Αποστολή στην Κεντρική Μεσόγειο
Ρεπορτάζ/Video: Νεκταρία Ψαράκη
Συνολικά, το Mare Jonio της οργάνωσης Mediterranea Saving Humans κατόρθωσε μέσα σε 14 ώρες να σώσει 182 αιτούντες άσυλο από τα διεθνή ύδατα στην Κεντρική Μεσόγειο. Οι διασώσεις στα διεθνή ύδατα της Κεντρικής Μεσογείου, κυρίως στις ζώνες διάσωσης της Μάλτας, της Τυνησίας και της Λιβύης, είναι αυτοοργανωμένες. Την ώρα που η Ιταλία και η Λιβύη υπογράφουν αντιμεταναστευτικά σύμφωνα που προβλέπουν κυριολεκτικά την αιχμαλωσία των προσφύγων στη Λιβύη ακόμα και αν αυτό σημαίνει άγρια βασανιστήρια, σκλαβοπάζαρα και απαγωγές από τις συμμορίες, την ώρα που η Μάλτα απουσιάζει εντελώς από τη θάλασσα αγνοώντας όλα τα σήματα κινδύνου των προσφυγικών βαρκών και των αιτημάτων διάσωσης στα ύδατα ευθύνης της, η Mediterranea Saving Humans έχει κατορθώσει να διασώσει σε 18 αποστολές 1.500 ανθρώπους.
Τα μπλόκα του Σαλβίνι γέννησαν τη Mediterranea
Το 2018, όταν ο ακροδεξιός Ιταλός πολιτικός Ματέο Σαλβίνι ανέλαβε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και Υπουργός Εσωτερικών, ξεκίνησε η προσπάθεια να ποινικοποιηθούν οι διασώσεις στην Κεντρική Μεσόγειο, με το πρόσχημα ότι οι διασωστικές οργανώσεις δε φέρουν ιταλική σημαία. Η ειδησεογραφική προπαγάνδα και ο πολιτικός εκφοβισμός της εποχής κατόρθωσαν να αποσυρθούν όλες οι οργανώσεις από τις διασώσεις στη θάλασσα, ενώ πολλά πλοία είχαν ήδη κατασχεθεί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το ιστορικό διασωστικό πλοίο IUVENTA, το οποίο σήμερα σαπίζει στo λιμάνι του Τράπανι, και του οποίου ο καπετάνιος Dariush Beigui δεν λύγισε από την ποινικοποίησή του, αλλά αντιθέτως σήμερα συνεχίζει να σώζει πρόσφυγες στο Mare Jonio, ως χειριστής του διασωστικού σκάφους Abba1.
Τότε, ο Beppe Caccia και ο Luca Casarini αποφάσισαν ότι πρέπει να αναλάβουν δράση. Ακτιβιστές με χρόνια παρουσία στα κοινωνικά κινήματα, από τα κατειλημμένα κοινωνικά κέντρα μέχρι τις διαδηλώσεις στη Γένοβα του 2001. Ο Caccia διετέλεσε αντιδήμαρχος Κοινωνικών Υποθέσεων της Βενετίας, από το 2001 ως και το 2005.
Οι δυο τους αποφάσισαν να δημιουργήσουν μία πλατφόρμα η οποία θα φέρει στη θάλασσα ξανά τα διασωστικά πλοία, αυτήν τη φορά με ιταλική σημαία. Μια πλατφόρμα που από την πρώτη στιγμή της ύπαρξής της θα περιλαμβάνει την κοινωνία των πολιτών, θα βρίσκεται κοντά στα κοινωνικά κέντρα και στα πολιτικά κινήματα. Έτσι, το 2018, σαλπάρει το διασωστικό πλοίο Mare Jonio, που βγαίνει στα ανοιχτά και ξεκινά εντατικές επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης.
Οι πρώτες διασώσεις ήταν ο ορισμός του «στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα». Εθελοντές διασώστες μετρημένοι στα δάχτυλα ενός χεριού, χωρίς ραντάρ, με ελάχιστη εμπειρία. Σταδιακά εκπαιδεύτηκαν, ενισχύθηκαν και εξοπλίστηκαν. Το 2019 στην οικογένεια της Mediterranea προστέθηκε, ως συντονιστής διάσωσης, ο Ιάσονας Αποστολόπουλος. Ήδη, είχε εμπειρία στις διασώσεις από τη Λέσβο ως την Ιταλία και την Κεντρική Μεσόγειο.
Το διασωστικό της Mediterranea έσπαγε εντατικά τα μπλόκα του Σαλβίνι. Εντόπιζαν βάρκες σε κίνδυνο, επιχειρούσαν διασώσεις, και έπαιρναν το δρόμο της επιστροφής για τα λιμάνια της Ιταλίας. Μόλις έφταναν ωστόσο, τους απαγορευόταν να εισέλθουν. Οι διασώστες αγνοούσαν τις απαγορεύσεις των αρχών, έσπαγαν το μπλόκο, έφταναν στα λιμάνια, αποβίβαζαν τους πρόσφυγες, και στη συνέχεια τους απαγγέλονταν κατηγορίες.
Ωστόσο όταν οι εισαγγελείς διεξήγαγαν την έρευνα, έβρισκαν μπροστά τους κάθε φορά όλες τις διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, όλους τους διεθνείς νόμους για το Δίκαιο της Θάλασσας. Και έτσι, οι διασώστες απαλλάσσονταν. Δεν διέπραξαν έγκλημα, αλλά έσωσαν ανθρώπινες ζωές, οι οποίες είναι πάνω κι από τις ακροδεξιές επιταγές Σαλβίνι.
H Mediterranea Saving Humans σήμερα συνεχίζει το έργο των διασώσεων φέροντας τη σφραγίδα των κοινωνικών κινημάτων, με ισχυρή παρουσία σε όλες τις κρίσεις του κόσμου. Στην Ουκρανία, δίπλα στους αμάχους του πολέμου, στη Γάζα και τη Δυτικής Όχθη, δίπλα στον παλαιστινιακό λαό. Το Mare Jonio και το πλήρωμά του επιχειρούν αυτοοργανωμένες επιχειρήσεις διάσωσης την ώρα που οι κρατικοί μηχανισμοί λείπουν, ή χειρότερα εγκληματούν.
Η στάση της καθολικής εκκλησίας: Ένας παπάς – εθελοντής στη Mediterranea
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η στάση της καθολικής εκκλησίας. Μέλος της Mediterranea Saving Humans σχεδόν από την αρχή της ύπαρξής της, είναι ο Don Mattia Ferrari. Ένας νεαρός ιερέας, του οποίου η συμμετοχή στην οργάνωση «αποτέλεσε “σκάνδαλο” για τις ακροδεξιές φυλλάδες», όπως δηλώνει στο TPP. Ο ακροδεξιός Τύπος, απαιτούσε από την καθολική εκκλησία εξηγήσεις, και κάπως έτσι τοποθετήθηκε ο Πάπας Φραγκίσκος, στηρίζοντας τον Don Mattia.
«Αν είσαι πιστός, δεν έχεις άλλη επιλογή από το να βοηθάς ανθρώπους σε κίνδυνο», είπε ο Don Mattia.
O Don Mattia ενημέρωσε τους αρχιεπισκόπους, τους αρχιμανδρίτες αλλά και τον ίδιο τον Πάπα Φραγκίσκο σε πολυάριθμες συναντήσεις για τα εγκλήματα που συμβαίνουν στην Κεντρική Μεσόγειο και για τη σημασία των διασώσεων. Έτσι, η καθολική εκκλησία, ξεκίνησε μία εκστρατεία ενημέρωσης των πολιτών για το προσφυγικό.
Πριν σαλπάρει το Mare Jonio για την 18η επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, η καθολική εκκλησία και ο Πάπας Φραγκίσκος αυτοπροσώπως, έστειλε την ευχή του γραπτώς στο πλήρωμα.
Το TPP στην 18η επιχείρηση διάσωσης της Mediterranea: Γνωρίζοντας το Mare Jonio
Το TPP βρέθηκε, μαζί με δημοσιογράφους από ιταλικά μέσα ενημέρωσης, στην 18η επιχείρηση έρευνας και διάσωσης του διασωστικού πλοίου Mare Jonio, με επικεφαλής της αποστολής τον Βeppe Caccia και συντονιστή διάσωσης τον Ιάσονα Αποστολόπουλο.
Το ταξίδι μας ξεκίνησε από το λιμάνι του Τράπανι στη Σικελία.
Βλέποντας κανείς για πρώτη φορά το πλοίο Μare Jonio, αναπόφευκτα φέρνει στη μνήμη του τις απολογητικές δηλώσεις του Ελληνικού Λιμενικού όταν εγκληματεί σε βάρος των αιτούντων άσυλο. «Δεν γινόταν να πλησιάσουμε, οι μετανάστες ήταν πολλοί, οποιαδήποτε δική μας κίνηση θα μπορούσε να τους φέρει σε κίνδυνο», ήταν μερικές φράσεις που είχαμε ακούσει μετά το ναυάγιο της Πύλου, όπου είχε επιχειρήσει το υπερσύγχρονο ΠΠΛΣ 920, το λεγόμενο «καμάρι του Λιμενικού». Το Μare Jonio δε θυμίζει σε τίποτα το 920. Είναι ένα πλοίο του 1970, με 12 άτομα πλήρωμα. 6 ναύτες και 6 διασώστες, οι οποίοι διασώζουν εκατοντάδες πρόσφυγες και μετανάστες, ακριβώς επειδή γίνεται, ακριβώς επειδή θέλουν να διασώσουν.
Διαθέτει 1.000 σωσίβια, δύο διασωστικά φουσκωτά σκάφη και life rafts (σ.σ. πλωτές σχεδίες). Μέχρι και την επίθεση με πυροβολισμoύς της «Λιβυκής Ακτοφυλακής» διέθετε δύο Centi Floats. Αυτά είναι γνωστά και ως «μπανάνες». Πρόκειται για φουσκωτούς μακρείς κυλίνδρους που βοηθούν στο να κρατούνται από τις λαβές τους οι ναυαγοί προκειμένου να μη βυθιστούν. Τώρα έχουν μείνει με έναν.
«Η Ελληνική Ακτοφυλακή δεν έχει καν σωσίβια στα πλοία της, διότι ο πρωταρχικός στόχος της δεν είναι η διάσωση, αλλά η αποτροπή», τόνισε ο Ιάσονας Αποστολόπουλος στο ΤPP.
Το Mare Jonio ακόμη διαθέτει φαρμακείο με βασικά φάρμακα, όπως αναλγητικά, ιβουπροφαίνη, αντιβιωτικά, παρακεταμόλη, φάρμακα για τη ναυτία ή τη διάρροια, για δερματολογικά, για εγκαύματα, αλλά και είδη πρώτων βοηθειών ώστε η γιατρός και η νοσηλεύτρια του πληρώματος να περιθάλψουν τους ασθενείς πρόσφυγες. Η οργάνωση ακόμη, διαθέτει εθελόντρια μαία καθώς έγκυες μετανάστριες παίρνουν συχνά τον δρόμο της προσφυγιάς. Κατά τη διάρκεια της αποστολής μάλιστα, πληροφορηθήκαμε ότι μία μετανάστρια 9 μηνών έγκυος που επέβαινε σε προσφυγική λέμβο και κατόρθωσε να φτάσει στη Λαμπεντούζα με ιδία μέσα, γέννησε στην προβλήτα το κοριτσάκι της.
Πώς γίνεται μία διάσωση εκατοντάδων προσφύγων στην ανοιχτή θάλασσα: Αρχικά, γίνεται
Πριν σαλπάρουν στα ανοιχτά, το πλήρωμα, προχωρά σε εκπαίδευση και εξάσκηση τόσο σε πρακτικό, όσο και σε θεωρητικό επίπεδο από τον συντονιστή διάσωσης, Ιάσονα Αποστολόπουλο. Το TPP βρέθηκε και στις δύο περιπτώσεις, και κατέγραψε τη διαδικασία.
Κανόνας πρώτος: Δεν βουτάμε ποτέ στη θάλασσα
«Προτεραιότητα», είπε ο Ιάσονας Αποστολόπουλος, ο οποίος διενήργησε την εκπαίδευση, «έχει η δική μας ασφάλεια. Είναι σαφές ότι αν δεν είμαστε εμείς ασφαλείς, δεν μπορούμε να βοηθήσουμε άλλους. Οπότε, πρώτος βασικός κανόνας: δεν πηδάμε ποτέ στη θάλασσα. Έχω εργαστεί ως ναυαγοσώστης στην Ελλάδα. Κάθε ναυαγοσώστης γνωρίζει ότι όταν ένας ναυαγός πνίγεται και μπροστά του δει ένα σωσίβιο και έναν άνθρωπο, θα αρπάξει τον άνθρωπο. Είναι το ανθρώπινο ένστικτο επιβίωσης. Εκείνη τη στιγμή ο άνθρωπος που πνίγεται έχει αυξημένα επίπεδα αδρεναλίνης και είναι πολύ πιο δυνατός από εμάς. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν έχουμε διασώστες – κολύμβητές. Εμείς κάνουμε διασώσεις με τα διασωστικά σκάφη».
Μόλις εντοπιστεί βάρκα, το Mare Jonio σταματά σε απόσταση 1-2 μιλίων
Και συνέχισε: «όταν εντοπίζουμε μία βάρκα, πρέπει να σταματήσουμε το Μare Jonio. Η Γέφυρα έχει την ευθύνη να το σταματήσει εγκαίρως, σε μία απόσταση ενός ή δύο μιλίων αν η προσφυγική βάρκα κινείται με μεγάλη ταχύτητα. Είναι σημαντικό να μην αφήσουμε τους πρόσφυγες να έρθουν στο Μare Jonio διότι αν έρθουν θα συγκρουστούν, θα αναποδογυρίσουν και θα πεθάνουν. Μετά, κατεβάζουμε τα διασωστικά σκάφη Αbba 1 (σ.σ. χωρητικότητας 20-25 ατόμων) και Αbba 2 (χωρητικότητας έως και 10 ατόμων) με 4 πακέτα με σωσίβια το καθένα, τα οποία πάνε μαζί. Γιατί αυτό; Διότι η φάση της προσέγγισης είναι η πιο επικίνδυνη φάση της διάσωσης. Τα περισσότερα ναυάγια συμβαίνουν τότε. Οι άνθρωποι έχουν δραπετεύσει από τα βασανιστήρια και τις φυλακές της Λιβύης. Ταξιδεύουν μέρες, χωρίς νερό και φαγητό, και ξαφνικά βλέπουν την ασφάλεια. Γίνονται ανήσυχοι, σηκώνονται, κινούνται, και αυτή η κίνηση μπορεί να αποσταθεροποιήσει τη βάρκα τους».
Δύο οι αιτίες θανάτου: συντριβή μέσα στη βάρκα ή πνιγμός
Όπως εξήγησε, ο θάνατος στη θάλασσα έρχεται για δύο πιθανές αιτίες: συντριβή ή πνιγμός. «Όταν λέμε συντριβή, εννοούμε ότι οι πρόσφυγες συνθλίβονται μέσα στη βάρκα. Όταν μία φουσκωτή λέμβος είναι υπερφορτωμένη με 100 – 150 άτομα, – το περισσότερο που έχω δει είναι 180 άτομα – , τότε το πάτωμα ραγίζει στη μέση και οι πρόσφυγες εγκλωβίζονται μέσα σε αυτή την περιοχή. Οι περισσότεροι θάνατοι που έχω δει είναι μέσα στη βάρκα. Για να εξηγήσουμε πώς γίνεται μία σωστή διάσωση, πρέπει να κατανοήσουμε το “φαινόμενο – μαγνήτης”. Αυτό σημαίνει ότι ο διασωστικός εξοπλισμός λειτουργεί σαν μαγνήτης, οπότε σε όποιο σημείο της προσφυγικής βάρκας πάμε με το διασωστικό σκάφος, οι πρόσφυγες θα μας ακολουθήσουν. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί με καλό ή με κακό τρόπο. Αν είσαι έμπειρος, μπορείς να τραβήξεις την προσοχή στην ασφαλή περιοχή. Αν όμως δεν είσαι και πας πρώτα από την κατεστραμμένη περιοχή, τότε θα τους οδηγήσεις όλους εκεί», εξηγεί.
Στη φάση της προσέγγισης μιλά ένας
Η φάση της προσέγγισης των προσφύγων θυμίζει θεατρική παράσταση. Το Abba 1 και το Αbba 2 πλησιάζουν, αλλά μιλά μόνο ένας: ο συντονιστής διάσωσης, σε αυτή την περίπτωση ο Ιάσονας Αποστολόπουλος. Αν είναι νύχτα, όλα τα φώτα είναι στραμμένα πάνω του, ενώ το υπόλοιπο πλήρωμα διατηρεί χαμηλό προφίλ. Δε χαιρετά, δε χαμογελά, και αν οι πρόσφυγες αποσυγκεντρώνονται και κοιτούν άλλα πρόσωπα, τότε τα άλλα πρόσωπα πρέπει να δείχνουν τον συντονιστή διάσωσης. «Είναι σημαντικό να μιλά μόνο ένας αλλιώς δημιουργείται σύγχυση. Η σύγχυση δημιουργεί πανικό, και ο πανικός θάνατο», λέει ο Ιάσονας Αποστολόπουλος.
Αν δεν είναι όλοι καθήμενοι πριν τη διανομή των σωσιβίων, οπισθοχωρούμε όσες φορές χρειαστεί
Η επόμενη φάση της διάσωσης ονομάζεται «Αποστολή του Μηνύματος». Ο συντονιστής διάσωσης, όσο πλησιάζει το διασωστικό σκάφος στον στόχο, σηκώνει το χέρι χαιρετά έντονα και καλωσορίζει τους πρόσφυγες.
«Γειά σας, είστε όλοι καλά; Είμαστε ένα ιταλικό διασωστικό σκάφος, ήρθαμε να σας διασώσουμε όλους. Τι γλώσσα μιλάτε; Μιλά κανείς αγγλικά, ή γαλλικά; Πρέπει να εξηγήσουμε ποιοι είμαστε. Ταξιδεύουν μέρες και ξαφνικά βλέπουν ένα πλοίο να έρχεται. Μπορεί να είμαστε Λίβυοι, μπορεί να είμαστε οτιδήποτε. Είχαμε περιπτώσεις προσφύγων που έφευγαν μακριά μας και τους κυνηγούσαμε. Είναι σημαντικό να αποκτήσουμε μία αμοιβαία εμπιστοσύνη πριν ξεκινήσουμε την επιχείρηση διάσωσης. Στη συνέχεια έρχεται η φάση του ελέγχου του πανικού. Ζητάμε σε όλους να καθίσουν κάτω και να είναι ήρεμοι. Στη συνέχεια, αφού έχουμε φροντίσει να είναι όλοι καθήμενοι, βγάζω το κράνος και τους δείχνω βήμα βήμα με ποιο τρόπο φοριέται ένα σωσίβιο. Μετά ξεκινάμε τη διανομή των σωσιβίων με προτεραιότητα στα μωρά και στα παιδιά», εξηγεί.
Ο Ι.Αποστολόπουλος τονίζει: «Αν δούμε ότι την ώρα που πάμε να μοιράσουμε σωσίβια οι πρόσφυγες σηκώνονται, το διασωστικό σκάφος πηγαίνει πίσω και τους φωνάζω να καθίσουν! Αυτό θα το κάνουμε όσες φορές χρειαστεί, μέχρι να καταλάβουν ότι αν δεν καθίσουν δεν θα ξεκινήσει η επιχείρηση. Είναι σημαντικό για να μην κινδυνεύσει κανένας. Μόλις καθίσουν όλοι τους ανεβάζουμε στο διασωστικό Αbba 1 έναν έναν. Μόλις γεμίσει με 20-25 άτομα τους μεταφέρουμε στο Μare Joniο», εξηγεί.
Αναγράφουμε στην άδεια βάρκα που εγκαταλείπουμε στη Μεσόγειο: SAR – Ημερομηνία
Μόλις ολοκληρωθεί η επιχείρηση διάσωσης και όλοι οι πρόσφυγες βρίσκονται στο Μare Jonio, οι διασώστες με σπρέι γράφουν πάνω στην προσφυγική βάρκα η οποία εγκαταλείπεται στη θάλασσα “SAR” (Searched and Rescued, [μτφρ.] Αναζητήθηκαν και Διασώθηκαν) και την ημερομηνία της διάσωσης. Για να γνωρίζουν οι επόμενοι που θα δουν τη βάρκα να πλέει άδεια και ακυβέρνητη, τι απέγιναν οι επιβάτες της.
Στη συνέχεια, ειδοποιείται το ιταλικό λιμενικό το οποίο αποφασίζει αν θα έρθει να παραλάβει τους πρόσφυγες, ώστε το Μare Jonio να συνεχίσει τις διασώσεις. Σε αντίθετη περίπτωση, θα πρέπει το ίδιο το διασωστικό πλοίο να τους μεταφέρει στην ασφάλεια. Οι πρόσφυγες κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας καταγράφονται στο Μare Jonio, εξετάζονται από την γιατρό, περιθάλπονται, τους παρέχεται φαγητό, νερό και μπάνιο αν το επιθυμούν και τους μοιράζονται στεγνά, καθαρά ρούχα.
Η διαδικασία έρευνας
Το Μare Jonio επιχειρεί στα διεθνή ύδατα. Βγαίνει στα ανοιχτά και φτάνει στο σημείο των στόχων έπειτα από σχεδόν 24 ώρες εν πλω. Στη συγκεκριμένη επιχείρηση, έφτασε σε απόσταση έως και 8 ωρών από τις ακτές της Λιβύης, και 28 ωρών από τις ακτές της Σικελίας. Επιχειρεί σε διεθνή ύδατα ευθύνης διάσωσης τόσο της Ιταλίας και της Μάλτας, όσο και της Τυνησίας και της Λιβύης.
Η διαδικασία αναζήτησης περιλαμβάνει ραντάρ, ασυρμάτους μόνιμα συνδεδεμένους στο κανάλι 16 που αφορούν στις διασώσεις, το πλήρωμα αναζητεί με κυάλια αλλά και συχνά με τη βοήθεια ενός διασωστικού ιστιοφόρου και του διασωστικού αεροπλάνου Colibri 2 με δύο εθελοντές πιλότους διασώστες.
Βλέποντας κανείς τους διασώστες με τα κυάλια, θα αναρωτηθεί ποιες μπορεί να είναι οι πιθανότητες να βρεθούν βάρκες σε κίνδυνο με αυτόν τον τρόπο, μέσα στην απεραντοσύνη της Κεντρικής Μεσογείου. Κι όμως, το αποτέλεσμα είναι συγκλονιστικό. Οι καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν στην περιοχή ήταν καλές, με αποτέλεσμα να δημιουργείται πρόσφορο έδαφος για να εκκινήσουν δεκάδες βάρκες από τη Λιβύη ή την Τυνησία.
Κάθε φορά που αχνοφαινόταν μία μικρή κουκκίδα στον ορίζοντα, ήταν προσφυγική βάρκα. Είτε άδεια, με την ιταλική ακτοφυλακή να έχει επιχειρήσει διάσωση, είτε υπερφορτωμένη με πρόσφυγες.
Credit: Νεκταρία Ψαράκη / The Press Project
Πρώτη διάσωση: 62 πρόσφυγες μεταξύ αυτών 16 γυναίκες και 15 μικρά παιδιά
Η πρώτη βάρκα εντοπίστηκε στις 24 Αυγούστου 2024 περίπου στις 17:00. Το διασωστικό αεροσκάφος Colibri 2 εντόπισε μία ξύλινη υπερφορτωμένη βάρκα με δεκάδες πρόσφυγες. Τα διασωστικά σκάφη Αbba 1 και Αbba 2 φορτώθηκαν σωσίβια και κατέφτασαν στο σημείο όπου αντίκρισαν μία ξύλινη βάρκα με 67 πρόσφυγες, ανάμεσά τους 16 γυναίκες και περίπου 15 παιδιά. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά είναι νήπια ή βρέφη. Οι ανήλικοι έφηβοι πρόσφυγες δεν λογίζουν τους εαυτούς τους ως παιδιά, με τον τρόπο που συμβαίνει στις δυτικές κοινωνίες. Οι πρόσφυγες ταξίδευαν για τρεις περίπου ημέρες και είχαν χαθεί. Ήταν τόσο υπερφορτωμένη που τα πόδια τους κρέμονταν από τη βάρκα, η οποία ήταν σε πάρα πολύ κακή κατάσταση και έγερνε προς την αριστερή πλευρά. Μόλις οι πρόσφυγες άκουσαν τον Ιάσονα Αποστολόπουλο να χαιρετά από μακριά, να τους λέει ότι είναι ιταλικό πλοίο και ότι θα διασωθούν, άρχισαν κι εκείνοι να χαιρετούν, να φωνάζουν και να πανηγυρίζουν.
Η επιχείρηση διάσωσης, όπως βλέπετε και στο βίντεο του ΤPP επετεύχθη ακριβώς όπως περιγράφηκε στην εκπαίδευση. Οι διασώστες κέρδισαν την εμπιστοσύνη των προσφύγων, έλεγξαν την κατάσταση της βάρκας, προχώρησαν σε διανομή των σωσιβίων, όλα βήμα-βήμα με ασφάλεια.
Ξαφνικά, ακούγεται από τον ασύρματο ο επικεφαλής της αποστολής, Βeppe Caccia, να ενημερώνει ότι ένα ταχύπλοο καταφτάνει στο σημείο με πολύ μεγάλη ταχύτητα. Ήταν η ιταλική ακτοφυλακή, η οποία είχε πάρει το σήμα διάσωσης και ανταποκρίθηκε.
«Η αυτοαποκαλούμενη Λιβυκή Ακτοφυλακή, που ουσιαστικά είναι ένοπλες συμμορίες που προχωρούν σε μαζικές απαγωγές κατατρεγμένων από την Κεντρική Μεσόγειο, στηρίζεται τόσο οικονομικά όσο και εξοπλιστικά από την Ιταλία και τα κράτη μέλη της ΕΕ, για να κρατά πίσω στη Λιβύη πρόσφυγες και να μη φτάνουν στην Ευρώπη. Ουσιαστικά, τους επιστρέφει πίσω στη Λιβύη, όπου τους περιμένουν τα σκλαβοπάζαρα, τα βασανιστήρια, οι απαγωγές και η κράτηση σε ιδιωτικές αυτοσχέδιες φυλακές με αντάλλαγμα χρήματα από τις οικογένειές τους. Έχουμε περιπτώσεις προσφύγων που μας λένε μόλις τους βρίσκουμε ότι αν πρόκειται να τους γυρίσουμε στη Λιβύη, τότε προτιμούν να πέσουν να πνιγούν», καταγγέλλει ο Ιάσονας Αποστολόπουλος.
Ωστόσο, αν μία προσφυγική βάρκα φτάσει σε ύδατα ευθύνης διάσωσης της Ιταλίας, τότε η Ιταλική Ακτοφυλακή τις περισσότερες φορές ανταποκρίνεται και πραγματοποιεί διάσωση και μεταφορά στη στεριά.
Έτσι συνέβη και σε αυτή την περίπτωση. Το διασωστικό σκάφος της Ιταλικής Ακτοφυλακής έφτασε στο σημείο και μετέφερε τους πρόσφυγες – έστω και αν το έκανε με κάποια αγένεια, σε σχέση με τους εθελοντές διασώστες – στο κατάστρωμα, το οποίο είχε ήδη άλλους πρόσφυγες από προηγούμενη διάσωση. Το ΤPP δεν κατάφερε να εξασφαλίσει πολλά στιγμιότυπα από την επιχείρηση του ιταλικού λιμενικού, καθώς, όπως ακούτε και στο βίντεο, ο κυβερνήτης μόλις είδε τον φακό του ΤPP στραμμένο προς το πλοίο του λιμενικού φώναξε «όχι φωτογραφίες». Παρά το γεγονός ότι επρόκειτο για αυθαίρετο αίτημα, το TPP υπάκουσε σχετικά, μετά και τις υποδείξεις των διασωστών, για να μην κινδυνεύσει η επιχείρηση από κανενός είδους ένταση ή αυθαιρεσία των αρχών. Οι λιμενικοί στη συνέχεια φόρτωσαν τα σωσίβια που άνηκαν στη Μediterannea στην προσφυγική λέμβο αντί να τα επιστρέψουν στους διασώστες, παρά τις συνεχείς εκκλήσεις τους.
Credit: Νεκταρία Ψαράκη / The Press Project
Έτσι, είχαμε την ευκαιρία να δούμε από πολύ κοντά την προσφυγική λέμβο άδεια. Όπως βλέπετε στο βίντεο του ΤPP η επιφάνειά της είναι εντελώς επίπεδη, πράγμα που εξηγεί γιατί κρέμονταν τα πόδια των προσφύγων. Όσο πλησιάζει κανείς μπορεί να ξεχωρίσει την έντονη μυρωδιά βενζίνης, καθώς στο εσωτερικό της υπήρχαν μπιτόνια τα οποία είχαν χυθεί, ενώ σε πολλά σημεία της ήταν πλημμυρισμένη. Εντύπωση προκαλεί η κακή κατάσταση στην οποία βρισκόταν η βάρκα, κάτι το οποίο ωστόσο δεν είναι πρωτοφανές.
Οι βάρκες που ξεκινούν από τη Λιβύη είναι σχεδόν αυτοσχέδιες ξύλινες, ή φουσκωτές, με τους διασώστες του Mare Jonio να αναφέρουν στο ΤPP ότι στα πλαίσια του εγκλωβισμού των προσφύγων στη Λιβύη, όπως επιτάσσει το Σύμφωνο, μάλλον έχει σταματήσει η παραγωγή μικρών, κανονικών σκαφών. Μάλιστα, τον τελευταίο καιρό έχει κάνει την εμφάνισή της – κυρίως στις αφίξεις από Τυνησία – και ένα άλλο είδος βάρκας φτιαγμένης από σίδερο. Πρόκειται για βάρκες που αποτελούνται από διαφορετικά κομμάτια σίδερου ενωμένα και έχουν μακριές μυτέρες πλώρες, κάτι που δυσκολεύει τη διαδικασία της διάσωσης, καθώς αυτές οι σχεδίες τρυπούν τα φουσκωτά διασωστικά σκάφη όταν έρχονται σε επαφή μαζί τους.
Δεύτερη διάσωση: 50 Αφρικανοί, οι 43 ανήλικοι – Από τα σκλαβοπάζαρα της Λιβύης, στην ασφάλεια
Το Μare Jonio συνέχισε το ταξίδι του. Περίπου στις 23:00 της ίδιας ημέρας, δηλαδή μόλις μερικές ώρες μετά την πρώτη διάσωση, ένας ψαράς εντοπίζει τυχαία ένα φουσκωτό υπερφορτωμένο με Αφρικανούς πρόσφυγες. Αμέσως, εκπέμπει SOS στο VHF κανάλι 16 και το Μare Jonio φτάνει στο σημείο του στόχου. Επικρατεί το απόλυτο σκοτάδι. Τη νύχτα, η διαδικασία έρευνας και διάσωσης είναι μία πολύ δύσκολη διαδικασία, καθώς η λέμβος – φάντασμα (σ.σ. ghost – boat, όπως ονομάζονται οι βάρκες που πλέουν τη νύχτα στα ανοιχτά χωρίς φωτισμό) είναι πιθανόν να βρίσκεται μόλις μερικά μέτρα από το διασωστικό πλοίο, αλλά να μην είναι ορατή.
Το Μare Jonio αναβοσβήνει τα φώτα τρεις φορές. Ξαφνικά, μέσα στο απέραντο σκοτάδι, μία πολύ μικρή εστία φωτός αναβοσβήνει επίσης τρεις φορές. Η βάρκα εντοπίστηκε. Τα διασωστικά σκάφη Αbba 1 και Αbba 2 φτάνουν στο σημείο και αντικρίζουν μία φουσκωτή βάρκα με 50 πρόσφυγες, 47 από την Αιθιοπία και 3 από το Σουδάν, αρκετοί εκ των οποίων σε άσχημη κατάσταση από την εξάντληση. Οι 43 ανήλικοι. Ο Βeppe Caccia ενημερώνει από τον ασύρματο ότι περιμένουν την έγκριση της Ιταλικής Ακτοφυλακής για να αρχίσει η επιχείρηση διάσωσης ωστόσο ο Ιάσονας Αποστολόπουλος αξιολογώντας την κατάσταση της βάρκας, η οποία φαινόταν να έχει ραγίσει στη μέση από την υπερφόρτωση, κρίνει ότι δεν μπορούν να περιμένουν. Οι άνθρωποι πρέπει να διασωθούν πριν τα χειρότερα, και αρχίζει η επιχείρηση.
Η συγκεκριμένη διάσωση δεν θύμιζε την απογευματινή. Ούτε γέλια, ούτε φωνές. Επικρατούσε η ησυχία, οι πρόσφυγες ήταν φοβισμένοι και πολύ ταλαιπωρημένοι. Πολλοί μαύροι Αφρικανοί πρόσφυγες στη Λιβύη, πωλούνται σε σκλαβοπάζαρα και αναγκάζονται σε σκληρές χειρονακτικές εργασίες από τους καταπιεστές τους. Βιώνουν καθημερινά βασανιστική σωματική κακοποίηση. Ζουν σε αναξιοπρεπείς συνθήκες. Όλα αυτά αρκετοί για δύο και τρεις φορές στη ζωή τους, αφού είναι συχνό να αλλάζουν αγοραστή. Απάγονται και κρατούνται από συμμορίες σε ιδιωτικές φυλακές όπου ζουν καθημερινά τον εφιάλτη.
Ο Ιμπραήμ Λο, βλέπει στα πρόσωπα των κατατρεγμένων Αφρικανών τη δική του ιστορία
Ο Iμπραήμ Λο έχει καταγωγή από τη Σενεγάλη Διασώθηκε στην ηλικία των 16 ετών από τον Ιάσονα Αποστολόπουλο και σήμερα είναι ακτιβιστής, συγγραφέας του βιβλίου “Pane e acqua”, («Ψωμί και νερό», σε ελληνική μετάφραση), το οποίο ενέπνευσε την ταινία “Io Capitano”. Πλέον εργάζεται ως κοινοβουλευτικός βοηθός του Ιταλού ευρωβουλευτή της Αριστεράς Domenico Lucano.
Περιέγραψε στο ΤPP την εμπειρία του. Ο ίδιος, ως μαύρος Αφρικανός που πέρασε από τη Λιβύη περπατώντας για 9 μέρες στην έρημο Σαχάρα για να πάρει τον δρόμο της προσφυγιάς προς την Ευρώπη, είχε περάσει από τις αυτοσχέδιες φυλακές και τα σκλαβοπάζαρα από τα οποία δραπετεύουν ως και σήμερα οι κατατρεγμένοι.
Μόλις πάτησε τα πόδια του στη Λιβύη απήχθη και οδηγήθηκε σε διάφορες φυλακές, στρυμωγμένος με άλλους μετανάστες στο πορτ μπαγκάζ ενός αυτοκινήτου. Όταν βγήκε από το πορτ παγκάζ μετά από πολλές ώρες, δεν μπορούσε να σταθεί στα πόδια του. Τον χτύπησαν και του έδωσαν ψωμί και νερό, συμβάν από το οποίο εμπνεύστηκε τον τίτλο του βιβλίου του. Ο Ιμπραήμ απήχθη έναντι λύτρων και κρατούταν σκλάβος στη Λιβύη. Είδε με τα μάτια του τρεις συγκρατούμενούς του, δύο από την Γκάμπια και έναν από τη Νιγηρία, να βρίσκουν μαρτυρικό θάνατο μπροστά του επειδή επιχείρησαν να δραπετεύσουν.
«Πρώτα τους χτύπησαν μέχρι θανάτου με τη λαβή του Καλάσνικοφ, και στη συνέχεια τους πυροβόλησαν για να τους αποτελειώσουν», μας είπε. Στη συνέχεια, οι Λίβυοι βασάνισαν όσους ήταν παρόντες για παραδειγματισμό. Τον Ιμπραήμ τον έδεσαν ανάποδα και τον χτυπούσαν. Προσπάθησε να προστατεύσει το κεφάλι του, και γέμισαν το σώμα του πληγές. Η μία ουλή, ακόμη είναι εμφανής στο κορμί του.
Ο Ιμπραήμ πήρε τον δρόμο της προσφυγιάς σε μία φουσκωτή λέμβο. Το ταξίδι κατέληξε σε ναυάγιο με αρκετούς νεκρούς. Η βάρκα άρχισε να βάζει μέσα νερό. Τα λόγια του Ιμπραήμ είναι συγκλονιστικά, διότι υπήρχε κάτι που εκείνη την εφιαλτική ώρα φοβόταν περισσότερο από το θάνατο: το να εμφανιστούν οι Λίβυοι και να τους επιστρέψουν πίσω στην κόλαση. Ξαφνικά, εμφανίστηκε το διασωστικό σκάφος στο οποίο επέβαινε ο Ιάσονας Αποστολόπουλος, και ο Ιμπραήμ μαζί με δεκάδες άλλους πρόσφυγες σώθηκαν.
Σήμερα ο Ιμπραήμ ασχολείται ενεργά με τον ακτιβισμό, τη συγγραφή και είναι μέλος αντιπολεμικών κινημάτων. Βρέθηκε κι εκείνος στο διασωστικό σκάφος Μare Jonio και βοήθησε στην επιχείρηση διάσωσης. Ένας κατατρεγμένος, που βοηθά άλλους κατατρεγμένους.
Όταν είδε τους 50 Αφρικανούς μετανάστες, δεν μπόρεσε να κρύψει τη συγκίνησή του. Οι μετανάστες αφού δέχτηκαν τη φροντίδα και την περίθαλψη του Μare Jonio, στη συνέχεια παρελήφθησαν από την Ιταλική Ακτοφυλακή τις πρώτες πρωινές ώρες της 25ης Αυγούστου και οδηγήθηκαν στην Ιταλία.
Η φουσκωτή λέμβος με την οποία μεταφέρονταν, ήταν γεμάτη με μαύρες κουλούρες, στην ερασιτεχνική προσπάθειά τους να μη βυθιστούν. Τώρα πλέει ακυβέρνητη και άδεια κάπου στην Κεντρική Μεσόγειο και πάνω της αναγράφεται SAR – 24/08/2024.
Τρίτη διάσωση: 67 πρόσφυγες, οι 5 ανήλικοι – Πολλοί είχαν πέσει θύματα βασανιστηρίων και απαγωγής στη Λιβύη για χιλιάδες ευρώ
Mόλις φάνηκαν οι πρώτες αχτίδες του ήλιου αργότερα, την ίδια ημέρα, οι διασώστες του Μare Jonio είδαν μία προσφυγική βάρκα να έρχεται προς το μέρος του διασωστικού πλοίου. Ελάχιστες ώρες μετά τη δεύτερη διάσωση, μία νέα επιχείρηση αρχίζει.
Αυτήν τη φορά, οι ίδιοι οι πρόσφυγες ήρθαν για να ζητήσουν βοήθεια. Οι διασώστες κατεβάζουν γρήγορα τα διασωστικά σκάφη και προσεγγίζουν το σημείο. Επρόκειτο ξανά για μία βάρκα με 67 πρόσφυγες από τη Συρία, το Μπαγκλαντές και το Πακιστάν, ανάμεσά τους πέντε ανήλικα. Μόλις αντιλήφθηκαν ότι το πλοίο είναι διασωστικό και ανταποκρίνεται στην έκκλησή τους για βοήθεια ξέσπασαν σε φωνές χαράς και γέλια.
Από τη συγκεκριμένη διάσωση, το Τhe Press Project δεν δύναται να δημοσιεύσει επαρκή στιγμιότυπα, καθώς δεν συναίνεσαν όλοι οι πρόσφυγες στην καταγραφή τους. Άλλοι είχαν μόλις δραπετεύσει από τους απαγωγείς τους και φοβούνταν μην εντοπιστούν, ενώ άλλοι είχαν ευαίσθητα προσφυγικά προφίλ, όπως ένας δικαστής και ένας δικηγόρος, πρόσφυγες πολέμου και διωγμένοι από το καθεστώς του Άσαντ στη Συρία.
Oι απαγωγές και τα βασανιστήρια στη Λιβύη
Οι πρόσφυγες, μόλις επιβιβάστηκαν στα διασωστικά σκάφη έσφιγγαν τα χέρια και φιλούσαν τα κράνη των διασωστών. Η πρώτη τους φράση: «Libya no good», με τον φόβο στα μάτια τους. Επιβιβάστηκαν στο πλοίο Μare Jonio.
Οι πρόσφυγες επιβιβάζονται στο Mare Jonio. Credit: Νεκταρία Ψαράκη / The Press Project
Ένας πρόσφυγας από το Μπαγκλαντές διηγήθηκε στο ΤPP ότι μόλις έφτασε στη Λιβύη απήχθη έναντι λύτρων ύψους 20.000 ευρώ, χρήματα τα οποία η οικογένειά του δεν διέθετε. «Αναγκάστηκαν να πουλήσουν το πατρικό μας στο Μπαγκλαντές για να πληρώσουν τα λίτρα. Το πατρικό μας πουλήθηκε για 9.000 ευρώ και έκαναν τα πάντα για να βρουν άλλα 11.000 ευρώ», είπε.
Ένας πρόσφυγας από τη Συρία, μας περιέγραψε την απαγωγή του. «Πήγαινα να φάω, και ξαφνικά σταμάτησε δίπλα μου ένα αυτοκίνητο, κατέβηκαν τέσσερις και με απήγαγαν. Με πήγαν σε κάτι που μοιάζει με φυλακή αλλά δεν είναι φυλακή. Στην Λιβύη όποιος έχει όπλο είναι αστυνομικός. Όποιος δεν έχει όπλο δεν είναι. Έτσι είναι. Με κρατούσαν εκεί και με χτυπούσαν (σ.σ. μας έδειχνε τα σημάδια στα χέρια του). Ζήτησαν από την οικογένειά μου 1.000 ευρώ. Τα πληρώσαμε και με άφησαν ελεύθερο. Ήξερα ότι αν τα πληρώσουμε θα με αφήσουν ελεύθερο γιατί σκέφτηκα ότι αν μετά όσους έπιαναν δεν τους άφηναν ελεύθερους αλλά τους σκότωναν, τότε δεν θα πλήρωνε ξανά κανείς. Μόλις με άφησαν φοβήθηκα ότι θα το ξαναπάθω και κοίταξα να φύγω γρήγορα», διηγήθηκε.
Ένας 15χρονος Σύριος μας είπε ότι απήχθη κι εκείνος. «Εγώ όμως τους είπα ότι είμαι μικρός και δεν έχω λεφτά. Όταν τους είπα ότι είμαι 15 χρονών είπαν ότι θα με αφήσουν. Μία μέρα έκατσα φυλακή και εμένα δεν με έδειραν», είπε.
Κάθε φορά που άνοιγε η κάμερα του ΤPP, ένας πρόσφυγας έκρυβε το πρόσωπό του. Πλησιάσαμε να ρωτήσουμε τι συμβαίνει. «Είμαι δικαστής», μας είπε. «Έφυγα με τον φίλο μου που είναι δικηγόρος. Με κυνηγάνε στην Συρία. Θα με δουν, θα με βρουν και θα με σκοτώσουν. Κινδυνεύει η οικογένειά μου», είπε.
Η ιταλική ακτοφυλακή αυτή τη φορά δεν ήρθε για να παραλάβει τους πρόσφυγες. Η δε Μάλτα, δεν ανταποκρίθηκε ποτέ και σε καμία έκκληση για διάσωση, σε κανένα σήμα κινδύνου. Έτσι, το Μare Jonio δεν μπόρεσε να συνεχίσει το ταξίδι. Πήρε το δρόμο της 28ωρης επιστροφής με τους πρόσφυγες να χαμογελούν, να τους σφίγγουν τα χέρια και να τους ευγνωμονούν που τους πηγαίνουν στην ασφάλεια, για να ξεκινήσουν μία νέα ζωή, για να κάνουν τις διαδικασίες ώστε να επανενωθούν με τις οικογένειές τους.
Οι πρόσφυγες αποβιβάστηκαν στο λιμάνι Ποτσάλο της Σικελίας. Το Μare Jonio διέσωσε μέσα σε 14 ώρες 182 ανθρώπους. Την ώρα που οι κρατικοί μηχανισμοί απουσιάζουν, την ώρα που τα κράτη μέλη της ΕΕ υπογράφουν συμφωνίες εγκλημάτων με τις χώρες της Αφρικής, την ώρα που η κρατική προπαγάνδα κάνει λόγο για «ύποπτες Μ.Κ.Ο», για «προδότες» και «συκοφάντες» του έθνους, την ώρα που η Ευρώπη ολοένα συντηρητικοποιείται, οι αυτοοργανωμένες διασώσεις και η κοινωνία των πολιτών σώζουν ζωές στην πιο θανατηφόρα θάλασσα του κόσμου, η οποία μετρά 1320 καταγεγραμμένους νεκρούς μόνο το 2024. Η Mediterranea Saving Humans έχει διασώσει 1.500 ανθρώπους, και συνεχίζει ακάθεκτη το έργο της, βάζοντας πλέον πλώρη για την 19η της επιχείρηση έρευνας και διάσωσης.
Στηρίξτε το TPP, την ανεξάρτητη δημοσιογράφια, με λίγα ευρώ κάθε μήνα, με ένα κλικ εδώ