Τα δύο περιστατικά συνέβησαν κατ’ αντιστοιχία τον Απρίλιο και τον Δεκέμβριο του 2017. Λίγο η κανονικοποίηση της διαφθοράς, λίγο ότι η είδηση δεν αφορά ανθρώπους αλλά ζώα, με εξαίρεση τη ζωοφιλική ιστοσελίδα zoosos.gr κανένα μικρό ή μεγάλο ειδησεογραφικό μέσο δεν ενδιαφέρθηκε να αναπαράγει την είδηση.
Αν ο Λεσουέρ έχει τη δυνατότητα να μοιράζει πεντοχίλιαρα σε αστυνομικά τμήματα κατ’ αυτό τον τρόπο, είναι να αναρωτιέται κανείς πόσα χρήματα έχει δώσει όλα αυτά τα χρόνια σε δημοσιογράφους για να εξασφαλίζει την καλή εικόνα της επιχείρησής του προς τα έξω. Είναι ενδεικτικό του θέματος ότι ελάχιστες μέρες μετά την αποκρυμμένη είδηση της «δωρεάς» στο Α.Τ. Σπάτων, στη Lifo, στο Newsbeast, στο Gossip tv και άλλες αντίστοιχου επιπέδου σελίδες αναρτήθηκαν εγκωμιαστικά και διαφημιστικά κείμενα για το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο Α.Ε.
Σε μια χώρα όπου οι αρμόδιοι φορείς διέθεταν στοιχειώδη αξιοπρέπεια, θα διεξαγόταν ήδη έρευνα για το περιστατικό. Πώς να γίνει όμως κάτι τέτοιο για μια νομότυπη ενέργεια όταν δεν έχει υπάρξει καμία επέμβαση για τις τόσες παρανομίες του Αττικού Πάρκου τα τελευταία χρόνια; Μέχρι σήμερα έχουν υπάρξει σημαντικοί λόγοι να μπει λουκέτο στο δελφινάριο του Αττικού Πάρκου αλλά οι αρχές επέλεξαν προκλητικά να μην το κάνουν. Αντί αυτού, την τελευταία δεκαετία όλες ανεξαιρέτως οι κυβερνήσεις έχουν φροντίσει να αβαντάρουν προκλητικά την επιχείρηση, να την εξαιρέσουν με φωτογραφική διάταξη από τον σχετικό απαγορευτικό νόμο περί παραστάσεων με ζώα, να αφήσουν ανενόχλητη τη διεξαγωγή παράνομων παραστάσεων και να της επιτρέψουν να έχει στην κατοχή της ζώα που αιχμαλωτίστηκαν στο φυσικό τους περιβάλλον (και συγκεκριμένα στη Μαύρη Θάλασσα). Την επόμενη φορά που θα εξοργιστείτε με τη σφαγή των δελφινιών στο Ταϊτζί, θυμηθείτε ότι τα μωρά δελφίνια αιχμαλωτίζονται και πωλούνται σε επιχειρήσεις όπως το Αττικό Πάρκο.
Το Αττικό Πάρκο συνηθίζει να απαντάει στις επιθέσεις που δέχεται κατηγορώντας τους επικριτές του για κρυφή ατζέντα και τονίζοντας πόσο μεγάλη σημασία έχει για τους ίδιους η ευζωία των έγκλειστων ζώων. Ας γίνει σαφές λοιπόν πως η κριτική που ασκείται στην εταιρεία προέρχεται από τη θέση της απελευθέρωσης των ζώων και αυτό δεν ήταν ποτέ μυστικό. Η θεωρία της απελευθέρωσης των ζώων είναι εκ διαμέτρου αντίθετη με την ευζωία των ζώων, η οποία το μόνο που ουσιαστικά καταφέρνει είναι να καθιερώνει την ιδιοποίηση των ζώων από τους ανθρώπους προς εκπλήρωση των (οικονομικών, κατά βάση) συμφερόντων των τελευταίων. Ο ασπασμός αυτής της οπτικής συνεπάγεται ότι δεν μας ενδιαφέρει εάν η πισίνα έχει πολύ χλώριο, εάν τα ζώα σιτίζονται επαρκώς ή εάν τα κλουβιά είναι αρκετά μεγάλα: αυτό που μας ενδιαφέρει και επιδιώκουμε είναι να αδειάσουν τα κλουβιά, όχι να γίνουν μεγαλύτερα. Ως εκ τούτου, το πρόβλημα με το Αττικό Πάρκο δεν είναι μόνο οι παραστάσεις των δελφινιών αλλά καθαυτή η οντότητά του ως ζωολογικού κήπου, η οποία, πέραν της προφανούς αντικειμενοποίησης των ζώων, εγείρει ένα ακόμα ζήτημα που εντοπίζεται σε ένα ιστορικό πλαίσιο ιδιαίτερα φορτισμένο.
Οι σύγχρονοι ζωολογικοί κήποι μπήκαν στη δημόσια σφαίρα έχοντας έναν πολύ συγκεκριμένο σκοπό: την επίδειξη τροπαίων από τις κατακτημένες χώρες. Αυτοί οι χώροι, γεμάτοι με εξωτικά ζώα, εξωτικά φυτά και πολλές φορές με εξωτικούς ανθρώπους, λειτούργησαν ως παραδειγματικές αφηγήσεις δυτικής υπεροχής τόσο απέναντι στους υποανάπτυκτους υποτελείς των αποικιών όσο και απέναντι στη φύση εν γένει. Το τέλος της εποχής των αυτοκρατοριών και η εξασθένηση του αποικιοκρατισμού προκάλεσε στους ζωολογικούς κήπους μια αναμενόμενη κρίση ταυτότητας. Για να συνεχίσουν αυτοί οι χώροι να υφίστανται υπό τις νέες συνθήκες ήταν αναγκαίο να υπάρξει μια αλλαγή της ιδιότητάς τους, έστω και επιφανειακή. Κατ’ αυτό τον τρόπο, η προβολή των ζωολογικών κήπων έπαψε να γίνεται με όρους έκθεσης και συνεχίστηκε με τις γνωστές προφάσεις περί επιμόρφωσης του κοινού και διατήρησης ατόμων ειδών υπό εξαφάνιση. Προφανώς, μια τέτοια ρηχή προσέγγιση που καταπιάνεται με το αποτέλεσμα και εθελοτυφλεί απέναντι στις αιτίες της εξάλειψης των ειδών (με κυριότερη την καταστροφή των βιοτόπων τους λόγω της κτηνοτροφίας), αδυνατεί να σταθεί απέναντι σε ουσιαστική κριτική. Επιπλέον, όπως πολύ όμορφα έχει καταδείξει ο Τζον Μπέρτζερ, δεν υπάρχει σωστός τρόπος για να κοιτάξουμε ένα ζώο μέσα σε έναν ζωολογικό κήπο, πόσο μάλλον να μάθουμε κάτι από αυτό.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναδιαμόρφωσης, τις τελευταίες δεκαετίες μεγάλοι ζωολογικοί κήποι ανά τον κόσμο έχουν κάνει προσπάθειες να δημιουργήσουν στις επιχειρήσεις τους συνθήκες της λεγόμενης πειστικής αληθοφάνειας -μια ανάγκη που όσο περισσότερο απομακρύνεται ο άνθρωπος από τη φύση τόσο πιο μεγάλη γίνεται- και αυτό το μοντέλο φαίνεται να ακολουθεί και το Αττικό Πάρκο: αποφεύγοντας όσο γίνεται τη χρήση μίζερων κλουβιών για τα μεγάλα θηλαστικά και μειώνοντας το ύψος των φραχτών, χρησιμοποιώντας τάφρους για την ασφάλεια των θεατών, επιτρέποντας στα ζώα να κινηθούν σε μεγαλύτερους χώρους απ’ ό,τι συνηθιζόταν στο παρελθόν, φροντίζοντας επιμελώς την καθαριότητα του χώρου, με τη χρήση πέτρας και ξύλου στον περιβάλλοντα χώρο να προσδίδει μια αίσθηση φυσικότητας στον χώρο, αποσύροντας τη λέξη «παράσταση» όσον αφορά το σόου των δελφινιών και χρησιμοποιώντας τη φράση «πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης», αποποιούμενο μέχρι και τον αρνητικά φορτισμένο τίτλο του «ζωολογικού κήπου» όπου είναι δυνατόν, το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο Α.Ε. είναι ένας χαρακτηριστικά μοντέρνος ζωολογικός κήπος.
Δεν είναι σκοπός του παρόντος κειμένου να αποδομηθούν τα σαθρά αντιεπιστημονικά και από πολλές οπτικές προβληματικά επιχειρήματα υπέρ των ζωολογικών κήπων που προβάλλουν όσοι πλουτίζουν από αυτούς. Αυτό που έχει σημασία να υπογραμμιστεί είναι ότι στο τέλος, παρά τα σημειολογικά παιχνίδια, ο εγκλεισμός παραμένει εγκλεισμός. Η αρπαγή αισθανόμενων όντων από το φυσικό τους περιβάλλον και την οικογένειά τους συνεχίζει να υφίσταται και τα φυλακισμένα καταθλιπτικά ζώα, μπαγιάτικα εθνολογικά εκθέματα της αποικιοκρατικής εποχής -αν δεν περιληφθούν στα σύγχρονα Aktion Τ-4 που σκοτώνουν χιλιάδες ζώα κάθε χρόνο για λόγους «γενετικής ποικιλομορφίας» όπως αναφέρει η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση Ζωολογικών Κήπων και Ενυδρείων στην οποία ανήκει και το Αττικό Πάρκο- συνεχίζουν να αποτελούν αντικείμενο πλουτισμού καιροσκόπων επιχειρηματιών και να αντανακλούν το σκοτεινό ευρωπαϊκό παρελθόν. Φέτος μπορεί να έκλεισαν 60 χρόνια από την τελευταία παρουσία ανθρώπινου όντος μέσα σε κλουβί ζωολογικού κήπου αλλά οι δομές αυτών των χώρων παραμένουν απαράλλαχτοι, όπως απαράλλαχτες παραμένουν και οι αφηγήσεις τους.
Αντί κατακλείδας, μια παρατήρηση: τα τελευταία χρόνια ακούμε διαρκώς ότι η κρίση στην Ελλάδα είναι πρωτίστως αξιακή. Απ’ ότι φαίνεται το τι ακριβώς μπορεί να εννοεί ο καθένας λέγοντας κάτι τέτοιο είναι πάρα πολύ σχετικό, ο Τζακ Λόντον όμως κάποτε είχε πει ότι «η βαναυσότητα, ως τέχνη, έφτασε στην κορύφωσή της με τις παραστάσεις εκπαιδευμένων ζώων». Καμία αξιακή κρίση δεν θα ξεπεραστεί ενόσω λειτουργούν τέτοιες επιχειρήσεις. Από τα μίντια που δέχονται να διαφημίσουν μια τέτοια επιχείρηση και από τον κόσμο που την στηρίζει οικονομικά, μέχρι όλες ανεξαιρέτως τις κυβερνήσεις της τελευταίας δεκαετίας που έδειξαν προκλητική ανοχή στις παρανομίες του Αττικού Πάρκου και μέχρι τις οργανώσεις που συνεργάζονται ανοιχτά μαζί του (βλ. Anima, MOm, αρίων), υπάρχει συνευθύνη – για ό,τι φριχτό έχει συμβεί και το γνωρίζουμε (όπως η σύλληψη δελφινιών στο φυσικό τους περιβάλλον και ο θάνατός τους στις πισίνες του Αττικού Πάρκου) και φυσικά για ό,τι έχει συμβεί και δεν θα το μάθουμε ποτέ. Είναι κατανοητό ότι κάποιος κόσμος δεν γνωρίζει τι είναι ένας ζωολογικός κήπος ή δεν αντιλαμβάνεται τι είναι αυτό που βλέπει όταν τον επισκέπτεται. Αυτούς τους ανθρώπους οφείλουμε να τους ενημερώσουμε. Όσον αφορά όμως αυτό το διαπλεκόμενο σύμπλεγμα που στηρίζει το Αττικό Πάρκο, δεν μπορούμε παρά να είμαστε κάθετα εναντιωμένοι απέναντί του.
Το ThePressProject έχει ζητήσει από το Αττικό Πάρκο να σχολιάσει το παρόν άρθρο. Εφόσον μας σταλεί κάποιο σχόλιο ή απάντηση θα το δημοσιεύσουμε.