζε μεγάλα εμπόδια στη συνδικαλιστική δράση. Ο νόμος του «δικαιώματος στην εργασία» ανακλήθηκε επίσημα στο Μίσιγκαν τον περασμένο Μάρτιο, δίνοντας σημαντική ώθηση στις εργατικές διεκδικήσεις. Το συνδικάτο επλήγη επίσης από σκάνδαλα διαφθοράς, που οδήγησαν στη φυλακή δυο από τους πρώην προέδρους του. Σήμερα, πολλοί από τους νεοπροσληφθέντες στις βιομηχανικές μονάδες υφίστανται το σύστημα «μισθών δύο ταχυτήτων» (two-tier wage system), με το οποίο, αν ληφθεί υπόψιν και ο πληθωρισμός, μάλλον καταλήγουν να πληρώνονται λιγότερα από όσα έδινε στους εργάτες του ο Χένρυ Φορντ πριν καν δημιουργηθεί το συνδικάτο, λέει πικρόχολα ο Steve. Οι απεργοί δεν κρύβουν ένα αίσθημα αλληλεγγύης με προηγούμενες γενιές εργατών. Μια κληρονομιά εργατικών αγώνων εναντίον των γιγάντων της αυτοκινητοβιομηχανίας είναι τώρα στους ώμους τους, μια κληρονομιά που περνά από γενιά σε γενιά σε τούτη την περήφανη βιομηχανική πόλη.
Η ιστορίες των ανθρώπων που δέχτηκαν να φωτογραφηθούν για τον Steve -εγχείρημα που απαιτεί τη συνεργασία φωτογράφου και θέματος, λόγω της απαρχαιωμένης μηχανής του πρώτου – είναι απλές και συγκινητικές. Ένας αφροαμερικανός άντρας με το παιδί του, κρατούν περήφανα μια φθαρμένη πινακίδα από τη δεκαετία του ’80, που την είχε φτιάξει ο πατέρας του, για τις δικές του απεργίες. Μια μεσήλικη λευκή γυναίκα, που κατέβηκε στη διαδήλωση με τη μητέρα της και μια πινακίδα που της είχε δώσει ο πατέρας της, μέλος του UAW κι εκείνος. Ένας νέος άντρας με το μικρό του γιο στους ώμους, που λέει ότι αυτή είναι μια μάχη που διατρέχει πολλές γενιές. Κι εκτός από τους εργάτες των αυτοκινητοβιομηχανιών, υπάρχουν πολλοί, πάρα πολλοί αλληλέγγυοι, από δάσκαλοι (κι άλλοι πονεμένοι εργατικοί αγώνες στον κλάδο αυτό) μέχρι αεροσυνοδοί (στο Ντητρόιτ βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα διεθνή αεροδρόμια των ΗΠΑ, και μεγάλος κόμβος του αμερικανικού κολοσσού Delta Airlines). Στο τέλος της διαδήλωσης, το πλήθος πραγματοποιεί μια αυθόρμητη πορεία στους δρόμους της πόλης, φωνάζοντας συνθήματα έξω από τους αστραφτερούς ουρανοξύστες της GM.
Παραθέτω εδώ αυτολεξεί δυο φράσεις του Steve: «Η παρακάτω φωτογραφία άξιζε πραγματικά όλη την προσπάθεια και το χρόνο που απαιτείται με την παλιά μου κάμερα. Είναι η αγαπημένη μου, επειδή δείχνει ουσταστικά την ιστορία πολλών εργατών, την ιστορία του μόχθου που παρήγαγε όλο τον πλούτο που εκλάπη από εμάς τους εργάτες, σκοτεινιάζοντας έτσι το μέλλον το δικό μας και των παιδιών μας. Πρόκειται για μια ιστορία δύναμης και θέλησης, και μακροχρόνιας πάλης ενάντια σε όλα τα προγνωστικά».
Αυτή εδώ είναι η φωτογραφία που εννοούσε ο Steve.
Ο Πρόεδρος Μπάιντεν και η κοινή γνώμη
Στις 26 Σεπτεμβρίου, ο Τζο Μπάιντεν έγινε ο πρώτος εν ενεργεία Αμερικανός Πρόεδρος που έχει ποτέ συμμετάσχει σε μια εν εξελίξει πικετοφορία, όταν πήγε έξω από μια μονάδα συναρμολόγησης στο Βαν Μπιούρεν του Μίσιγκαν. Σε πολλά ΜΜΕ η επίσκεψη γίνεται πρώτη είδηση. Εκατοντάδες απεργοί διεκδικούν μερίδιο από τα παραγώμενα κέρδη, και ο Μπάιντεν μιλά με τη ντουντούκα, λέγοντας «κάποτε με τη δουλειά σας σώσατε τις αυτοκινητοβιομηχανίες από την καταστροφή, πίσω στο 2008, λοιπόν τώρα που όλες τους κερδίζουν πολλά, λέω ότι θα έπρεπε κι εσείς να κερδίζετε πολλά».
Η κίνηση αυτή του Προέδρου, όσο υπολογισμένη και να ήταν προκειμένου να κερδίσει προεκλογικές εντυπώσεις, θεωρήθηκε από πολλούς βαρύνουσας σημασίας, δεδομένου και του παρελθόντος του Μπάιντεν, ο οποίος ως γερουσιαστής του Ντέλαγουεαρ ήταν γνωστός για την προσήλωσή του στα συμφέροντα των τραπεζών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Το να διατρανώνει την αλληλεγγύη του με το ζωντανό εργατικό κίνημα είναι κάτι που ακόμα και ο Ρούζβελτ είχε αρνηθεί να πράξει, γράφει ο Jamelle Bouie για τους συνδρομητές των New York Times. Η Αμερική συγκλονίζεται τους τελευταίους μήνες από μεγάλες απεργίες σε πολλούς κλάδους, και η κοινή γνώμη ανταποκρίνεται και πιέζει κι αυτή.
Τα φιλικά προς τους Δημοκρατικούς Μέσα υπενθυμίζουν και κάτι άλλο. Το ομοσπονδιακό Εθνικό Συμβούλιο Εργατικών Σχέσεων (National Labor Relations Board), με μέλη διορισμένα από τον εκάστοτε Πρόεδρο, εξέδωσε τον προηγούμενο Αύγουστο μια απόφαση που διευκολύνει το συνδικαλισμό, καθώς αναγκάζει τους εργοδότες να διαπραγματευτούν με μια συνδικαλιστική αντιπροσωπεία αν η πλειοψηφία των εργαζομένων έχει αναγνωρίσει τα μέλη της ως εκπροσώπους της, χωρίς να είναι απαραίτητο να προηγηθούν οργανωμένες εκλογές.
Οι κοινωνικές συνθήκες είναι ευνοϊκές για μια τέτοια απόφαση. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν εντυπωσιακή άνοδο του ποσοστού των Αμερικανών πολιτών που υποστηρίζουν τα συνδικάτα, το οποίο παρουσιάζει σταθερή άνοδο από το 2010 (με μια μικρή πτώση μόνο για το 2023) και καταγράφεται σήμερα σε ένα εντυπωσιακό 67% (σ.σ.: πάντως χαμηλότερο του 75% στη δεκαετία του’50, αλλά σίγουρα ψηλότερο από το 48% του 2010). Οι πολίτες, σε ποσοστά 67-75% τίθενται με το μέρος των απεργών στην αυτοκινητοβιομηχανία (μαζί τους συντάσσεται και η πλειονότητα των Ρεπουμπλικάνων ψηφοφόρων), των απεργών σεναριογράφων και των απεργών ηθοποιών (επίσης στο ίδιο λινκ), καταδεικνύοντας μια σταθερή θέση απέναντι σε δυναμικές κινητοποιήσεις που απασχόλησαν-και απασχολούν-πολύ την κοινή γνώμη. Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι η πλειοψηφία θεωρεί το συνδικαλισμό ευεργετικό, τόσο για τους ίδιους του συνδικαλιζόμενους, όσο και για τους εργαζόμενους εν γένει. Παρόμοια ποσοστά, της τάξης του 75%, είχαν σημειωθεί πριν περίπου ένα χρόνο, όταν ερωτούνταν οι Αμερικανοί αν υποστήριζαν τους εργαζόμενους στην Amazon, που προσπαθούσαν να οργανώσουν το δικό τους συνδικάτο, έχοντας να αντιμετωπίσουν απίστευτες αντισυνδικαλιστικές πρακτικές, το λεγόμενο union busting.
Η απεργία των UAW εκτιμάται ότι μπορεί να επηρεάσει τους εργαζόμενους και στην ταχέως αναπτυσσόμενη βιομηχανία ηλεκτρικών οχημάτων, πχ στα εργοστάσια της Tesla, όπου οι εργάτες δεν έχουν συνδικάτα (ακόμη;) και όπου οι συνολικές απολαβές, μισθοί συν ιατροφαρμακευτική κάλυψη, είναι πολύ χαμηλότερες. Τα ίδια και χειρότερα συμβαίνουν στα εργοστάσια που κατασκευάζουν τις μπαταρίες των ηλεκτρικών οχημάτων, όπου εκτός όλων των άλλων, οι εργάτες είναι εκτεθειμμένοι και στον κίνδυνο σοβαρών χημικών ατυχημάτων.
Τοπική 174, Κέντρο Επεξεργασίας, General Motors
Στο σάιτ του UAW μπορεί κανείς να δει πού υπάρχει ενεργή γραμμή πικετοφορίας (σ.σ.: μόνιμη εγκατάσταση απεργών που κατά τη διάρκεια της μέρας πραγματοποιούν μικρές πορείες), να την επισκεφτεί και να δείξει τη συμπαράστασή του. Η Τοπική 174 είναι μια μεσαίου μεγέθους μονάδα, μακριά από πολυσύχναστες λεωφόρους. Αργά το απόγευμα της Τετάρτης, 3 Οκτωβρίου, υπάρχουν έξω από την πύλη μερικά παρκαρισμένα αυτοκίνητα, λίγες μοτοσυκλέτες μεγάλου κυβισμού-όχι πολύ συνηθισμένες στο Μίσιγκαν των παγωμένων χειμώνων-και δυο μεγάλες σκηνές. Την ώρα που φτάνουμε, ο ήλιος πέφτει και οι απεργοί είναι καμιά εικοσαριά, οι περισσότεροι κάτω των τριάντα ετών. Ακούνε μουσική και ξεκουράζονται, με τις πινακίδες τους ακουμπισμένες στο έδαφος. Τους προσφέρουμε κρύο νερό και κέικ, και μας ζητούν ευγενικά τα ονόματά μας, για να μας στείλουν μια ευχαριστήρια κάρτα.
Πιάνουμε την κουβέντα με δυο από αυτούς, μια νεαρή κοπέλα με πλατύ χαμόγελο και ηγετική φυσιογνωμία μας λέει πως πιο πολλοί αλληλέγγυοι έρχονται όταν σχολάει ο κόσμος, το μεσημέρι, αλλά έτσι κι αλλιώς η συγκεκριμένη τοποθεσία δεν είναι πολυσύχναστη, δεν είναι πέρασμα, πρέπει κανείς να πάει εκεί επί τούτου, λίγο παρακάτω σε ένα άλλο εργαστάσιο όπου βρίσκεται η οικογένειά της η κίνηση είναι πολύ μεγάλη. Ο Νέιτ, ένα παληκάρι με φωτεινό χαμόγελο και στραφταλιστά σκουλαρίκια στα δυο του αυτιά, μας δίνει το χέρι. Τον ρωτάμε πόσοι απεργούν στη συγκεκριμένη μονάδα. Μα, όλοι! μας απαντάει, και μας ευχαριστεί που ήρθαμε. Εμείς ευχαριστούμε, του λέμε, η μάχη είναι για όλους τους εργάτες στο Μίσιγκαν και σε όλη τη χώρα, κρατάτε γερά. Όσο στεκόμαστε, κάθε αυτοκίνητο που περνάει κορνάρει σε ένδειξη συμπαράστασης, τα φορτηγά που κάνουν πολύ θόρυβο σηκώνουν περισσότερο ενθουσιασμό. Δε βλέπω κάπου αστυνομία αλλά υποθέτουμε ότι μάλλον θα βρίσκεται διακριτικά παρκαρισμένο ένα περιπολικό σε κάποιο κοντινό δρόμο. Φεύγουμε και όλοι μας χαιρετάνε εγκάρδια, καταφτάνουνε μερικοί ακόμα εργάτες, ο ήλιος πέφτει και οι απεργοί ανάβουν μια φωτιά και ξεκινάνε για τον τελευταίο ίσως γύρο της ημέρας με τις πικέτες τους, παίρνουν φωτογραφίες τον εαυτό τους και σηκώνουν τις γροθιές.
«Βλέπω τη δύναμη»
«Στην οικονομία τους, οι εργάτες δουλεύουν μεροδούλι-μεροφάι ενώ οι δισεκατομμυριούχοι αγοράζουν ένα ακόμα γιωτ. Στην οικονομία τους, κάνουμε εμείς όλες τις θυσίες και εκείνοι παίρνουν όλα τα κέρδη. Στην οικονομία τους, ένας εργάτης θα έπρεπε να δουλεύει τετρακόσια χρόνια για να κερδίσει όσα βγάζει ένας CEO σε ένα χρόνο. Γι’ αυτό κι εμείς θα συντρίψουμε την οικονομία τους, γιατί δουλεύει προς όφελος μόνο της τάξης των δισεκατομμυριούχων. Τα εταιρικά Μέσα (corporate media) φοβούνται. Η τάξη των δισεκατομμυριούχων φοβάται. Και οι Τρεις Μεγάλοι φοβούνται. Θέλουν να σας κάνουν να πιστέψετε ότι δεν αξίζετε το δικό σας δίκαιο μερίδιο. Θέλουν να φοβάστε, επειδή αυτοί φοβούνται. Φοβούνται επειδή βλέπουν το σύστημά τους να κλυδωνίζεται. Εμείς δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα! Κοιτάζω γύρω μου και βλέπω τη δύναμη. Και βλέπω μια εργατική τάξη που έχει πια απηυδήσει και που τώρα έχει πάρει φωτιά! Βλέπω ανθρώπους της εργατικής τάξης από όλα τα μετερίζια της ζωής, ενωμένους. Ξέρετε όλοι σας τι πρέπει να κάνουμε. ‘Οταν μας λένε να κάτσουμε ήσυχοι, εμείς σηκωνόμαστε όρθιοι! We stand up!»
Shawn Fain, πρόεδρος του συνδικάτου UAW, μιλώντας σε απεργούς στις 20 Σεπτεμβρίου.
Όλες οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες παραχωρήθηκαν ευγενικά από τον Steve Boyce-τον ευχαριστούμε θερμά για όλο το υλικό που μοιράστηκε μαζί μας.
Μπορείτε να δείξετε την αλληλεγγύη σας στους απεργούς εδώ.